I. GİRİŞ 2 II. Genç İsyani: Karşı – Devrimci “İrticai” Ayaklanma 3
Yüklə 363,91 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bitiş 3. Hükümet
- Ali Fethi Bey Hükümeti
- İsmet İnönü Hükümeti
EK 2: HÜKÜMET
Arş. Gör., ODTÜ Proje Destek Ofisi. 1 Dinin siyasete alet edilmemesi için harekete geçen kadrolar birçok girişimde bulunmuştur. Öncelikle, 1924 yılında Diyanet İşleri Başkanlığı kurularak görevi belirlenmiştir: “Türkiye Cumhuriyetinde muamelâtı nasa dair olan ahkâmın teşri ve infazı Türkiye Büyük Millet Meclisi ile onun teşkili hükümete ait olup, dini mübini islâmın bundan mada itikadat ibadata dair bütün ahkâm ve mesalihin tedviri ve müessesatı diniyenin idaresi.” Diyanet İşleri Başkanlığı Genel Kurmay Başkanlığı’na askerlere dağıtılmak üzere sunulan sade ve açık bir dille dini metinler hazırlamış ve yine Türkçe açık bir dille din dersleri kitapları hazırlamıştır. 1925 yılında ise Kuran’ın Türkçe’ye tercümesinin genel bir ihtiyaç haline gelmiş olmasından dolayı Diyanet İşleri Başkanlığı’nda kurulacak bir uzmanlar heyeti ile, bütçeye gerekli ödeneği koyarak tercüme işinin yapılmasına dair karar alınmıştır (Abdullah Azmi Efendi, 21.2.1341 C.14 İ.61 s. 210-211). Heyet, “halkın diliyle yazılmış ve okuduğu zaman anlayacağı bir Kuranı Kerim tercümesi yapı[lmasını]” sağlayacaktır (Maliye Vekili Hasan Bey, 16 Mayıs 1926, Cilt: 25, s. 171). Daha sonra, 26 Ekim’de Diyanet İşleri Başkanlığı ile Elmalılı Ahmet Hamdi Efendi (Yazır) ve Şair Mehmet Akif arasında Kur'an-ı Kerim tercümesi ve tefsirine dair anlaşma yapıldığı bildirilmiştir (BCA: 30.10.0.0/26.149.18/2218). Bu ihtiyaç bir taraftan ortada hatalar ve eksiklikler içeren birçok çevirinin varlığına (ki bu tercümeler yabancı yazarlar tarafından yapılmıştır) bir taraftan da din adamları kılığındakilerin halkı kışkırtmasından kaynaklanmaktadır. 2 Üskül, Nisan 1997, s. 36: Kontrol edilecek: 3832 sayılı Örfi İdare Kanunu -1940-) 1940 yılında Örfi İdare Kanunu ile yürürlükten kaldırılan mevzuat: (Üskül, Nisan 1997, s. 80)
3 Başvekil: İsmet Paşa Hazretleri, Dahiliye Vekili: Tekfurdağı Mebusu Cemil Beyefendi, Hariciye Vekili: İzmir Mebusu Tevfik Rüştü Beyefendi, Müdafaai Milliye Vekili: Kütahya Mebusu Recep Beyefendi, Adliye Vekili: İzmir Mebusu Mahmut Esat Beyefendi, Nafia Vekili: İstanbul Mebusu Süleyman Sırrı Beyefendi, Maliye Vekili: Trabzon Mebusu Hasan Beyefendi, Ticaret Vekili: Gaziantep Mebusu Ali Cenani Beyefendi, Sıhhiye Vekili: İstanbul Mebusu Dr. Refik Beyefendi, Bahriye Vekili: Cebelibereket Mebusu İhsan Beyefendi, Maarif Vekili: İstanbul Mebusu Hamdullah Suphi Beyefendi, Ziraat Vekili: Sanman Mebusu Sabri Beyefendi. 4 Teşkilâtı Esasiye Kanunu, madde 70: Şahsi masuniyet, vicdan, tefekkür, kelâm, neşir, seyahat, akit, sâyü amel, temellük ve tasarruf, içtima, cemiyet, şirket, hak ve hürriyetleri Türklerin tabii hukukundandır. 