İ Ç İ ndek I l e r cilt I ab müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı
Yüklə 7,49 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.12.2.Para Politikası
- 4.12.3.Ekonomi Politikası
4.12.Ekonomik ve Parasal Birlik4.12.1.Genel
Ekonomi politikalarının tespitine yardımcı olan ve bu politikalar çerçevesinde görev alanlarına göre değişik sorumluluklar üstlenen kurumlarımız Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB), Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı, Sermaye Piyasası Kurulu, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kuruludur. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, mali piyasalarda etkinliği, güvenirliği ve istikrarı sağlamak amacıyla; Bankalar Kanunu ve ilgili diğer mevzuat kapsamında düzenlemeler yapmak suretiyle uygulanmasını sağlamak, uygulamayı denetlemek ve sonuçlandırmak, tasarrufların güvence altına alınmasını temin etmek, tasarruf sahiplerinin haklarını ve bankaların düzenli ve emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye sokabilecek ve ekonomide önemli zararlar doğurabilecek her türlü işlem ve uygulamaları önlemek, ekonomik kalkınmanın gereklerini de dikkate alarak kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak, gerektiğinde para, kredi ve bankacılık politikalarının yürütülmesiyle ilgili mütalaa vermekle görevlendirilmiştir. Hazine Müsteşarlığı hazine işlemleri, kamu finansmanı, kamu iktisadi teşebbüsleri ve devlet iştirakleri, ikili ve çok taraflı dış ekonomik ilişkiler, uluslararası ve bölgesel ekonomik ve mali kuruluşlarla ilişkiler, yabancı ülke ve kuruluşlardan borç ve hibe alınması ve verilmesi, ülkenin finansman politikaları çerçevesinde sermaye akımlarına ilişkin düzenleme ve işlemlerin yapılması, sermaye piyasası, yurtdışı müteahhitlik hizmetleri, sigorta sektörü ve kambiyo rejimine ilişkin faaliyetler ile yatırım ve yatırım teşvik faaliyetlerini düzenlenmesi, uygulanması, uygulamanın izlenmesi ve geliştirilmesinden sorumludur. Kamu mali yönetiminde etkinliği ve şeffaflığı artırmak, bütçenin hazırlık, uygulama ve kontrolünü kuvvetlendirmek, bütçe işlemlerinin şeffaflığını ve güvenirliliğini artırmak, mali disiplini sağlamak amacıyla çeşitli adımlar atılmıştır. Bütçenin kapsamının genişletilerek bütçe dışı uygulamaların azaltılması amacıyla, bütçe içinde yer almakla birlikte, bütçe harcama prosedürü dışında olan tüm fonların ve bütçe dışı kuruluş amaçlarını tamamlamış, fonksiyonları kalmamış bütçe dışı fonların tasfiyeleri kademeli olarak yapılmakta olup, 2001 yılı Haziran ayına kadar tamamlanması öngörülmektedir. Hazine Müsteşarlığı ve Maliye Bakanlığı ile eşgüdüm içinde, öncelikler dikkate alınarak, bir harcama programı yapılmakta ve üç aylık dönemler itibarıyla nakit ve borç yönetimi programıyla ilan edilmekte, gerçekleşmeler ise aylık olarak duyurulmaktadır. Ayrıca, iç ve dış borç stok ve ödeme projeksiyonları ile birlikte ihtiyari yükümlülüklerin stoğu da aylık olarak kamuoyuna duyurulmaktadır. Borç yönetiminde etkinliğin sağlanması amacıyla Piyasa Yapıcılığı Sistemi oluşturulmuştur. Piyasa yapıcısı bankalarla aylık toplantılar gerçekleştirilmekte, piyasaların durumu ve geleceğe yönelik olası gelişmeler hakkında fikir alışverişinde bulunulmakta, toplantıda görüşülen hususlar basın açıklaması yoluyla yine kamuoyuna duyurulmaktadır. Bunların yanı sıra, Hazine Müsteşarlığı, Merkez Bankası ile birlikte, para politikası, maliye politikası ve borç yönetiminin uyumlu bir şekilde sürdürülmesini izlemektedir. Kamu maliyesi yönetiminde yer alan kuruluşlarca “Kamu Finansal Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması ve Kamu Maliyesinde Şeffaflık” hususunda 8’inci Beş Yıllık Kalkınma Planı için oluşturulan ÖİK Raporu ve Uluslararası Para Fonunun bu konuda hazırladığı raporlardaki tavsiyeler dikkate alınarak belirlenen, hükümetin kamu maliyesi politikaları ve taahhütlerini içeren 2001 Yılı Programı TBMM tarafından onaylanmış olup, uygulama bu program dahilinde yürütülmektedir. Bu alanda önemli görevler ifa eden bir diğer kurumumuz olan Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, 1211 sayılı TCMB Kanununa göre, ekonomik büyümeye yardımcı olmak amacıyla; para ve kredi politikasını, kalkınma planları ve yıllık programları göz önünde bulundurarak ekonominin gereklerine göre ve fiyat istikrarını sağlayacak bir tarzda yürütür; Hükümetle müştereken milli paranın iç ve dış değerini korumak amacıyla gerekli tedbirleri alır; milli paranın hacim ve tedavülünü, bu Kanun gereğince düzenler; bankalara kredi verme işlerini bu Kanunda belirtilen esas ve sınırlar içinde gerçekleştirir; para arzını ve ekonominin likiditesini düzenlemek amacıyla açık piyasa işlemleri yapar; Hükümetçe belirlenecek esaslar çerçevesinde; mevduat vade ve türleri ile mevduatta vade müddetlerini ve bunların yürürlük zamanlarını tayin eder, milli para ile altın ve yabancı paralar arasındaki muadeleti belirler, ilgili mevzuatı da dikkate alarak altın ve döviz rezervlerini, ülkenin ekonomik menfaatlerine uygun şekilde yönetir ve borsada döviz ve kıymetli madenler üzerinde işlem yapar. Banka, Hükümetin mali ve ekonomik müşavirlik, mali ajanlık ve haznedarlık görevlerini ifa eder.
