Hukukun temel kavramlari

14.1.1.1.2. Özel Görevli Mahkemeler ve Görevleri 
Özel  bir  yasayla kurulan ve bakacakları  dava ve  işler belirli kişiler veya  uyuşmazlık 
türleriyle sınırlandırılmış bulunan mahkemelere özel mahkeme (ihtisas/uzmanlık mahkemesi) 
denir. Medeni yargı alanında yer alan mahkemeler ve başlıca görevleri şunlardır: 
Sulh Hukuk Mahkemesi 
Tek yargıçlı olan bu mahkeme, Hukuk Muhakemeleri Kanunun 4. maddesine göre dava 
konusunun değer veya tutarına bakılmaksızın;  
- Taşınır ve taşınmaz kirasına ilişkin tüm uyuşmazlıkları konu alan davalarla bu davalara 
karşı açılan davalara (4/1-a),  
-  Taşınır  ve  taşınmaz  mal  veya  hakkın  paylaştırılmasına  ve  ortaklığın  giderilmesine 
ilişkin davalara(4/1-b),  
- Taşınır ve taşınmaz mallarda, yalnızca zilyetliğin korunmasına yönelik olan davalara 
(4/1-c),  
- Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile diğer kanunların, sulh hukuk mahkemesi veya sulh 
hukuk yargıcını görevlendirdiği diğer davalara bakar (4/1-ç).  Bu kapsamda örneğin taşınmazın 
aynına ilişkin olmayan Kat Mülkiyeti Kanunundan doğan davalara (Ek 1. madde),  çekişmesiz 
yargı işlerine bakar (HMK, m. 383). 
Asliye Ticaret Mahkemesi  
“Aksine hüküm bulunmadıkça, dava olunan şeyin değerine veya tutarına bakılmaksızın 
asliye  ticaret  mahkemesi  tüm  ticari  davalar  ile  ticari  nitelikteki  çekişmesiz  yargı  işlerine 
bakmakla görevlidir.” (Türk Ticaret Kanunu, m. 5). 
Asliye  ticaret  mahkemesi,  başkanla  yeteri  kadar  üyeden  oluşur.  Konusu  parayla 
ölçülebilen uyuşmazlıklarda dava değeri üç yüz bin liranın üzerinde olan dava ve işlere bakar.  
Kimi davalarda ise dava değerine bakılmaksızın;  
-İflas, iflasın kaldırılması, iflasın kapatılması, konkordato (dürüst borçlunun teklif edip 
de  en  az  üçte  iki  alacaklısının  kabul  etmesi  ve  asliye  ticaret  mahkemesinin  kabul  etmesiyle 
ortaya çıkan bir anlaşmayla, alacaklıların bir kısım alacaklarından vazgeçmesi ve borçlunun da 
bu  anlaşma  çerçevesinde  ya  göre  kabul  edilen  borcun  belli  bir  oranını,  hepsini  veya  daha 
fazlasını,  kabul  edilen  sürede  ödeyerek  borcundan  kurtulması)  ve  yeniden  yapılandırmadan 
kaynaklanan iş ve davalara, 
-Türk Ticaret Kanununda yargıcın kesin olarak karara bağlayacağı işlere ve davalara,  
-Şirketler ve kooperatifler hukukundan kaynaklanan genel  kurul kararlarının  iptali ve 
butlanına  ilişkin  davalara,  yönetim  ve  denetim  organlarına  karşı  açılacak  sorumluluk 

