I d I n I a V a 3IV1ho nin
Yüklə 8,6 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- YEORYİOS (AYİOS) KİLİSESİ
- YEORYİOS (AYİOS) KİPARİSSAS KİLİSESİ
- YEORYİOS (AYİOS) METOHİON KİLİSESİ
- YEORYİOS (AYİOS) POTİRAS KİLİSESİ
- YEORYİOS (AYİOS) PATRİKHANE KİLİSESİ
- Ayios Yeoryios Metohion Kilisesi, Fener
- 491 YEORYİOS POTİRAS KİLİSESİ
YEORYİOS KİLİSESİ 488
489 YEORYİOS METOHİON Mevcut imar durumuna göre günümüzde Yeniköy'de tescilli tarihi yapılar korunmakta, ihtiyaç halinde restore edilmekte, konut veya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun onaylayacağı işlevde kullanılabilmektedir. Kıyıda kamuya açık alanlarda planın öngördüğü yapılaşma mümkündür. Turizm alanı olarak, Said Halim Paşa Yalısı yanındaki yıkılan Carlton Oteli ve cadde arkasında otelin devamı olan bahçe alam ayrılmıştır. Mevcut ruhsatlı konutlar dışında yeni konut yapılması yasaktır. Kaçak yapılaşma ve gecekondu bölgesindeki yapıların tasfiye edilmesi ve buralarda yeşil alan yapılması plan ve yasayla öngörülmektedir. Ancak mevcut yasa, plan ve uygulama semtin çehresinin değişmesini engelleyememiştir. Günümüzde Yeniköy, sahil kesimlerinde İstanbul'un seçkin ve zengin zümresinin yaşadığı, sahile inen yamaçlarda kooperatiflerin çeşitli siteleri yanında eski evlerin yer aldığı, daha yukarılarda gecekondu mahallelerinin olduğu bir Boğaziçi semtidir. Bibi. Evliya, Seyahatname, l, 457-458; Kömür-ciyan, İstanbul Tarihi; İnciciyan, istanbul, 240-253; S. Ayverdi, Boğaziçinde Tarih, İst., 1976, s. 240-253; Eldem, Boğaziçi Anılan, 180-192; Şehsuvaroğlu, Boğaziçi, 77; O. Erdenen, Boğaziçi Sahilhaneleri, IV, ist., 1994, s. 522-678; S. Ciner, "Son Osmanlı Dönemi İstanbul Ahşap Konutlarında Cephe Bezemesi", (İstanbul Teknik Üniversitesi, yayımlanmamış doktora tezi), 1989; F. İrez-H. Aksu, Boğaziçi Sefarethaneleri, İst., 1992. TÜLAY TAŞÇIOĞLU YEORYİOS (AYİOS) KİLİSESİ Fatih İlçesi'nde, Edirnekapı'da, Mihrimah Sultan Külliyesi'nin(-t) karşısındadır. Doğuda Vaiz Sokağı, batıda Hoca Çakır Caddesi, kuzeyde Kariye Yağhanesi Sokağı, güneyde Ali Kuşçu Sokağı arasındaki kilise, yüksek duvarlarla çevrili geniş bir avlunun batısında yer alır. Avlunun doğusunda günümüzde kullanılmayan okul binası vardır. Kilisenin kuzey cephesinin doğusunda bulunan sarnıç ve güney cephesinin doğusunda bulunan Ayios Basi-leios Ayazması yapıya bitişiktir. Batıda, eksendeki giriş mekânı sonradan eklenmiştir. Kilisenin Bizans dönemindeki varlığının, 9. yy'dan sonra kesin olarak bilindiğini belirten R. Janin, 1438'de Ayasofya Kütüphanesi'ne ait bir İncil'in buraya taşındığını kaydeder. Bulunduğu yerde, 1556' da Mihrimah Sultan Külliyesi'nin inşası üzerine, kilise günümüzdeki yerinde yeniden inşa edilmiştir. 1583'te Tryphon, l604'te Paterakis ve 1669'da Thomas Smith listelerinde yer almış olan kilise, 17. yy'ın ikinci yarısında Du Cange tarafından da belirtilir. Kilisenin ilk kitabesi, Ocak 1726'da restore edilişi hakkındadır, istanbul Kadısı Mehmed Raşid'e yazılan 1730 tarihli hükümde; yanmış olduğu açıklanan on iki kilise ile birlikte yapı, "Hızır İlyas" adıyla "Edirne Kapısı'nda Ali Paşa-yı Atik Mahal-lesf'nde konumlandırılır. Kilise, Patrik Sa-muel'in, Edirnekapı'daki 1764'te tespit ettiği, okulu olan kiliseler arasında "Yeoryi-os Edirnekapı" adıyla kaydedilmiştir.