İlgili AB müktesebatı listesi Cilt II’de verilmektedir. Ancak, söz konusu mevzuat listesinden bu başlık altında sadece AVRUPA TOPLULUĞUNU KURAN ANTLAŞMANIN 3A ve 102A MADDELERİ incelenmiş olup, mevzuatın bir bölümü Ekonomi Politikası, bir bölümü de Para Politikası başlıkları altında değerlendirilmiştir. Aşağıda maddeleri belirtilen yasal düzenlemeler, sorumlu kuruluşların görüşleri doğrultusunda değerlendirmeye alınmamıştır: AVRUPA TOPLULUĞUNU KURAN ANTLAŞMANIN 103, 103A, 104C, 109, 109K MADDELERİ, EEC Konsey: Para Komitesinin İdare Hükümleri, EEC: Para Komitesinin İdare Hükümlerini değiştiren Konsey Kararı,
2533/98/EC, Ekonomik ve Finansal Komitenin oluşumu konusunda detaylı hükümler içeren 21 Aralık 1998 tarihli Konsey Kararı, 2866/98/EC.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Hazine Müsteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı, Sermaye Piyasası Kurulu, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, Maliye Bakanlığı.
Söz konusu AB mevzuatının üstlenilerek uygulanmasıdır.
TCMB Kanunu, 1567 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun (Law on the Preservation of the Value of Turkish Money, No. 1567) (32 sayılı Karar), 12 Mayıs 1988 tarih ve 88/12944 sayılı Kararnameye İlişkin Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu Hakkında Tebliğ, 4389 sayılı Bankalar Kanunu, Hazine Müsteşarlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, 4494 sayılı 2000 Mali Yılı Bütçe Kanunu, 4568 sayılı Bazı Fonların Tasfiye Edilmesine İlişkin Kanun, 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında 178 sayılı Kanun Hükmünde Kararname.
Avrupa Birliği ülkelerinde olduğu gibi sorumlu kurum ve kuruluşlar arasında bilgi paylaşımı başta olmak üzere düzenli, sürekli ve sıkı bir işbirliği zemini oluşturacak yasal ve teknik alt yapının kurulması gerekmektedir. Kamu Finansmanı ve borç yönetimine ilişkin hususlar halen ilgili yılın bütçe kanunlarıyla düzenlenmektedir. Bu düzenlemelerin etkin kamu finansmanı ve borç yönetimi açısından yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir. 2001 yılından itibaren yıl ortasında kamu maliyesi politikalarına ve taahhütlerine ilişkin olarak, o yıla ait gerçekleşmeleri ve bir sonraki yıla ilişkin bu konudaki hedefleri içeren bir Ekonomik ve Mali Güncelleştirme Raporu hazırlanacaktır. Ayrıca, çoklu yıl bütçeleme sistemine geçilmesi için çalışmalara başlanması planlanmaktadır. Bu çerçevede, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Mali ve Ekonomik Hükümlerinin gözden geçirilmesi gerekmektedir. TCMB Kanununda Bankanın görevleri arasında fiyat istikrarını sağlamaya yönelik hükümler yer almakla birlikte, Bankanın temel amacının fiyat istikrarını sağlamak olduğu ve bunun için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını kendisinin belirleyeceğinin hükme bağlanması gerekmektedir. Ancak, Avrupa Ekonomik ve Parasal Birliğine (EPB) dahil olmak için gerekli olan tek paranın beraberinde getireceği değişim oranlarının geriye dönülmez biçimde saptanması ile tek bir para politikası ve değişim oranları politikasının uygulanması için Türk Parası Kıymetini Koruma Mevzuatının yeniden gözden geçirilmesi gerekecektir. Türkiye’nin öncelikle AB üyeliği söz konusu olduğundan EPB’ye ilişkin tek para politikası konusunda mevzuatta bu aşamada herhangi bir değişiklik yapmasına gerek olmadığı düşünülmektedir.
