Hukukun temel kavramlari

12.3.2. Toplu İş Hukuku 
Toplu iş hukuku, işçilerle işverenler arasındaki hukuksal ilişkilerin toplu düzeyde ele 
alındığı  iş  hukuku  bölümüdür.  Buna  bağlı  olarak  da  işçi  işveren  sendikalarıyla  bunların 
yaptıkları  toplu  iş  sözleşmeleri  ve  toplu  iş  uyuşmazlıklarının  barışçı  ve  barışçı  olmayan 
yollardan  çözümü  toplu  iş  hukukunun  konusunu  oluşturur  (Demircioğlu/Centel  2016:  7-8). 
Toplu iş sözleşmesi, işveren sendikası veya işverenle işçi sendikası arasında yapılır. Diğer bir 
anlatımla toplu iş sözleşmesinin bir tarafından işveren veya işveren sendikası, karşı tarafta ise 
işçi sendikası bulunur. 
Toplu  iş  sözleşmesinin  tarafı  olan  sendika  “İşçilerin  veya  işverenlerin  çalışma 
ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek için en az 
yedi işçi veya işverenin bir araya gelerek bir işkolunda faaliyette bulunmak üzere oluşturdukları 
tüzel kişiliğe sahip kuruluş”tur (Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, m. 2). Adı geçen 
yasa,  sendikaların  bir  araya  gelmesiyle  de  üst  kuruluş  olarak  konfederasyonların  meydana 
geleceğine  yer  vermiştir.  Verilen  bilgilerden  sendika  ve  konfederasyonların  işçi 
sendikaları/konfederasyonları ve işveren sendikaları/konfederasyonları şeklinde ikiye ayrıldığı 
görülmektedir. 
Toplu  iş  hukukunun  önemli  kavramlarından  biri  de  toplu  iş  sözleşmesidir.  Toplu  iş 
sözleşmesi,  yasal olarak  ehliyetli  ve  yetkili  işçi  sendikasıyla  işveren  sendikası  veya sendika 
üyesi olmayan işveren arasında, yasanın belirlediği usuller çerçevesinde kurulan, sözleşmenin 
taraflarının  hak  ve  borçları  dışında  taraf  üyelerinin  iş  ilişkilerine  uygulanabilecek  çalışma 
koşullarını da düzenleyen ve yazılı biçimde yapılması gereken bir sözleşmedir (Narmanlı 2013: 
295).  
Toplu  iş  hukukunda  diğer  bir  önemli  kavram  ise  grevdir.  Grev,  “İşçilerin,  topluca 
çalışmamak  suretiyle  işyerinde  faaliyeti  durdurmak  veya  işin  niteliğine  göre  önemli  ölçüde 
aksatmak amacıyla, aralarında anlaşarak veya bir kuruluşun aynı amaçla topluca çalışmamaları 
için verdiği karara uyarak işi bırakmalarına grev denir.” (Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi 
Kanunu, m. 58/1). 
Toplu iş hukukunda bir diğer önemli kavram ise “kapı dışarı etme” (Aktay 2015: 368) 
anlamına  gelen  lokavttır.  Sendikalar  ve  Toplu  İş  Sözleşmesi  Kanunu  lokavtı  şu  şekilde 
tanımlamıştır:  “İşyerinde  faaliyetin  tamamen  durmasına  neden  olacak  tarzda,  işveren  veya 
işveren  vekili  tarafından  kendi  kararıyla  veya  bir  kuruluşun  verdiği  karara  uyarak,  işçilerin 
topluca işten uzaklaştırılmasına lokavt denir.” (m. 59/1). 
Yasal  grev  ve  lokavt  için  aranan  koşullar  gerçekleşmeden  yapılan  grev  ve  lokavtlar, 
siyasal amaç güden grev ve lokavtlar, genel ve dayanışma grev ve lokavtları, devletin ülkesi ve 
milletiyle  bölünmez  bütünlüğüne,  ulusal  egemenliğe,  cumhuriyete,  ulusal  güvenliğe  aykırı 

---

308 
 
amaçla yapılan grev ve lokavtlar, yasa dışı grev ve lokavttır. Grev ve lokavtın yasak olduğu 
işler  ve  işyerlerinde  toplu  görüşmeler  ve  arabuluculuk  sonucunda  çözümlenemeyen 
uyuşmazlıklar için zorunlu tahkim uygulanır ve Yüksek Hakem Kurulu tarafından çözümlenir 
(Sümer 2018: 169).