18. yy'ın sonunda Balatlı S. Hovannes-yan, kilisenin Edirnekapı Suru'nun karşısında olduğunu belirtir. Kilise, 13 Eylül 1836 tarihli kitabesine göre; Patrik VI. Gri-gorios zamanında, yeniden temelden inşa edilmiştir. Mimarı Hacı Nikolaos'tur. Mimari: Kilise, doğu-batı doğrultusunda, dikdörtgen planlıdır. Batısında kuzey ve güneyde dışa çıkıntılı yapının, doğusunda eksende yarım yuvarlak apsis çıkıntı yapar. Kiliseyi dışta örten iki yüzlü kırma çatı, batıda ters yöndeki çatılar ile kırılmıştır. Apsisin örtüsü yarım konik çatıdır. Dışta sıvaları dökük olan yapı, kaba yönü taş ve tuğla ile inşa edilmiş, köşelerde düzgün kesme taş kullanılmıştır. Cephelerde yer yer devşirme malzeme görülür. Yapıyı saçak altında, taştan iki düz silme arasında bir dışbükey silme dolanır. Bazilikal plan tipindeki kilisenin naosu üç neflidir. Naos, doğuda eksende içte yarım yuvarlak ve derin olmayan apsis, batıda kuzey-güney doğrultusunda, dikdörtgen planlı narteks ile sınırlanır. Naosta nef ayrımı altışar sütunlu sıralarla sağlanmıştır. Narteks üzerinde bulunan galeri, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı, nefler hizasında çıkıntılıdır. Galeriye çıkış, narteksin kuzeyindeki ahşap merdiven ile sağlanır. Nefleri sınırlayan sütunlar basık kemerlerle bağlanır. Sütunlar, kübik postament-ler üzerinde ve Dor tipi başlıklıdır. Porfir taklidi yeşil renge boyalı sütun gövdeleri ahşap üzerine alçı kaplama, başlıklar kartonpiyer tekniğinde yapılmıştır. Kilisenin örtü sistemi ahşaptır. Orta nefte örtü beşik tonoz, yan nefler ve narteks-te düz tavandır. Apsisin örtüsü yarım kubbedir. Naosa açılan üç girişten biri batıda eksende, ikisi kuzey ve güneyde eksenden batıya yakın ve karşılıklıdır. Nartekse açılan eş boyutlu ve yuvarlak kemerli üç girişin biri batıda eksende, ikisi yanlarda- ki çıkıntıların doğusundadır. Yapının kuzey ve güneyinde karşılıklı üç pencere, yuvarlak kemerli ve eş boyutludur. Bunların iki yanında üstte, dikdörtgen ve küçük birer pencere vardır. Doğu ve batıda, orta nef hizasında üstteki üç pencere karşılıklıdır. Batıda, narteks girişine simetrik ikişer yuvarlak kemerli pencere, naos girişine simetrik ikişer kare pencere bulunur. Yan neflerin doğusunda yer alan kuzeyde üç, güneyde iki niş, aynı hizada ve yarım yuvarlaktır. Naousun doğusunda üç nefi kapsayan ahşap ikonostasis, kuzeydeki taşıyıcı sıranın doğudan üçüncü sütununa oturan ahşap ambon ve karşısında yer alan ahşap despot koltuğu oyma ve kabartma tekniğinde, bitkisel ve geometrik motifler ile bezenmiştir.
