| Qərbi Avropanın İntibah mədəniyyəti insana, onun yaradıcı imkanlarına inamında, humanizm və nikbinlikdə ifadə olunur. Sosioloji nöqteyi-nəzərdən bu şəhər mədəniyyəti idi. Şəhər mədəniyyətinin inkişafı sadə əmtəə-pul münasibətlərinin inkişafı ilə əlaqədardır. Xüsusilə İtalyan şəhərləri sürətlə inkişaf etməyə başladı. Coğrafi mövqeyinə gərə italyan şəhərləri Qərblə Şərq arasında tranzit ticarət mərkəzlərinə çevrildi. Avropanın ticarət əlaqələri yeni dəniz yollarının axtarışlarına təkan verdi. Öz coğrafi yerinə görə Portuqaliya aparıcı dəniz qüvvəsinə çevrilir. XV əsrin sonlarında portuqaliyalılar Afrikanı keçərək Hindistana dəniz yolu açdılar (Vasko da Qama). 1492-ci ildə Xristofor Kolumb Yeni Dünyanı – Amerikanı kəşf etdi. Bu dövrdə dünyanın yeni mənzərəsi yaranırdı. Böyük coğrafi kəşflər və kainatın İncildəki təsəvvürlərdən fərqli qurulması haqqındakı təsəvvürlər böyük rol oynadı.
Bu dövrün humanistləri – Kuzalı Nikolay və Piko della Mirandolla insanın mükəmməlliyi və ləyaqəti məsələsini qoyaraq göstərirdilər ki, əgər Allah öz-özünü yaradıbsa, onda insan da öz-özünü yaratmalıdır. İtalyan humanistləri öz maraqlarını allahın deyil, insan işlərinə yönəldirlər, zəkanı idrakın əsas silahı kimi görürlər. Onlar üçün aləm insan zəkasının və iradəsinin tətbiq edildiyi sahədir. Orta əsrlərin “Allah hər şeyə qadirdir” şüarı “İnsan hər şeyə qadirdir” şüarı ilə əvəzlənir.
İntibah mədəniyyətinə bunlar daxildir: fərdiyyətçilik – insan şəxsiyyətinin mütləqləşdirilməsi; humanizm – mahiyyəti, hər şeyin meyarı – insan olan yeni dünyagörüşünün təsdiqlənməsi; aləmin – insan və təbiətin təcrübə vasitəsilə dərk edilməsi; xristian ənənələrinin yenidən nəzərdən keçirilməsi və elm və incəsənətin kilsənin hökmranlığından azad edilməsi; incəsənətin peşə fəaliyyətinə çevrilməsi, onun növ və janrlarının təkmilləşdirilməsi.
İntibah mədəniyyəti insanın antik anlamını yenidən bərpa etdi: insanın ləyaqəti öləndən sonrakı həyatla deyil, yerdəki əməllərilə ölçülür.
Dostları ilə paylaş: |