TCMB’nin, fiyat istikrarını sağlamak amacıyla bir Para Politikası Kurulu oluşturması öngörülmektedir.
Kamu Finansmanı ve borç yönetimine ilişkin olarak, kamu sektörü için açık borçlanma kural ve limitlerini tespit eden, devirli kredilere ilişkin faaliyetler de dahil olmak üzere Hazine Müsteşarlığının yarı bütçesel faaliyetlerini de içeren bir yasa tasarısı üzerinde çalışmalar devam etmektedir.
Yapılacak değişiklikler kapsamında personel eğitimi gerekebilecektir.
Sorumlu kurum ve kuruluşlar arasında bilgi paylaşımını sağlayabilecek yazılım ve donanımın kurulması için yatırım gerekebilecektir.
Kamu Finansmanı ve Borç Yönetimi Yasa Tasarısının sonuçlandırılmasının ve Para Politikası Kurulunun oluşturulmasının kısa vadede gerçekleştirilmesi öngörülmektedir.
Personel eğitimi için kaynak ayrılması gerekebilecektir. 4.12.2.Para Politikası
TCMB Kanununda TCMB’nin temel görev ve yetkileri tanımlanmış olup, TCMB, ekonomik gelişmeye yardımcı olmak amacıyla; para ve kredi politikasını, kalkınma planları ve yıllık programları göz önünde bulundurarak ekonominin gereklerine göre ve fiyat istikrarını sağlayacak bir tarzda yürütür; Hükümetle müştereken milli paranın iç ve dış değerini korumak amacıyla gerekli tedbirleri alır, milli paranın hacim ve tedavülünü, bu Kanun gereğince düzenler; bankalara kredi verme işlerini bu Kanunda belirtilen esas ve sınırlar içinde yürütür; para arzını ve ekonominin likiditesini düzenlemek amacıyla açık piyasa işlemleri yapar; mevduat vade ve türleri ile mevduatta vade müddetlerini ve bunların yürürlük zamanlarını tayin eder; milli para ile altın ve yabancı paralar arasındaki muadeleti Hükümetçe belirlenecek esaslar dairesinde tayin eder, ilgili mevzuat ve Hükümetçe alınacak kararlar çerçevesinde altın ve döviz rezervlerini, ülke ekonomik menfaatlerine uygun şekilde yönetir; Hükümetçe alınacak kararlar çerçevesinde borsada döviz ve kıymetli madenler üzerinde işlem yapar. Türkiye’de banknot ihracı imtiyazı tek elden TCMB’ye aittir. TCMB para-kredi konularında karar alma ve bu Kanunla kendisine verilen yetkiler çerçevesinde Hükümete öneride bulunma yetkisine haizdir. TCMB, kendi işlemlerinde uygulayacağı, reeskont, iskonto ve faiz oranlarını Hükümetçe izlenen ekonomik politikaları da göz önünde bulundurarak tespit eder. TCMB, meri mevzuatla kendisine verilen yetki ve görev alanına giren hususlara ilişkin yapmış olduğu her türlü düzenlemelere bankaların uygun hareket edip etmediklerini takip eder. TCMB’nin ihraç etmiş olduğu ve ihraç edeceği banknotların tedavülü mecburi olup bunlar hudutsuz ödeme kudretini haizdir. TCMB, tedavülde bulunan banknotları gerekli gördüğü zaman yenileri ile değiştirebilir. Tedavülde bulunan eski banknotlar, değiştirme işlemine başlandığı tarihten itibaren on yıl sonra zaman aşımına uğrar. Gerek değiştirme işleminin başlayacağı tarih, gerekse bu on yıllık süre içinde eski banknotların mecburi tedavül müddeti TCMB Banka Meclisince tayin ve keyfiyet Resmi Gazete ile ilan olunur. Eskimiş ve yıpranmış banknotlar, Başbakanlık ile TCMB arasında tespit edilecek esaslar dahilinde ve yönetmelikle kabul edilecek kabarit usulüne göre TCMB tarafından yeni banknotlar ile değiştirilir. Tedavülden kaldırılan banknotlarla, eskimiş, yıpranmış ve kısmen ziya a uğramış olması nedeniyle değiştirilen banknotların iptal ve yok edilmesine ilişkin esaslar yönetmelikle belirtilir. TCMB, 1211 Sayılı Kanun ile kendisine verilen yetkileri kendi sorumluluğu altında müstakil olarak kullanır. TCMB, merkez bankalarının katıldığı milletlerarası mali, iktisadi ve mesleki teşekküllere Banka Meclisinin kararıyla üye olabilir ve Hükümetin muvafakatiyle bu gibi teşekküllere hissedar olarak katılabilir. Bankanın Başkanı (Guvernör), en yüksek icra amiri sıfatıyla Bankayı sevk ve idare ve yurt içinde ve dışında temsil eder. Başkanın (Guvernör) yetkileri arasında, Banka Meclisi tarafından alınacak kararların yürütülmesini sağlamak, Bankaya verilen görevlerin ifası için uygun bulacağı