ZAFER KARACA YEORYİOS (AYİOS) KİPARİSSAS KİLİSESİ Fatih İlçesi'nde, Samatya'da, kuzeyde A. Nafiz Gürman Caddesi, güneyde Büyük Kuleli Caddesi arasındadır. Kuzeyde bulunan yol seviyesinden yaklaşık 2 m aşağıdaki avluda yer alan kilisenin kuzey cephesi yaklaşık yan yüksekliğe kadar doldurulmuştur. Kiliseye, güneydoğu köşesinde Metamorfosis Ayazması bitişiktir. Bizans döneminde varlığı bilinen ve İstanbul'da ibadete açık yapıların en eskisi olduğu kabul edilen kilise, S. Gerlach'ın 23 Nisan 1577 tarihli notlarında kaydedilmiştir. Kilise, 1583 tarihli Tryphon ve 1604 tarihli Paterakis listelerinde yer alır. l652'de İstanbul'a gelen Antakya patriğinin kâtibi Paulus, avlusunda ayazması bulunan kiliseyi, kubbeli bir Bizans yapısı olarak tanımlamıştır. 1669 tarihli Thomas Smith listesinde yer alan kilise, 17. yy'ın ikinci yansında Du Cange tarafından da belirtilir. Kilise, 18. yy'ın sonunda Baladı S. Ho-vannesyan tarafından "Ay' Yorgios" adıyla Yedikule civarında konumlandırılır. 1782'deki yangında harap olan kilisede birçok Bizans ikonası da tahrip olmuştur. Kilise, kitabesine göre, eski Yeoıyios Kilisesi'nin yerinde, Patrik I. Konstantios döneminde 1834'te yeniden inşa edilmiştir. Mimarı Nikolaos Nikitadis'tir. Kitabenin sonunda, yapının 1966'da Vasilios Athana-siades'in katkılarıyla onarım gördüğü, kitabenin de bu tarihte konulduğu açıklanmaktadır. Mimari: Kilise kare planlıdır. Doğuda eksende dışta yarım yuvarlak apsis çıkıntı yapar. Batıda yer alan kuzey-güney doğrultusunda planlı narteks, sonradan eklenmiştir. Yapıyı doğu-batı doğrultusunda örten iki yüzlü kırma çatı, ortasında düzleş-tirilmiş, doğuya yakın konumda yer alan sekiz cepheli kasnak üzerindeki kubbe, dışta sekiz yüzlü piramidal çatı ile örtülmüştür. Doğuda, orta nef apsisini örten yarım konik çatı yanlarda düz çatı biçiminde uzanır. İçte ve dışta sıvalı yapı, kaba yönü taş ve tuğla ile inşa edilmiş, köşelerde düzgün kesme taş kullanılmıştır. Kuzey cephesinde düzenli tuğla sıraları vardır. Doğu cephesinde, iki sıra taş, iki sıra tuğla düzeninde almaşık teknik uygulanmıştır. Cephelerde yer yer devşirme malzeme görülür. Yapıyı saçak altlarında, taştan silmeler dolanır. Kubbe kasnağı, pencerelerin alt hizasında bir düz silme ile kademelenmiştir. Yapı, kubbeli bazilika plan tipindedir. Üç nefli naos, doğusunda nefler hizasındaki üç apsis ile sınırlanır. İçte yarım yuvarlak olan apsislerden, orta nef hizasındaki daha derindir. Naosta nef ayrımı ikişer kare kesitli paye ile sağlanmıştır. Bu taşıyıcılar hizasında doğu, kuzey ve güneyde duvar payeleri bulunur. Doğudaki duvar payelerinin önünde belirlenen bema, nef- lerden iki basamak yüksektir. Nefleri sınırlayan payeler yuvarlak kemerlerle bağlanır. Payeler, taştan ve sıvalıdır. Kilisede apsis önündeki merkezi mekânın örtüsü, pandantiflerle geçilen