I mövzu: Mədəniyyətşünaslığın predmeti Plan: Mədəniyyətşünaslığın elm kimi formalaşması

Piramidalar və suvarma sistemləri qədim Misir sivilizasiyasının özünəməxsus fərqləndirici xüsusiyyəti idi. Misir cəmiyyəti qapalı tipli cəmiyyət idi. Həmin qapalı cəmiyyət – quldarlıq despotiyası, öz sosial quruluşuna görə piramidaya bənzəyirdi: ən aşağıda qullar, sonra kəndlilər, sənətkarlar, mirzələr, kahinlər, məmurlar, əyanlar və ən başda hüdudsuz və mütləq hakimiyyətə malik firon dururdu. Firon hər şeylə məşğul idi: ticarət, siyasət, irriqasiya (süni suvarma sistemi) işləri, din. O, özündə ali dini və siyasi hakimiyyəti birləşdirirdi. O, ilahi fiqur idi. Qədim yunanlar Misir piramidalarını dünyanın 7 möcüzəsinə daxil edirdilər. Piramidalar öz ölçülərilə onları heyrətləndirirdi. Antik dünya buna bənzər bir şey görməmişdi. Xeops piramidasının ölçüsü insanı heyrətə gətirir: bünövrəsi – 5 hektar, hündürlüyü – 146,5 m. Hər birinin çəkisi 2,5 t olan 2 300 000 qranit daşdan qurulmuşdu. Ancaq piramidaların praktiki faydası yox idi. Onlar heç kimin həyatını yüngülləşdirmirdi. Onların tikintisi misir iqtisadiyyatı üçün ağır yük idi. Bununla belə, piramidalar bir neçə yüzilliklər ərzində tikilirdi. Nə üçün?

Çay boyunca yaşayan insanlar dünyanı başqa cür qavramağa başladılar. Əvvəllər reallıq xaos və kosmosun, ilahi və adinin qatışığı idi. Lakin indi aləmin quruluşu haqqında təsəvvürlər dəyişdi.

Hamıya məlumdur ki, piramidalar fironların sərdabələri kimi ucaldılırdı. Onlardan hər biri bir hökmdara həsr olunub. Piramidaların nəhəngliyini nə ilə izah etmək olar? Fironların gücü və böyüklüyü barəsində təsəvvürün yaranması zəruriliyi ilə. Fövqəlinsanlıq – artıq ilahi olmaq deməkdir. Çarın şəxsiyyəti ilahiləşdirilirdi. Qədim Şərq insanlarının təsəvvüründə məhz çar – allah istənilən qədim Şərq mədəniyyətini xarakterizə edən bütün monumental tikililərin mənbəyidir. Bu tikililər insanlar arasında onların hökmdarı simasında ilahinin çıxış etməsini ifadə edirdi. Buradan da qədim şərq mədəniyyətinin monumentalizmi (əzəmətlilik) və çar hakimiyyəti qırılmaz şəkildə bağlıdırlar, bir-birlərini tamamlayırlar və aşkara çıxarırlar.

Qədim misirlilərin dövlət fəaliyyətinin xarakteri və vüsəti onların maddi və mənəvi mədəniyyətlərinin istiqamətini müəyyənləşdirirdi. Suvarma sistemlərinin böyük vüsət alması dəqiq təşkil edilmiş işin, praktik və elmi biliklərin olmasını tələb edirdi. Misirlilərin riyaziyyat və astronomiya sahəsindəki bilikləri hamıya məlumdur. Onlar çevrənin sahəsini hesablamış, dünyaya təqvimi, sutkanı 24 saata bölünməsini, yazını (24 heroqlif), papirusu, kərpici, mayalı çörəyi və s. təqdim etmişlər. Xüsusilə tibb sahəsinə töhfələrini vermişlər. Kahinlər təkcə kult xadimləri deyil, eyni zamanda həkim, meteoroloq, maq idilər.

Qədim Misir mədəniyyətində gözəl incəsənət abidələri vardır: miflər, nağıllar, nəsihətlər. Ədəbiyyat nümunələri ritmik formaya, ənənəvi süjetə malik idi.