tedbirleri almak ve gerekli göreceği hallerde, bunlar hakkında Banka Meclisine tekliflerde bulunmak vardır. Banka Meclisi kararlarına muhalefeti halinde Başkan (Guvernör), kararın icrasını tehir ve müteakip toplantıda yeniden müzakeresini talep edebilir. Acele hallerde, Banka Meclisi, Başkanın (Guvernör) daveti üzerine toplanarak, ihtilaf konusu olan işi tekrar görüşür. Başkan (Guvernör) ile Banka Meclisi arasında mutabakat hasıl olmadığı takdirde, Başbakanlık hakemlik eder. Başkana yardımcı olmak üzere dört Başkan (Guvernör) Yardımcısı görevlendirilir. Bunlar yüksek öğrenim görmüş, maliye, iktisat, ve bankacılık alanlarında bilgi ve tecrübe sahibi kişiler arasından, müşterek kararla üç yıl süre ile atanır. Başkan Yardımcılarının bu sürenin sonunda tekrar atanmaları veya sürenin bitiminden evvel aynı usulle değiştirilmeleri de mümkündür. TCMB Kanununa göre, Türkiye'de faaliyette bulunan bütün bankalar yıllık bilançoları ile kar ve zarar hesaplarını, idare meclisi ve murakıp raporları ile birlikte, umumi heyetlerinin toplantı tarihinden itibaren en geç bir ay içinde TCMB’ye vermekle yükümlüdürler. TCMB, bankalardan mevduat, kredi, döviz ve diğer işlemlerine ait her türlü bilgiyi isteyebilir. Ancak, bankalardan müşterilerinin şahsi tevdiat hesapları hakkında bilgi istenemez. Euro’nun uygulamaya konulmasına ilişkin olarak, 27 Şubat 2000 tarihli Euro’nun Hukuki Araçlara Etkisi Hakkında Kanun, AB’nin 17 Haziran 1997 tarih ve 1103/97 sayılı Konsey Tüzüğü ile birebir uyumludur.
İlgili AB müktesebatı listesi Cilt II’de verilmektedir. Ancak, söz konusu mevzuat listesinden “Genel” başlığı altında yer alan, AVRUPA TOPLULUĞUNU KURAN ANTLAŞMANIN 105, 105A, 108, 108A, 109 MADDELERİ, AVRUPA MERKEZ BANKASI VE AVRUPA MERKEZ BANKALARI SİSTEMİ STATÜSÜ HAKKINDA PROTOKOL, 93/717/EC, 1103/97/EC numaralı mevzuat bu bölümde değerlendirmeye alınmıştır. Aşağıda maddeleri belirtilen yasal düzenlemeler, sorumlu kuruluşların görüşleri doğrultusunda değerlendirmeye alınmamıştır:
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Hazine Müsteşarlığı
Söz konusu AB mevzuatının üstlenilerek uygulanmasıdır.
TCMB Kanunu, Euro’nun Hukuki Araçlara Etkisi Hakkında Kanun, Madeni Para Kanunu ve Darphane Kanunu
AB Antlaşmasının 105’inci maddesi Avrupa Merkez Bankası (AMB) ve ulusal merkez bankalarının temel hedef ve görevlerini belirlemiştir. AMB’nin temel hedefinin fiyat istikrarı olduğundan hareket edilerek TCMB Kanununda yer alan Bankanın görev ve yetkilerinin gözden geçirilmesi gereklidir. Ayrıca, Bankanın ödeme sistemleri kurmak ve bunların kesintisiz şekilde işlemesini sağlayacak düzenlemeleri yapmak ile görevli ve yetkili olduğuna dair bir düzenlemenin Merkez Bankası Kanununa konulması gerekecektir. AB Antlaşmasının 105A maddesi AMB’yi Topluluk dahilinde banknot ve madeni para emisyonuna izin verme konusunda tek yetkili kılan; banknotları AMB ve üye devletler merkez bankalarının, bozuk paraları ise AMB’nin belirlediği esaslar dahilinde üye devletlerin basabileceğine ilişkin bir hükümdür. Türkiye’de madeni para bastırılmasına karar verme yetkisi, 1264 sayılı Madeni Ufaklık ve Hatıra Para Bastırılması Hakkında Kanunun 1 ve 2’nci maddeleri ile Hazine Müsteşarlığına tanınmıştır. Gerek 1211 sayılı Merkez Bankası Kanunu gerek 1264 sayılı Madeni Para Kanunu ile 234 sayılı Darphane Kanununun AB Antlaşmasının 105A maddesine aykırı olması nedeniyle değişiklik yapılması gerekse de bu değişiklik, EPB’ye üyeliğe kadar ertelenecektir. Zira EPB’ye üye olan devletlerin bir çoğunda bu konuya ilişkin değişiklikler EPB üyelikleri kesinleştikten sonra yapılmıştır. AB’yi kuran Antlaşmanın 107. maddesi “Bu Antlaşma ve Avrupa Merkez Bankaları Sistemi (AMBS) Statüsünün tanıdığı yetkilerin kullanımında ve görevlerin yerine getirilmesinde ne AMB, ne ulusal merkez bankaları ne de karar organlarının herhangi bir üyesi, Topluluk kurumlarının ya da organlarının, üye devlet hükümetlerinin ya da diğer herhangi bir kuruluşun talimatını alabilirler ya da kabul