yüksek kasnak üzerindeki basık kubbedir. Kubbenin batısındaki ve yan neflerdeki mekânlar haç tonozlarla örtülmüştür. Apsislerin örtüsü içte yarım kubbedir. Kilisenin naosa açılan iki girişinden biri batıda eksende, diğeri güneyde batıya yakındır. Girişler eş boyutlu ve dikdörtgendir. Yapının güneyinde yer alan üç pencere aynı hizada, eş boyutlu ve yuvarlak kemerlidir. Doğuda, orta ve güney nef apsislerinde eksende birer eş boyutlu elips pencere vardır. Batıda, üstte nefler hizasında birer basık kemerli pencere, altta eksendeki girişe simetrik birer dikdörtgen pencere bulunur. Kubbe kasnağı yüzlerinde basık kemerli sekiz pencere görülür. Naosta güney apsiste yer alan simetrik iki niş aynı hizada ve zemine yakındır. Eş büyüklükteki nişler, dar, uzun ve yarım yuvarlaktır. Naosun doğusunda üç nefi kapsayan ahşap ikonostasis, kuzeydoğu payeye oturan ahşap ambon ve karşısında yer alan ahşap despot koltuğu, oyma ve kabartma tekniğinde bitkisel ve geometrik motiflerle bezelidir.
ZAFER KARACA YEORYİOS (AYİOS) METOHİON KİLİSESİ Fatih İlçesi'nde, Fener'de, batıda Çimen Sokağı, kuzeyde Vodina Caddesi, güneydoğuda Merdivenli Mektep Sokağı arasındadır. Yüksek duvarlarla çevrili geniş bir avlu-
Zafer Karaca, 1991 nün doğusunda yer alan kilise, güney cephesinde, saçak hizasına yakın seviyeye kadar toprakla kaplıdır. Avlunun güneybatısında, harap ve terk edilmiş durumdaki Vlah Sarayı Kilisesi bulunmaktadır. 1132'de inşa edildiği öne sürülen kilise, 1583 tarihli Tryphon ve 1604 tarihli Paterakis listelerinde yer almıştır. l640'ta yandıktan sonra Kürkçüler Loncası tarafından onarılan kilise, l652'de Antakya patriğinin kâtibi Paulus tarafından, "Anastasios-Ayios Tafos" adıyla kaydedilir. 1669 tarihli Thomas Smith listesinde bulunan ve aynı dönemde Du Cange tarafından da belirtilen kilise, 17. yy'ın ortasından beri Kudüs Patrikhanesi'nin metohionu (temsilciliği) statüsündedir. Kömürciyan da kiliseyi, Kudüs patriğine ait bir manastır olarak tanıtır. Kilise kitabesine göre, Kudüs Patriği Hrisantos döneminde 1708'de yeniden inşa edilmiştir. Mimarı Kalfa Paulos'tur. K. Pamukciyan'ın notlarında, Eflâk beylerinden Kantakuzenos'a ait küçük bir kilise iken Kudüs Patriği Theofanes tarafından satın alınan ve 1728'deki yangında tahrip olan yapının, daha sonra yeniden inşa edildiği açıklanır. İstanbul Kadısı Mehmed Raşid'e yazılan 1730 tarihli hükümde, yanmış durumda bulunan ve onarımı istenen on iki kilise arasında yer verilen yapı, "Hızır İlyas" adıyla "Fener Kapısı dahilinde Tahta Minare Mahallesinde konumlandırılır. 