5 9 Teşrisani 1329 (22 Kasım 1913) tarihli Matbuat Kanunu’na göre “devletin emniyeti dahiliye veya hariciyesine ihlal edebilecek surette neşriyatta bulunan gazete ve risaleler muhafaza-i sükun ve emniyet için muvakkaten Meclis-i Vekile kararıyla tatil olunabil[mektedir].” Ki Toksöz Gazetesi, 9 Teşrisani 1329 tarihli Matbuat Kanunu’nun “devletin emniyeti dahiliye veya hariciyesine ihlal edebilecek surette teşriyatta bulunan gazete veya risaleler muhafaza-, sûkün ve emniyet için mukataen meclis-i vekile kararıyla tatil olunabilir” maddesi gereğince kapatılmıştır (Yahya Kemal, Hakimiyeti Milliye, 4 Ocak 1925). 6 İlk Şurayı Devlet 1284 yılında kurulur. Bu yıldan Büyük Millet Meclisi açılıncaya kadar bu kurumda çok fazla değişiklik yapılmıştır. 1284’de Şurayı Devlet dört daire kurulur: Mülkiye, Maliye, Adliye, Nafia, Maarif; 1286’da daire sayısı 2’ye düşürülür: Mülkiye - Maarif ve Muhakemat; 1288’de 3’e çıkarılır: Tanzimat, Muhakemat ve Dahiliye; 1312’de isim değişikliği yapılır: Tanzimat, Mülkiye ve Maliye ve 1324’de daireler Tanzimat, Mülkiye, Bidayet isimlerini alır. Daha sonra yine Maliye, Nafia, Bidayet ve Maarif, Mülkiye, Bidayet olarak değiştirilmiştir (Genel Gerekçe). 7 193 tarihli İdarei Umumiyei Vilayat Kanunu’nun 67. Maddesinde “il idare şubelerinin kararlarına karşı ilgililer tarafından yapılan itirazlar il idare meclisinde incelenir. İl idare meclisi kararlarının incelenme yeri Şûrayı Devlettir.” (Karahanoğulları, 2005). 8 Bu ayrım, Birinci Dünya Savaşı sonrasında Avrupa’da ortaya çıkmıştır çünkü artık savaşın kazanılması için sadece askeri harekatın yeterli olmadığını, savaşa sadece askerlerin değil tüm milletin hazır olması gereklidir (Kazım Karabekir Paşa, ZC C.12 İ.41 s.339). 9 Karesi mebusu Vehbi Bey: “Ali Şuuri Bey köy istatistiki hakkında malûmat verirken diyordu ki, kırk yahut kırkbir bin şu kadar küsur köyümüz vardır. Demek ki memleketimizin lâakal yüzde seksenini köylü teşkil ediyor.” (ZC 21.2.1341 C.14 İ.61 s.214) 10 “Vilâyet ve kazalarda meclisi idareyi, azayı tabiye ve azayı müntahibe ünvanlarıyle, teşkil eden iki sınıf azanın müftü ve rüesayı ruhaniye ile ahaliden müntahap kısmı esasen ahali işine ait olmasından ve halbuki meclisi idare teşkilâtından çok sonra vücuda getirilen mecalisi umumiyenin hasren ahali işine mahallî rüyet (idare) ittihaz edilmiş (edinmiş) bulunmasından dolayı mecalisi idarenin vezayifi devlet işine inhisar etmiş ve bu sebeple mecalisi mezkûrede müftü ve rüesayı ruhaniye ile azayı müntehabiye ihtiyaç zail olmuştur (tükenmiştir). Ahalinin hidematı mahalliyeye ait umur ve masalihi mecalisi umumiye ve belediyede idare ve temşiyet edilmekte (yürütülmekte) olmakla beraber aynı zamanda idarei hükümete ait hakkı murakabesi de müntahap vekillerden mürekkep Büyük Millet Meclisi marifetiyle istismal edilmekte olmasından dolayı vilâyet ve kazalar mecalisi idarelerinde de başkaca ahali vekillerinin mevcudiyeti zait bulunmuştur.” 