edebilirler. Topluluk kurumları ve organları ile üye devlet hükümetleri bu ilkeye saygı göstermeyi ve görevlerinin yerine getirilmesinde AMB’nin ya da ulusal merkez bankalarının karar organlarının üyelerini etkileme yolunu aramamayı taahhüt ederler” hükmünü düzenlemektedir. Bu madde ile merkez bankalarının kurumsal bağımsızlığı düzenlenmiştir. TCMB Kanununda yer alan “Banka, Banka Kanunu ile kendisine verilen yetkileri kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanır” hükmü ile bankanın kurumsal bağımsızlığı belirtilmekle birlikte hiçbir makam ve merciin Bankanın kararlarını etkileyici telkinde bulunamayacağı ve talimat veremeyeceğinin vurgulanması gerekmektedir. AB Antlaşmasının 108’inci maddesi, her üye devletin en geç AMBS Sistemine girmeden önce kendi merkez bankası statüsünü AMBS Statüsü ile uyumlaştırması gereğinden söz etmektedir. AMBS Statüsünün 14’üncü maddesinde üye devletler bakımından merkez bankaları kanunları da dahil olmak üzere ulusal kanunlarını bu kanunla ve AET Antlaşmasıyla uyumlu kılmaları mecburiyeti getirilmiştir. Buna göre, TCMB Kanununda Bankanın görevleri, bağımsızlığı, kamu kurumları ile olan ilişkileri gibi alanlarda değişiklik yapılması gerekmektedir. AMBS Statüsünün 5’inci maddesi ulusal merkez bankalarına, kamu kurum ve kuruluşlarından ve diğer gerçek ve tüzel kişilerden gerektiğinde istatistiki veri toplama yetkisini vermektedir. TCMB Kanununda bu çerçevede değişiklik yapılması gerekmektedir. AMBS Statüsünün “Uluslararası İşbirliği” başlıklı 6‘ncı maddesi doğrultusunda Türkiye’nin AB üyeliği kesinleştiğinde TCMB Kanununa Bankanın AMB’nin onayı üzerine uluslararası parasal kuruluşlara üye olabileceğine dair bir hükmün eklenmesi gerekecektir. AMBS protokolüne göre ulusal merkez bankaları başkanları beş yıldan daha az süre ile görev yapamazlar. 1211 sayılı Kanuna göre, Türkiye’de Merkez Bankası Başkanları en az beş yıl; merkez bankası başkan yardımcıları ise üç yıl görev yapabilmektedir. Başkan yardımcılarının sürelerinin başkanın görev süresi ile uyumlandırılmasının uygun olduğu düşünülmektedir. AB Antlaşmasının 108A maddesi AMBS’ye verilen görevlerin tamamlanması için bu Antlaşma uyarınca ve AMBS Statüsünde saptanan koşullara göre AMB’ye bütün üye devletlerde doğrudan uygulanabilir, zorunlu ve genel kapsamlı tüzük çıkarma, uyulması zorunlu kararlar alma, bağlayıcı olmayan tavsiye ve görüş verme gibi görev ve yetkiler tanımakta olup mevzuatımızda buna ilişkin bir düzenleme yapmaya ya da mevcut düzenlemelerde değişikliğe gerek bulunmamakla birlikte, AMBS’ye dahil olma öncesi TCMB Kanununa bu konu ile ilgili bir madde eklenmesi gerekebilecektir. AB Antlaşmasının 109’uncu maddesinde Döviz Kuru Mekanizmasından (ERM-II) tek paraya geçiş yöntemleri belirlenmiştir. Buna göre Türkiye’nin EPB’ye üyeliği öncesinde TL’yi Euroya bağlayacak bir kur bandı oluşturulması gerekecektir. Üye devletlerin yetkili makamlarının AMB’nin yetki alanına giren konularda yaptıkları taslak düzenlemeler hakkında AMB’ye danışılmasına ilişkin 93/717/EC sayılı Konsey Kararı doğrultusunda 8 Eylül 1992 tarih ve 21339 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Kanun, Kanun Hükmünde Kararname, Tüzük ve Yönetmelik Tasarılarının Hazırlanmasına İlişkin Esaslar”da ilgili değişikliğin yapılması hususu gündeme gelecektir. AB’ye üyelik öncesinde TCMB’nin AMB’nin yetki alanına giren konularda taslak düzenlemeler yapması durumunda AMB’ye danışmasına ilişkin bir hüküm konulması gerekecektir. Euro’nun uygulamaya konmasına ilişkin hükümleri içeren AB Konseyinin 1103/97 sayılı Tüzüğüyle ilgili olarak 27 Şubat 2000 tarihinde Euro’nun Hukuki Araçlara Etkisi Hakkında bir Kanun çıkarılmış olup başka bir düzenleme gerekmemektedir. AB ile üye devlet merkez bankaları arasındaki işbirliğini güçlendirmeye ilişkin Konsey Kararı doğrultusunda mevzuatımızda herhangi bir değişiklik yapılmasına ihtiyaç bulunmamakla birlikte, AB'ye üye olunduğunda söz konusu durumun yeniden ele alınması gerekecektir.