18. yy'ın sonunda Balatlı S. Hovannes-yan, Fener ve Balat kapıları arasında bulunduğunu belirttiği kiliseyi "Ay'Yorgios" adıyla kaydeder ve Kudüs patriğinin burada oturduğunu açıklar. Kilise, diğer kitabesine göre 1913'te restore edilmiştir. Mimari: Kilise, doğu-batı doğrultusunda, dikdörtgen planlıdır. Doğuda biri eksende ve büyük, ikisi yanlarda simetrik üç apsis dışta yarım yuvarlak çıkıntılıdır. İki yüzlü kırma çatı ile örtülü yapıda, eksendeki apsisin örtüsü yarım konik çatıdır. Güney cephesinde dışa açıklığı olmayan yapı, kaba yönü taş ile inşa edilmiş, batıda nartekste kesme taş kullanılmıştır. Cephelerde yer yer devşirme malzeme görülür. Kuzey cephesinde üst hizada, tuğladan yapılmış haç motifleri vardır. Batı cephesi ve kuzey cephesinin batısındaki bir sıra taş silme, narteks-galeri ayrımım dışa yansıtır. Yapıyı saçak altında düz silmeler dolanır. Yapı, bazilikal plan tipindedir. Üç nefli naos, doğusunda nefler hizasında içte yarım yuvarlak üç apsis ile sınırlanır. Orta nef apsisi derin, yan nef apsisleri zeminden yukarı seviyededir. Naosun kuzeyinde Ayios Minas Ayazması yer alır. Batıda, narteks kuzey-güney doğrultusunda, dikdörtgen planlıdır. Naosta nef ayrımı, yedişer kare kesitli ahşap taşıyıcının bulunduğu sıralar ile sağlanmıştır. Doğuda ilk taşıyıcılar hizasında bema belirlenir. Batıda narteks üzerindeki galeri, nefler hizasında çıkıntılıdır. Galeriye çıkış, naosun kuzeybatısında bulunan ahşap merdiven ile sağlanmıştır. Naosta nefleri sınırlayan taşıyıcılar arşit-ravla bağlanır. Kare kesitli ahşap taşıyıcıla- röliklerin saklandığı üç tabut ve mozaik ikonalar bulunur. Patrik tahtının ise 5. yy'dan kaldığı öne sürülmektedir.
ZAFER KARACA YEORYİOS (AYİOS) POTİRAS KİLİSESİ Fatih İlçesi'nde, Fener ile Karagümrük arasında Tevkii Cafer Mahallesi'nde Murat Molla Caddesi üzerindedir. Kilise, yüksek duvarlarla çevrili avlunun
Zafer Karaca 490
Naosta, doğuda üç nefi kapsayan ahşap ikonostasis ve kuzey sıranın beşinci taşıyıcısına oturan ahşap ambon, oyma ve kabartma tekniğinde bitkisel ve geometrik motiflerle bezelidir. Güney sıranın üçüncü taşıyıcısı önünde bulunan ahşap despot koltuğu sedef kaplamadır. Bibi. İnciciyan, istanbul; Z. Karaca, istanbul'da Osmanlı Dönemi Rum Kiliseleri, ist., 1994; P. Kerameus, "Naoi tes Konstantinoupo-leos kata to 1583 kai 1604", Ho en Konstan-tinoupolei Hellenikos Philologikos Syllogos, XXVIII (1904), s. 118-145; Kömürciyan, İstanbul Tarihi; S. Petrides, "Eglises Grecques de Constantinople en 1652", Ecbos d'Orient, IV (1901), s. 42-50; Schneider, Byzanz. ZAFER KARACA YEORYİOS (AYİOS) PATRİKHANE KİLİSESİ Fatih İlçesi'nde, Fener'de, kuzeyde Sadrazam Ali Paşa Caddesi, güneyde İncebel Sokağı arasındaki kilise, yüksek duvarlarla çevrili geniş bir avlunun kuzeyinde yer alır. Kuzeyde, avlu duvarı kilisenin doğu ve batı köşelerine bitişir. Rum Ortodoks Pat-