11 www.tdk.gov.tr 12 Örneğin, 17 Haziran’da yayınlanan Mevaddı infilakiye, fişek ve barut inhisarının sureti tatbikatına dair kararname’ye (BK Karar No: 2132) göre tekele alınan av fişeği, kapsol, saçma, patlayıcı madde, yanıcı maddeler ve kara barutun tekel işletmesi “Hazinece tayin olunacak kurallar çerçevesinde Türk Anonim Şirketlerine ihale olunacaktır. Şirket kendi sermayesini fabrikaya tahsis edecek ve otuz sene sonra Hazineye tesisatı işler halde terkedecektir. Maliye Bakanlığı sermayenin yarısına iştirak hakkına sahiptir.” (Düstur III. Tertip C.6) 13 Tütün Encümeni Mahsusu şu üyelerden oluşmaktadır: Reisi (Sinop) Yusuf Kemal, Kâtip (Saruhan) Ethem, Aza (Amasya) Rıza, Aza (Canik) Süleyman Necmi, Aza(Ergani) İhsan, Mazbata Muharriri (Karesi) Ahmet Süreyya, Aza (Adana) İsmail Sefa, Aza (Karesi) Vehbi, Aza (Saruhan) Mehmet Sabri, Aza (Gümüşhane) Zeki. 14 Cemiyeti Akvam (Milletler Cemiyeti) 10 Ocak 1920’de İsviçre’de kurulmuştur. Amacı, uluslararası barış ve güvenliği sağlamaktı. Türkiye, 18 Temmuz 1932’de Cemiyet’e üye olmuştur. Cemiyet, 2. Dünya Savaşı’nın çıkması sonrasında 18 Nisan 1946’da dağılmıştır. 15 http://www.ttk.org.tr/templates/resimler/File/Antlasmalar/lozan/lozan20-29.pdf 16 4 Haziran 1934 tarihli 2510 tarihli İskan Kanunu’nda, muhacir kavramı açıklanmaktadır. Buna göre, Türkiye’ye yerleşmek maksadıyla dışarıdan tek olarak (münferiden) gelmek isteyen Türk soyundan yerleşik veya göçebe kişiler, toplu olarak (müçtemian) gelmek isteyen Türk soyundan yerleşik ve göçebe kişi ve aşiretler, Türk kültürüne bağlı yerleşik kişiler muhacirlerdir (md. 3). 17 4 Haziran 1934 tarihli 2510 tarihli İskan Kanunu’nda Türkiye'de yerleşmek maksadı ile olmayıp bir zaruret nedeniyle geçici bir süre oturmak üzere sığınanlara mülteci denmektedir (md. 3). 18 Tam metin: http://ihalemektebi.wordpress.com/mevzuat/cumhuriyet-donemi-ihale-kanunlari-tarihi/661-sayili-muzayede-munakasa-ve-ihalat-kanunu/ 19 Encümen Reisi Karesi mebusu Vehbi Bey, Mazbata Muharriri Tekirdağ mebusu Faik Bey, Kâtip Ahmet Hamdi Bey, Aza Yozgat mebusu Süleymen Sırrı Bey, Aza Beyazıt mebusu Şefik Bey, Aza Edirne mebusu Hüseyin Rıfkı, Aza Niğde mebusu Hazım Bey, Aza Eskişehir mebusu Abdullah Azmi Bey, Aza Çatalca mebusu Mazhat Müfit Bey, Aza Kars mebusu Ömer Bey, Aza Amasya mebusu Esat Bey, Aza Antalya mebusu Ahmet Saki Bey, Aza Urfa mebusu Saffet Bey, Aza İzmit mebusu İbrahim Bey, Aza Aksaray mebusu Neşet Bey, Aza Çorum mebusu İsmail Kemal Bey, Aza Sivas mebusu Rahmi Bey. 20 Encümen Reisi Canik mebusu Süleyman Necmi, Kâtip Antalya mebusu, Aza Malatya mebusu Mahmut Nedim, Mazbata Muharriri Niğde mebusu Atâ, Aza Muş mebusu İlyas Sami, Aza Amasya mebusu Rıza, Aza Çorum mebusu İsmail Kemal, Aza İstanbul mebusu Ahmet Muhtar, Aza Antalya mebusu Ahmet Saki, Aza Muş mebusu Osman Kadri, Aza Yozgat mebusu Süleyman Sırrı, Aza Mardin mebusu Ali Rıza, Aza Diyarbekir mebusu Cavit, Aza Ali Nazmi, Aza Rize mebusu Esat, Aza İçel mebusu Mehmet Emin, Aza Bolu mebusu Emin Cemal, Aza Urfa mebusu Saffet Kemalettin, Aza Elâziz mebusu İsmail. 21 Tunalı Hilmi Bey (Zonguldak), ZC C.19 İ.3 s.55. Yüklə 363,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||