Ы мцщазиря: информатика фяннинин предмети

Əməli yaddaş qurğusu
– Əməli yaddaş qurğusu (operativ yaddaş, RAM (Random 
Ajjess Memory) kompüterin əsas elementidir. Ana plata üzərində yerləşən əməli yaddaş 
qurğusunun məlumat tutumunun həjmi hal-hazırda 3 Qbayt və daha çoxdur. Əməli yaddaş 
qurğusu dinamik və statik tiplərdə olur. Statik tipli yaddaşın qiymətinin bahalı olmasına 
baxmayaraq işləmə sürəti daha yüksək olur. Əməli yaddaşdan ədədin oxunması təqribən 
50

60 nonasaniyə müddətində olur. Bu isə yüksəksürətli mikroprosessorun (CPU) işini 
ləngidir. Bu uyğunsuzluğu aradan qaldırmaq üçün Keş-yaddaşdan istifadə edirlər 
Keş-yaddaş
- ana plata üzərində mikroprosessorla (CPU) əməli yaddaş arasında 
yerləşir. Keş-yaddaşa mürajiət vaxtı 5

6 nonasaniyə müddətində olur. Keş-yaddaşın 
qiyməti çox baha olduğundan onun məlumat tutumu hal-hazırda 3 Mbayt və daha çoxdur. 
Keş-yaddaşın özü əsasən iki səviyyəli olur. I səviyyəli keş-yaddaş Level 1 adlanır və 
mikroprosessorun içərisində olur. II səviyyəli keş-yaddaş Level 2 adlanır və 
mikroprosessorla əməli yaddaş arasında ana plata üzərində yerləşir.
Daimi yaddaş qurğusu
(DYQ)- İnformasiyanı uzun müddət saxlamaq üçün istifadə 
olunan mikrosxemdir. Buna ROM (Read Only Memory –yaddaşdan ancaq oxumaq) 
deyilir. Buradan informasiya anjaq oxunur, oraya heç bir informasiya yazmaq olmaz. 
ROM-un üstün jəhəti ondan ibarətdir ki qida mənbəyi açıldıqdan sonra oradakı 
informasiya pozulmaz qalır. Daimi yaddaş mikrosxemləri 2 jür olur: istifadəçi tərəfindən 
bir dəfə (ROM) istifadəçi tərəfindən çox dəfə (PROM) proqramlaşdırıla bilən 
mikrosxemlər. 
Daimi yaddaş qurğusu (
Vinçestr və ya HDD- Hard Disk)- yaddaş qurğusu kimi 
sərt maqnit disklərindən istifadə edilir. Belə disklərə informasiya xüsusi texnologiya ilə 
yazılır.Sərt maqnit disklərin digərilərindən informasiyanın diskə yüksək sürətlə yazılması 
və oxunması ilə seçilir. Bundan başqa tutumu, tezliyi, interfeysinə görə fərqlənir.Müasir 
FK-in vinçestrləri 800 Qbayt və daha çox olur. 
CMOS
- Ana plata üzərində yerləşən CMOS (Complimentary Metal Oxide 
Semiconductor – metal - oksid - yarımkeçiriji) mikrosxemi fərdi kompüterin 
konfiqurasiyasını, zamanı və tarixi yadda saxlamaq funksiyasını həyata keçirir. 
BIOS - 
(Basic Input/Ouput System – giriş /çıxış baza sistemi) proqram olub sabit 
yaddaş qurğusunda saxlanılır və fərdi kompüterin resuslarının diaqnostikasını təmin 
edərək, fərdi kompüteri işə saldıqda əməliyyatçı sistemin yüklənmə hissəsini çağırır. BİOS 
ayrıja mikrosxem şəklində hazırlanır. 
Portlar – 
Mikroprosessorun xariji qurğular (Printir, Mouse və s.) ilə informasiya 
mübadiləsini həyata keçirən yuvalara portlar deyilir. Portlar sistem blokunun arxa
panelində yerləşir. Portların paralel (LPT1, LPT2 və s. ilə işarə olunur) və ardıjıl (JOM1, 

---

20 
20 
JOM2 və s. ilə işarə olunurlar) növündən istifadə edilir. Paralel portlarda məlumatların 
fərdi kompüterə daxil və xarij edilmə sürəti ardıjıl portlara nəzərən çoxdur.