Zafer Karaca rikhanesi'nin(-0 de yer aldığı avluda, Ayios Haralambos Ayazması, kütüphane ve yönetim binaları bulunmaktadır. Kiliseye kuzeybatısında bitişik mekân, Rum Ortodoks kiliselerinin litürjik amaçla kullandığı kutsal "mür" yağının üretildiği yerdir. Kilise hakkında ilk bilgileri aktaran S. Gerlach, 15 Mayıs 1578 tarihli notunda, yapıyı "Burç Kilisesi" olarak niteler. Kilise, 1583 tarihli Tryphon ve 1604 tarihli Patera-kis listelerinde yer almıştır. I6l4'te Patrik II. Timoteos tarafından inşa ettirilen yeni yapı, Müller-Wiener'e göre, kubbeli ve kurşun kaplamalı kilise yapımının yasak olması nedeniyle, küçük bir bazilika tipin-deydi. istanbul'a 1652'de gelen Antakya patriğinin kâtibi Paulus ise kadınlar manastırı iken genişletilen yapının üç nefli, üç kubbeli, üç apsisli ve "klasik katedral planlı" olduğunu, kuzey apsisinde kütüphaneye bağlantı sağlayan yola açılan bir kapının bulunduğunu kaydeder. Kilise, Thomas Smith'in hazırladığı 1669 tarihli listede yer alır. Smith, kilisede Azize Eufemia'nın röliklerini ve isa'nın bağlanarak kırbaçlandığı üzerinde altı satırlık yazı olan sütunu gördüğünü, imparator Aleksios Komnenos'un mezarının da burada bulunduğunu belirtmiştir. 17. yy'm ikinci yarısında Du Cange ta rafından kaydedilen ve Kömürciyan tara fından Patrikhane Kilisesi olarak tanıtılan yapı, Patrik II. Kallinikos döneminde 1698' de genişletilmiştir. Kilise, 18 Aralık 1720 tarihli kitabesine göre, Patrik III. leremias döneminde yeniden inşa edilmiştir, istanbul kadısı ve hassa mimarbaşına yollanan 1738 tarihli fermanla, daha önce onarımına izin verilen patrikhanenin, yanan kısımlarının yeniden yapılması engellenmiştir. Müller-Wiener, kilisenin 1798'de onarım geçirdiğini belirtir. 18. yy'ın sonunda İnciciyan, Patrikhane Kilisesi olarak nitelediği yapıyı "Fener'de, beşinci tepenin eteğinde, surla çevrilmiş Ay'Yorgi Kilisesi" şeklinde tanımlar. 1821' de Patrik V. Grigorios'un Yunan ayaklan ması ile ilişkisi olduğu gerekçesi ile patrik- hanenin giriş kapısına asılmasının ardından, kilise 1827'de restore edilmiştir. Kitabesine göre, VI. Grigorios'un patrikliği sırasında 1836'da yeniden inşa edilen ve 1941'deki yangından sonra yenilenen kilise, halen Patrikhane Kilisesi olarak kullanılmaktadır. Mimari: Doğu-batı doğrultusunda, düzgün olmayan dikdörtgen planlı kilisenin doğusunda, biri eksende, ikisi yanlarda simetrik üç apsis dışa çıkıntı yapar. Eksendeki apsis ve güneydeki apsis dışta yarım yuvarlak, kuzeydeki apsis dışta kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Yapı, orta nef üzerinde çift yüzlü kırma çatı, yan nefler üzerinde tek yüzlü çatılar ile örtülüdür. Orta nefin çatısı kuzey ve güneyde eksende dikine iki yüzlü kırma çatılar ile bölünmüştür. Batıda, kuzey ve güney köşelerde yükseltilmiş bölümler, kuzey-güney doğrultusunda iki yüzlü kırma çatılar ile örtülmüştür. Kuzeydeki apsisin örtüsü tek yüzlü çatı, diğer apsislerin örtüsü yarım konik çatıdır. Kilise kaba yönü taş ve tuğla ile inşa edilmiş, narteks ve köşelerde düzgün kesme taş kullanılmıştır. Kuzey ve güneyde