---

341 
 
davalarına, organların görevden alınmasına ve geçici organların atanmasına ilişkin davalara, 
fesih, infisah ve tasfiyeye yönelik davalara, 
-Hukuk  Muhakemeleri  Kanununa  ve  Milletlerarası  Tahkim  Kanununa  göre  yapılan 
tahkim  yargılamasında;  tahkim  koşuluna  ait  itirazlara,  hakemlerin  seçilmesine  ve  reddine 
yönelik  davalarla  yabancı  hakem  kararlarının  tanıma  ve  tenfizine  (uygulanmasına)  yönelik 
davalara ilişkin tüm yargılama işlemleri, bir başkan ve iki üyeden oluşan heyetçe görülür ve 
sonuçlandırılır. Heyet tarafından görülecek davalarla ilgili olmak üzere, dava açılmadan önce 
veya açıldıktan sonra istenen ihtiyati haciz ve ihtiyati tedbirler de heyetçe incelenir ve karara 
bağlanır.  Bu  fıkrada  belirtilen  dava  ve  işlerin  haricindeki  uyuşmazlıklar  asliye  ticaret 
mahkemesi yargıçlarından biri tarafından görülür ve karara bağlanır.  
Bu düzenlemeden anlaşıldığına göre asliye ticaret mahkemesi, yasada belirtilen işlere, 
davalara  heyet  halinde  bakacak,  bunun  dışında  kalan  işlere  ise  mahkeme  üyelerinden  biri 
bakacaktır. 
Aile Mahkemesi  
Aile  hukukundan  doğan  işlere  bakar  (Aile  Mahkemelerinin  Kuruluş,  Görev  Ve 
Yargılama Usullerine Dair Kanun, m. 4). 
İş Mahkemesi  
İşçi işveren ilişkilerinden, hizmet sözleşmelerinden doğan davalar başta olmak üzere, iş 
davalarına bakar (İş Mahkemeleri Kanunu, m. 5). 
Kadastro Mahkemesi  
Kadastro  tespitine  ve  kadastro  komisyonu  kararlarına  karşı  açılan  davalara  bakar 
(Adliye Personeli El Kitabı 2013: 85). 
Tüketici Mahkemesi   
Tüketicinin  Korunması  Hakkında  Kanundan  kaynaklanan  hukuksal  uyuşmazlıkları 
çözümlemek bu mahkemenin görevidir.  
Fikrî ve Sınaî Haklar Hukuk Mahkemesi  
Fikrî ve Sınaî Haklar Kanunun düzenlediği hukuksal ilişkilerden doğan dava ve işlere 
bu mahkeme bakar (Fikrî ve Sınaî Haklar Kanunu, m. 76). 
İcra Hukuk Mahkemesi   
Alacaklı ve borçlu arasında icra hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklara bakar.  
Yukarıda  yer  verilen  açıklamalardan  da  anlaşıldığı  gibi  özel  görevli  mahkemelerin 
bakacakları işler kendi yasalarında yer almıştır.  

---

342 
 
Asliye  ticaret  mahkemesi  dışındaki  özel  (uzmanlık  mahkemeleri)  mahkemeler,  tek 
yargıçlıdır. Asliye ticaret mahkemesi ise bir başkan ve yeteri kadar üyeden oluşur.  
Bir yerde özel görevli mahkeme kurulmamışsa (örneğin iş mahkemesi bulunmuyorsa), 
özel mahkemenin görev alanına giren dava ve işlere, özel mahkeme sıfatıyla, o yerdeki asliye 
hukuk mahkemesi bakar (Akkaya 2015: 82).  
Hukuk  Muhakemeleri  Kanununun  2.  maddesinde,  “Bu  Kanunda  ve  diğer  kanunlarda 
aksine düzenleme bulunmadıkça, asliye hukuk mahkemesi diğer dava ve işler bakımından da 
görevlidir.”  ifadesine  yer  verilmek  suretiyle  uzmanlık  mahkemesi  bulunmayan  yerlerde, 
uzmanlık mahkemelerinin görev alanına giren davalara o yerdeki asliye hukuk mahkemesinin 
bakacağı açıklığa kavuşturulmuştur. 
Hukuk mahkemelerinde  davayı,  savcı  değil, davacı  açar.  Dava  açan kimseye davacı, 
kendisine karşı dava açılan kişiye ise davalı denir. Hem davacı hem davalı istedikleri takdirde 
davalarını avukat aracılığıyla takip edebilirler. Hukuk davalarında avukata vekil denir. Avukata 
vekâlet verene ise müvekkil denir (Gözler 2016: 105).