3.1.1.3.Kanun/Yasa
Genel anlamda kanun3 denildiğinde, yasa koyucu tarafından hazırlanan yazılı kurallar
anlaşılır (Cansel vd. 2015: 92). Hirş’e göre kanun bunun dışında şu anlamlara da gelmektedir.
1) Hukuk dışı olan kurallar. 2) Doğal olayların bağlı olduğu düzen. 3) Herhangi bir konu
üzerindeki yasanın yazılı olduğu kitap (Hirş 2001: 14).
Hukukumuzda mevzuat hükümlerinin nasıl hazırlanacağı bir yönetmelikle
belirlenmiştir. Bu düzenleme, Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik adı
altında 17.02.2006 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Anılan yönetmeliğin 1.
maddesinde, getirilen düzenlemenin amacı yer almıştır. Buna göre düzenlemenin amacı,
“Başbakanlık, bakanlıklar, bağlı, ilgili, ilişkili kurum ve kuruluşlar ile diğer kamu kurum ve
kuruluşları tarafından hazırlanacak kanun ve kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik,
bakanlar kurulu kararı, eki kararlar ve diğer düzenleyici işlemlerin taslak metinlerinin
hazırlanmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.”
Adı Geçen Yönetmelikte, Taslak Hazırlanırken Uygulanacak İlkelere De Yer Verilmiştir
(m. 4). Buna Göre Taslaklar Hazırlanırken Aşağıdaki İlkelere Uyulacaktır:
1)Taslaklar üst hukuk kurallarına aykırı olamaz,
2)Taslaklar düzenleme amacına uygun olarak hazırlanır,
3)Taslaklar hazırlanırken yargı kararları göz önünde bulundurulur,
4)Taslaklar hazırlanırken düzenlenen alanlara ilişkin mevzuatın tamamı gözden
geçirilerek gerekiyorsa mevcut hükümlerde gerekli değişiklikler yapılır veya anılan
hükümlerde ihtiyaç duyulanlar taslağa alınarak ihtiyaç duyulmayan hükümler yürürlükten
kaldırılır,
5)Çerçeve taslaklarda ilgili mevzuata işlenemeyecek ve onun dışında kalarak tek metin
olma özelliğini bozacak hükümlere yer verilmez,
6)Taslakların kapsam maddesi, herhangi bir tereddüde yol açmayacak açıklıkta
düzenlenir; taslağın kapsamı konusunda herhangi bir tereddüt bulunmuyorsa taslakta kapsam
hükmüne yer verilmez.
3
Kanun, ‘kamış’ anlamına gelir. Sümerce ‘gin’, Asurca ‘kanu’, Eski Yunanca ‘kanna’ ya da ‘kanon’ olarak ifade” edilmiştir
(Hirş 2001: 14).
54
7)Taslağın madde metinleri, kısa ve anlaşılır şekilde düzenlenir.
Özellikle, uzun yasaların ve düzenleyici işlemlerin maddeler şeklinde hazırlanmasında
ve mantıksal bir sıralamayla genelden özele doğru bir düzenleme yapılması yerinde olur (Aybay
vd. 2016: 100).
Türkiye’de yasa yapma yetkisi münhasırın Türkiye Büyük Millet Meclisine aittir.
Dolayısıyla diğer bir organın yasa yapma yetkisi bulunmamaktadır. Diğer bir anlatımla başka
bir organ tarafından yapılan hukuksal düzenlemeye yasa denemez. Yasalar, daha önce de
belirtildiği gibi, genel, soyut ve sürekli hukuk kurallardır. Yasalar anayasaya aykırı olmaz.
Yasaların nasıl çıkarılacağı, Anayasa’nın 88-89. maddelerinde düzenlenmiştir.
Anayasanın 88. maddesinde 21.1.2017 tarihinde yapılan değişikliğe göre “Kanun teklif etmeye
milletvekilleri yetkilidir.” Bu değişiklikten önce yasa önermeye Bakanlar Kurulu da yetkiliydi.
Bu değişiklikle artık yasa önerisinde bulunmak yalnızca milletvekillerine tanınan bir yetki
haline gelmiştir. Yasa teklifleri, TBMM’ye sunulduktan sonra sırasıyla ilgili komisyon ve/veya
komisyonlarda ve son olarak da genel kurulda görüşülür. Genel kurulun toplanıp görüşme
yapabilmesi için Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az üçte biri oranında (200)
milletvekilinin hazır bulunması (toplantı yeter sayısı) ve karar alınabilmesi için de en az
toplantıda bulunanların salt çoğunluğunun karar yönünde oy kullanması gerekir. Salt çoğunluk
hiçbir zaman Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının dörtte birinin bir fazlasından
(151) az olamaz. Buna karar yeter sayısı denir.
Genel kurulda kabul edilen yasa teklifleri yayımlanmak üzere cumhurbaşkanına gönderilir.
Anayasanın amir hükmüne göre cumhurbaşkanı, gönderilen yasaları on beş gün içinde
yayımlamak zorundadır. Ancak yayımlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadığı
yasaları, bir daha görüşülmek üzere, gösterdiği gerekçeyle birlikte aynı süre içinde, Türkiye
Büyük Millet Meclisine geri gönderir. Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen yasayı üye
tamsayısının salt çoğunluğuyla aynen kabul ederse, yasa cumhurbaşkanı tarafından yayımlanır. Ancak
Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen yasada yeni bir değişiklik yaparsa, cumhurbaşkanı
değiştirilen yasayı yeniden Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderebilir.
Anayasa değişikliklerine ilişkin hükümler saklıdır (Anayasa, m. 89).
Cumhurbaşkanı tarafından onaylanan yasalar, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
girer. Yasalara örnek olarak 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu,
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu verilebilir. Dikkat edileceği gibi, her yasanın bir sayısı
bulunmaktadır.
Yasaların ne zaman yürürlüğe giriş zamanı üzerinde de durmak gerekir. 10 Numaralı
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine göre “Kanunlar, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve
yönetmelikler ile diğer düzenlemeler, ayrıca bir yürürlük tarihi belirtilmemiş ise Resmî Gazete’de
yayımlandığı gün yürürlüğe girer.” (m. 7). Yürürlük tarihi, mevzuatın niteliğine göre farklı olabilir.
Mevzuatın okunup anlaşılması ve ilgililerin durumlarını yeni yasaya uydurmaları bir zamana
ihtiyaç duyarsa, yayın tarihiyle yürürlük tarihi farklı olabilir. Örneğin eski Türk Ticaret Kanunu
55
6 Temmuz 1956’da Resmi Gazete’de yayımlanmış ancak 1 Ocak 1957’de yürürlüğe girmiştir
(Cansel vd. 2016: 105-106).
Dostları ilə paylaş: |