yer yer tuğla sıraları vardır. Doğuda, bir sıra taş, iki sıra tuğla düzenindeki almaşık teknik, üstte tuğla sıralan ile tamamlanmıştır. Kilisenin doğu ve batı cepheleri, üstte orta nef hizasında yükseltilerek üçgen alınlıkla sonlandırılmıştır. Batıda, narteks ve yan nefler hizasındaki bölüm de cephenin üçgen alınlığına kadar yükseltilmiştir. Özellikle batı cephesinde taştan silmelerle hareketlendirilen yapıyı, saçak altlarında silmeler dolanır. Doğu ve batı cephelerinde silmeler üstte üçgen alınlık biçimindedir. Kilise bazilikal plan tipindedir. Üç nefli naos, doğusunda nefler hizasında üç apsis ile sınırlanır, içte yarım yuvarlak olan apsislerden ortadaki daha derindir. Naou-sun batısında bulunan kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı narteks, kare kesitli postamentler üzerindeki sütun dizisi ve bunları bağlayan yuvarlak kemerli arkad ile avluda sınırlanır. Nef ayrımının yedişer sütunlu sıralar ile sağlandığı naosta, doğuda ilk sütunlar hizasında bema belirlenir. Naosun batısında narteks üzerinde yer alan galeri, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı, yan nefler üstünde naosa doğru çıkıntılı ve iki katlıdır. Galeriye çıkış, narteksin kuzeyinde bu amaçla düzenlenen mekânda bulunan merdiven ile sağlanmıştır. Naosta nefleri sınırlayan sütunlar yuvarlak kemerlerle bağlanır. Porfir taklidi boyalı sütun gövdeleri ve Dor tipindeki sütun başlıkları ahşaptır. Kuzey ve güney duvarında, sütunlar hizasında yarım yuvarlak pilastrlar görülür. Kilisede örtü sistemi ahşap üzerine alçı kaplamalıdır. Orta nefin örtüsü beşik tonoz, yan neflerin örtüsü düz tavandır. Orta nefin beşik tonozu sütunlar hizasındaki takviye kemerleri ile dilimlenmiş, doğudan üçüncü ve altıncı sütunlar arasındaki bölüm, ters yönde beşik tonoz ile kesilerek Ayios Yeoryios Patrikhane Kilisesi'nin dışardan görünümü. Zafer Karaca haç tonoza dönüştürülmüştür. Apsislerin örtüsü içte yarım kubbedir. Narteksin örtüsünde arkad kemerleri hizasında oluşturulan altı bölüm, haç tonozlar ile örtülmüştür. Yapıda naosa açılan üç giriş batıda nefler hizasmdadır. Girişlerden eksendeki yuvarlak kemerli, yanlardakiler dikdörtgendir. Narteksin girişleri, batıda eksendeki üçlü açıklık ve güneydeki tek açıklıktır. Yapının kuzey ve güneyindeki karşılıklı yedi pencere, yuvarlak kemerli ve eş boyutludur. Doğu ve batıda, orta nef hizasında üstte karşılıklı üç pencere bulunur. Batıda bu pencerelerin altında galeriye bakan yedi pencere, aynı hizada, eş aralıklı, eş boyutlu ve dikdörtgen; doğuda yan nefler hizasında üstte bulunan eş boyutlu birer pencere yuvarlak kemerlidir. Orta nef apsisinde simetrik üç pencere, yan nef apsislerinde eksende birer pencere vardır. Kuzey apsisin penceresi dikdörtgen, diğerleri basık sivri kemerlidir. Naosta, apsisin kuzey ve güney yanında bulunan simetrik iki