EPB’ye giriş, KOB’da belirtilen kısa ve orta vadeli öncelikler tanımlamaları dikkate alındığında uzun vadeli bir perspektif olduğundan banknot ve madeni para basımına ilişkin değişikliklerin kurumsal yansımaları uzun vadede ortaya çıkacaktır.
Gerekmemektedir.
Yapılacak değişiklikler kapsamında personel eğitimi gerekebilecektir.
Gerekmemektedir.
AB’ye üyelik öncesinde, AMBS’nin kimi alanlarda otoritesini tanımaya yönelik hükümlere uyumun sağlanması ve üye devlet merkez bankaları ile işbirliğini güçlendirmeye yönelik mevzuat değişiklikleri gerçekleştirilecektir. Banknot ve madeni para basımına ilişkin düzenleme ile TL’yi Euroya bağlayacak kur bandının oluşturulması EPB’ye üyelik öncesine kadar ertelenebilir. TCMB’nin temel hedefinin fiyat istikrarı olduğuna dair bir hükmün TCMB Kanununa konulması, Bankanın ödeme sistemleri kurmak ve bunların kesintisiz şekilde işlemesini sağlayacak düzenlemeleri yapmak ile görevli ve yetkili olduğuna dair düzenleme, Bankanın kurumsal bağımsızlığı ile ilgili olarak hiçbir makam ve merciin Bankanın kararlarını etkileyici telkinde bulunamayacağı ve talimat veremeyeceğine ilişkin bir hükmün TCMB Kanununa eklenmesi, TCMB’nin gerçek ve tüzel kişilerden igili Kanunlar ile verilen görev ve yetkiler saklı kalmak ve sorumlu kurum ve kuruluşlar arası işbirliği çerçevesinde gerektiğinde istatistiki veri toplama yetkisi olduğuna dair bir hükmün Banka Kanununa eklenmesi, Başkan Yardımcılarının süresinin Başkanın süresine paralel hale getirilmesine ilişkin Kanun değişikliğinin yapılması kısa vadede gerçekleştirilecektir.
Personel Eğitimi için kaynak ayrılması gerekebilecektir. 4.12.3.Ekonomi Politikası
TCMB, ekonomik amaç ve hedeflerin sağlanmasına yardımcı olacak tarzda kredilerinin hacim, nitelik, mahiyet ve temin şartlarını düzenler ve kredi sistemi içinde genel likidite ihtiyacını karşılar. Banka, gerçek ticari işlere dayanan ve milli ekonomi ihtiyaç ve icaplarına uygun maksatlara yarayan faaliyetlere kredi tahsis edebilir. Banka, bu kredilerin, işbu maksatlara uygun şekilde kullanılışını ilgili bankalar nezdinde kontrol yetkisini haizdir. TCMB Kanununa göre, Banka, her yıl, cari yıl genel bütçe ödenekleri toplamının bir önceki mali yıl genel bütçe ödenekleri toplamını aşan tutarının yüzde 3’ünü geçmemek üzere Hazineye kısa vadeli avans hesabı açar. Bu avans hesabına uygulanacak faiz oranı her yıl ekonomik durum göz önünde bulundurularak Başbakanlık ile Banka arasında kararlaştırılır. Ancak uygulamada söz konusu avans, Hazine Müsteşarlığı ile TCMB arasında yapılan protokol gereğince, 1997 yılından bu yana kullanılmamaktadır. Banka, İktisadi Devlet Teşekkülleri ile iktisadi alanda faaliyet gösteren katma bütçeli idarelerin hammadde ve mahsul alımı ile ilgili mevsimlik ihtiyaçları için düzenleyecekleri en çok dokuz ay vadeli bonolarını veya Hazine kefaletini haiz bonolarını iskonto edebilir ve karşılığında avans verebilir. Ancak Kanuna göre, kamu müesseselerine verilecek yıllık iskonto ve avans miktarı toplamı, belirlenecek avans limitleri toplamının yarısından fazla olamaz. Banka bu teşekkül ve idarelere yardım ihtiyaçlarını karşılamak maksadıyla kredi veremez. Banka, verdiği bu krediler üzerinde her türlü kontrol yetkisini haizdir. Banka, TCMB Kanunuyla yetki verilen işlemler dışında karşılıksız kredi veremez, avans veremez. Her ne şekilde olursa olsun kefil olamaz, teminat veremez. Milli Piyango için verilecek kefalet bu hükmün dışındadır. Portföyünde mevcut senetleri tecdit edemez. Mücerret gayrimenkul alımı ile ilgili senet ve vesikaları reeskonta kabul edemeyeceği gibi, bunlar üzerine avans da veremez. TCMB Kanunuyla tasrih edilen hususlar dışında Banka kendi ad ve hesabına hiçbir iş ve ticaret yapamayacağı gibi, başka