İrat : Emekten ziyade sahip olunan nakdi veya ayni sermaye karşılığında elde edilen gelirlere irat,
denilir.
Muafiyet: Mükellefin kendisinin vergi dışında bırakılmasını yani, vergiye tabi olmaması,
İstisna: Kazanç veya iradın belli bir tutarının vergiye tabi tutulmamasını,
ifade eder.
II. BİR KISIM KAZANÇ VE İRATLARA İLİŞKİN İSTİSNALAR
II. BİR KISIM KAZANÇ VE İRATLARA İLİŞKİN İSTİSNALAR
1. SERBEST MESLEK KAZANÇ İSTİSNASI (Md. 18):
Müellif, mütercim, heykeltraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeler, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerin gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo,televizyon ve videoda yayınlanmak veya kitap,CD, disket, resim heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat gelir vergisine tabi değildir.
Okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel eğitim ve orta öğretim özel okullarının işletilmesinden elde edilen kazançlar beş vergilendirme dönemi gelir vergisinden istisna edilmiştir.
İstisna okul işletmelerinin her biri için ayrı ayrı olmak üzere, faaliyete geçtikleri yıldan itibaren ve sadece okul işletmesinden elde edilen gelirlere uygulanır.
Bu işletmelerin devri halinde, devir alan bu istisnadan kalan süre ile sınırlı olarak yararlanır..
3. GAYRİMENKUL SERMAYE İRADI İSTİSNASI (Md. 21):
3. GAYRİMENKUL SERMAYE İRADI İSTİSNASI (Md. 21):
Binalarını mesken olarak kiraya verenler 2010 yılında elde ettikleri kira hasılatın 2.600.- TL’si vergiden istisnadır.
Ticari, zirai veya mesleki kazancını yıllık beyanname ile beyan edenler ile gelirleri bunlar tarafından bildirilenler bu istisnadan yararlanamazlar.
Ayrıca istisna tutarından fazla gelir elde edenlerin beyanname vermemeleri veya eksik beyanda bulunmalar halinde de bu istisnadan yararlanmaları mümkün değildir.
ÖRNEK 1: 2010 yılında mesken kirası olarak 12.600.-TL kira geliri elde edilmiş ve %25 götürü gider seçilmiş olan durumda beyan aşağıdaki gibi olur.
ÖRNEK 1: 2010 yılında mesken kirası olarak 12.600.-TL kira geliri elde edilmiş ve %25 götürü gider seçilmiş olan durumda beyan aşağıdaki gibi olur.
ÖRNEK 2: 2010 yılında 5.000.- TL ticari kazanç ile 10.000.- TL mesken kirası elde eden tüccar (X) %25 götürü gider seçilmiş olduğu durumda beyan aşağıdaki gibi olur.
ÖRNEK 2: 2010 yılında 5.000.- TL ticari kazanç ile 10.000.- TL mesken kirası elde eden tüccar (X) %25 götürü gider seçilmiş olduğu durumda beyan aşağıdaki gibi olur.
- Ticari Kazanç 5.000.- TL
- Kira Geliri * 10.000.- TL
- Toplam 15.000.- TL
- %25 Götürü Gider (2.500.-)TL (10.000.- x %25)
- Matrah 12.500.- TL
- Gelir vergisi 2.060.- TL
(*)G.M.S.İ.istisna uygulanmaz.
ÖRNEK 3: 2010 yılında 2.620.- TL mesken kirası elde eden ve bir kamu kurumunda çalışan kişinin bu kira gelirini beyan etmemiş olduğu tespit edilmesi üzerine idare vergiyi aşağıdaki gibi tarh eder ve bu tarhiyat sırasında beyanname verilmediği nedenle 2.600.-TL istisna uygulamaz.
ÖRNEK 3: 2010 yılında 2.620.- TL mesken kirası elde eden ve bir kamu kurumunda çalışan kişinin bu kira gelirini beyan etmemiş olduğu tespit edilmesi üzerine idare vergiyi aşağıdaki gibi tarh eder ve bu tarhiyat sırasında beyanname verilmediği nedenle 2.600.-TL istisna uygulamaz.
- Kira Geliri 2.620.- TL
- %25 Götürü Gider (655.-) TL (2.620.-x%25)
- Matrah 1.965.- TL
- Gelir vergisi 294.75 TL
- Vergi Ziyaı Cezası 294.75 TL
Gayrimenkul sermaye iradı beyanında götürü gider tercih edenler iki yıl bu tercihlerini değiştirmeleri mümkün olmayacaktır. Bu hükmün tersini ele aldığımızda gerçek usulü seçenler bu usulden ertesi yıl vazgeçmeleri mümkün bulunmaktadır.