büyük niş ve be-manın kuzeyindeki yuvarlak kemerli iki niş aynı hizadadır. Naosun doğusunda üç nefi kapsayan ahşap ikonostasis, kuzeydeki taşıyıcı sıranın doğudan beşinci sütununa oturan ahşap ambon ve güneydeki sıranın doğudan üçüncü sütunu önündeki ahşap patrik tahtı, oyma ve kabartma tekniğinde bitkisel ve geometrik motiflerle bezenmiştir. Batıda eksendeki girişi çevreleyen mermerin bitkisel motifli bezemeleri oyma ve kabartma tekniğindedir. Patrikhane yapısı olmanın getirdiği özellik, kilisenin dini ve tarihi önemini artırmış; Hıristiyanlık açısından kutsal sayılan çeşitli malzeme zaman içinde burada toplanmıştır. Ikonostasisin güney parçasında, Kudüs'te isa'nın bağlanarak kamçılandığı sütun olduğuna inanılan taş yer alır. Naousun güneydoğusunda ikonostasisin önünde, Azize Eufemia ile iki müridine ait
kuzeydoğusunda yer alır. Avlu duvarı doğuda kilisenin köşelerine bitişiktir. Arazideki eğim nedeniyle, kilise batıda yaklaşık yarı yüksekliğe kadar toprakla kaplıdır. Avlunun batısında ve kuzeyinde yapı kalıntıları ile ayazma bulunur. Kilise, 1583 tarihli Tryphon ve 1669 tarihli Thomas Smith listelerinde yer almıştır. İstanbul Kadısı Mehmed Raşid'e yazılan 1730 tarihli hükümde, yanmış durumda olduğu açıklanan on iki kilise ile birlikte kaydedilen ve "Hızır Ilyas" adıyla "Tevkii Cafer Mahallesi"nde konumlandırılan yapının yeniden inşası belirtilir. 18. yy'ın sonunda, Balatlı S. Hovannesyan yapıyı "Ayios Yorgios" olarak adlandırır ve Fethiye Ca-mii'nin yanında olduğunu açıklar. Kitabesine göre 16 Ekim 1830'da restore edilen kilisede, 1830 ve 1883 tarihli kitabeler bulunmaktadır. Mimari: Kilise, doğu-batı doğrultusunda, dikdörtgen planlıdır, iki yüzlü kırma çatı ile örtülü kiliseye, kuzeyinde ek yapısı olan parekklesion bitişiktir. Dışta sıvalı olan kilise, kaba yönü taş ile inşa edilmiş, köşelerde düzgün kesme taş kullanılmıştır. Cephelerde yer yer devşirme malzeme görülür. Yapıyı saçak altında, üstü sıvalı bir içbükey silme dolanır. Kilise, bazilikal plan tipindedir. Üç nefli naos, batısında kuzey-güney doğrultusunda, dikdörtgen planlı narteks ile sınırlanır. Naosun doğusunda orta nef hizasındaki apsis yerinde bulunan içte az derin yarım yuvarlak kütle, yanlarda kare kesitli iki duvar paye ile sınırlanır ve üstte ka-demelenerek doğu duvarının yaklaşık üçte ikisine kadar yükselir. Naosta nef ayrımı beşer sütunlu sıralar ile sağlanmış, doğuda birinci sütunlar hizasında bema belirlenmiştir. Batıda narteks üzerinde bulunan, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı galeri, nefler hizasında çıkıntılıdır. Galeriye çıkış, dışta kuzeybatıdaki merdiven ile sağlanmıştır. Nefleri sınırlayan sütunlar arşitravla bağlanır. Kare kesitli ahşap postamentler üzerindeki sütunlar, başlık yerinde iki sı- Yüklə 8,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|