şirket ve müesseselere de iştirak edemez, hisse senedi satın alamaz ve bunları avansa kabul edemez. Banka, ancak Banknot Matbaasında bedeli karşılığı hisse senedi, tahvil, pul, kıymetli kağıt ve yabancı banknot basabilir. Banka kendi ihtiyacı için gerekli şube, arşiv ve lojman binaları ile Banka personelinin kültür ve mesleki bilgilerini artırmak, sosyal ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurs binaları, revir, dinlenme yerleri ve hizmetle ilgili sair gayrimenkuller dışında gayrimenkul iktisap edemeyeceği gibi, kendi alacağından dolayı kanuni yollardan temellük eylemek zorunda kaldığı gayrimenkulleri ihtiyacı için kullanamadığı takdirde en çok üç yıl içinde elden çıkarmaya mecburdur. Bu süre zaruret halinde Başbakanlık tarafından uzatılabilir. Genel ve Katma Bütçeli kuruluşları içeren Konsolide Bütçenin hazırlanması, yürütme ve kontrolü Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı ve Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından yapılmaktadır. Maliye Bakanlığı bütçenin hazırlanması, yürütme, muhasebe ve raporlaması, gelirlerin toplanması ile, Hazine Müsteşarlığı nakit ve borç yönetimi, çoğu bütçe dışı fonlar ve Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ise yıllık programın temel amaçları ve makroekonomik hedeflerin hazırlanması, kamu kesimi istatistiklerinin rapor haline getirilmesi ile sorumludur. Kamu kesimi, konsolide bütçe yani merkezi hükümet, belediyeler ve mahalli idareler, kamu iktisadi teşebbüsleri, fonlar ve sosyal sigorta kuruluşlarından oluşmaktadır. Konsolide bütçeye dahil olan 36 genel bütçeli ve 65 katma bütçeli kuruluş bulunmaktadır. Mali yıl bütçe kanunlarıyla konsolide bütçeye dahil olan kuruluşların gelir ve giderleri ile bütçe dengesi belirlenmektedir. Konsolide bütçe düzeltilmiş nakit esasına (modified cash basis) göre takip edilmektedir. Kamu kuruluşlarının çoğu düzeltilmiş nakit esasına göre kayıtlarını tutmakta, ancak tüm kamu kesiminin ortak muhasebe sistemini kullanmaması nedeniyle, verilere ulaşım olmasına rağmen, kamu kesimi hesaplarının konsolidasyonu tam olarak yapılamamaktadır. Mali yıl bütçe kanunlarıyla konsolide bütçeye dahil olan kuruluşların gelir ve giderleri ile bütçe dengesi belirlenmekte, ancak bütçe açığının GSMH’nin belli bir oranı düzeyinin altında olması gibi bir limit bulunmamaktadır. Yine Mali Yıl Bütçe Kanunu ile konsolide bütçe açığının net borçlanma hasılatı ile karşılanması öngörülmektedir. Bütçe Kanunu ile, Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu bakan, kanunda belirtilen denge tutarı kadar net iç borç kullanımına (yıl içinde yapılan borçlanmalardan anapara ödemelerinin düşülmesiyle elde edilecek tutar) yetkili kılınmaktadır. Bu limitin en fazla yüzde 15 oranında artırılabileceği, dış borçlanmada anapara ödemesini aşan kısmın iç borçlanma limitinden düşüleceği, altında kalan kısmın ise limite ekleneceği yine Bütçe Kanunu ile belirlenmiştir. Sadece konsolide bütçe açığının finansmanı amacıyla yapılan iç ve dış borçlanma tutarı bu çerçevede sınırlandırılmıştır. Ancak, borç limitine dahil olmamakla beraber, Tahkim Kanunu, görev zararı gibi çeşitli yükümlülükler için ihraç edilen ve nakit dışı tahvillerin kime ne kadar ihraç edilebileceği Bütçe Kanunu ile belirlenmektedir. Ayrıca, konsolide bütçede yer alan merkezi hükümet borç tanımına ihtiyati yükümlülükler ve yarı mali işlemlerden doğan borçlar dahil değildir. 2000 yılından itibaren, mevzuat açısından bir sınırlama getirilmemiş olmasına rağmen, uygulanmakta olan istikrar programı çerçevesinde bütçe açığının düşürülmesi için gerekli önlemler alınmış, kamu kesimi borcu sınırlandırılmış, borcun Gayri Safi Milli Hasılaya oranının sabit tutulması ve gelecek yıllarda düşürülmesi hedeflenmiştir.
İlgili AB müktesebatı listesi Cilt II’de verilmektedir. Ancak, söz konusu mevzuat listesinden “Genel” başlığı altında yer alan AVRUPA TOPLULUĞUNU KURAN ANTLAŞMANIN 104, 104A MADDELERİ, AŞIRI BÜTÇE AÇIKLARI PROSEDÜRÜNE İLİŞKİN PROTOKOL, 3603/93/EC, 3604/93/EC, 3605/93/EC, 1467/97/EEC numaralı mevzuat bu bölümde değerlendirmeye alınmıştır. Aşağıda maddeleri belirtilen yasal düzenlemeler, sorumlu kuruluşların görüşleri doğrultusunda değerlendirmeye alınmamıştır:
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı
Söz konusu AB mevzuatının üstlenilerek uygulanmasıdır.
TC. Anayasası, TCMB Kanunu, Hazine Müsteşarlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, 4494 Sayılı 2000 Mali Yılı Bütçe Kanunu, 1050 sayılı Muhasebeyi Umumiye Kanunu, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, 6183 sayılı Amme Alacakları Tahsili Usulü Hakkında Kanun, Maliye Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında 178 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname.
AB Antlaşmasının 104. maddesi AMB ve ulusal merkez bankalarının Topluluk kurum ve organlarına, merkezi idarelere, bölgesel ya da mahalli otoritelere, diğer kamu otoritelerine kredi veremeyeceklerini, AMB’nin ya da ulusal merkez bankalarının bu mercilerin borç unsurlarını doğrudan üstlenmelerinin de yasak olduğunu belirtmektedir. TCMB Kanununun, AMB ve üye devlet merkez bankalarının temel işlevi olan fiyat istikrarını sağlamak ve paranın iç ve dış değerini korumak görevini yerine getirebilmenin en önemli koşulu olarak görülen ekonomik ve politik bağımsızlığı sağlamaya yönelik AB’yi kuran Antlaşmanın 104. maddesi hükmü ile uyumlu olmayan maddelerinin Kanundan çıkarılmaları gerekmektedir. Yine bu doğrultuda olmak üzere TCMB Kanununun “Bankanın yapamayacağı işlemler” başlıklı maddesine, Bankanın Hazineye avans veremeyeceği ve kamu müesseselerine kredi açamayacağı, Hazine ve kamu müesseselerinin ihraç ettiği borçlanma araçlarını birincil piyasadan satın alamayacağına ilişkin hükümlerin eklenmesi uygun olacaktır. AB Antlaşmasının 104A maddesi üye devlet mali kurumlarının Topluluk kurumlarına ya da örgütlerine, merkezi idarelere ya da üye devletlerin diğer kamu kurum ve işletmelerine herhangi bir biçimde kredi sağlamalarında ayrıcalık tanıyan tüm önlemleri yasaklamaktadır. TCMB Kanununun da bu yasaklamaları içerecek şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Bütçe ve borç yönetimine ilişkin hususlar halen ilgili yılın bütçe kanunlarıyla düzenlenmektedir. Bu düzenlemelerin yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, AB mevzuatı ile kamu kesiminin hangi kurumları içereceği tanımlanmakta, sadece merkezi hükümete değil kamu kesimi açığı ve borcuna ilişkin olarak bir sınır getirilmektedir. Bu nedenlerle, merkezi hükümet bütçesinin kapsamı ile beraber tüm kamu kesimi kapsamı ve muhasebe standartlarına ilişkin düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.
Gerekmemektedir.
Kamu Finansmanı ve borç yönetimine ilişkin olarak, kamu sektörü için açık borçlanma kural ve limitlerini tespit eden, devirli kredilere ilişkin faaliyetler dahil olmak üzere, Hazinenin yarı bütçesel faaliyetlerini de içerecek olan bir yasa tasarısı üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Ayrıca, konsolide bütçeye tabi kuruluşların taahhüt bazında muhasebeye ve raporlamaya geçirilmesi, Hazine tek hesabına ve büyük defter hesabına dayalı entegre finansal bilgi sisteminin uygulanması planlanmaktadır.
Yapılacak düzenleme ve değişiklikler kapsamında personel eğitimi gerekebilecektir.
Gerekmemektedir.
TCMB Kanununda ilgili AB mevzuatına ilişkin düzenlemeler kısa vadede gerçekleştirilecektir. Kamu Finansmanı ve Borç Yönetimi Yasa Tasarısı ile konsolide bütçeye tabi kuruluşların taahhüt bazında muhasebeye ve raporlamaya geçirilmesi, Hazine tek hesabına ve büyük defter hesabına dayalı entegre finansal bilgi sisteminin uygulanmasının da kısa vadede sonuçlandırılması öngörülmektedir.
Personel eğitimi için kaynak ayrılması gerekebilecektir. Yüklə 7,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||