İBN ARRÂK, MUHAMMED B. ALİ
Ebû Alî Şemsüddîn Muhammed b. Alî b. Abdirrahmân b. Arrâk ed-Dımaşki (ö. 933/1526) Şâzeliyye tarikatının Arrâkıyye kolunun kurucusu.
878'de (1473) Dımaşk'ta doğdu. Bir Çerkez emîrinin oğludur.413 Bazı çağdaş kaynaklarda 414 lakabı İbn Irak şeklinde kaydedilmiştir. Ömer ed-Dârânî, İbrahim el-Kudsî gibi hocalardan Kur'an ve tecvid, Zeyneddin el-Arafe adlı bir âlimden matematik dersleri alan İbn Arrâk, üç yıl yanında kaldığı Ömer es-Sayhûnî'-den hat sanatını öğrendi. 895'te (1490) babası ölünce onun bazı işlerini takip etmek İçin Beyrut'a gitti. Burada Allah'ın velî kullarından olduğunu duyduğu Şeyh Muhammed er-Râik ile tanıştı. Bu zat kendisine Beyrut'ta Şeyh Affân, Trablus'ta Şeyh Yâsir, Sayda'da Şeyh Ömer ile de görüşmesini tavsiye etti. Daha sonra Dı-maşk'a dönerek avcılık, binicilik, satranç gibi sporlarla meşgul olmaya ve eğlencelerle dolu bir hayat sürmeye başladı. Bir süre sonra dinî hayata yönelen İbn Arrâk dinî ilimleri öğrenmeye girişti. 904 {1499) yılında Şâzelî şeyhi Ali b. Meymûn'a intisap etti. Ağır riyazet ve mücâhedelerle dolu bir seyrü sülük dönemi yaşadı. Ertesi yıl Mısır'a giderek Celâleddin es-Sü-yûtî, Şeyh Abdülkâdir ed-Deştûtî. Ebü'l-Mekârim el-Heytî. İbn Habîb es-Safedî gibi âlim ve şeyhlerle tanıştı, onların meclislerine katıldı. Ardından Dımaşk'a döndü. Şeyhi Ali b. Meymûn'un Bursa'dan Hama'ya geldiği 911 (1505) yılına kadar Hama'da ikamet eden İbn Arrâk bir yıl daha burada kaldıktan sonra şeyhinin izniyle Beyrut'a dönerek irşad faaliyetine başladı. Kısa sürede yirmi dört kitap kaleme aldığını Öğrenen şeyhi Ali b. Meymûn bir mektup göndererek onu Dımaşk'a Çağırdı ve çok kitap yazmamasını tavsiye etti (913/1507). Birkaç yıl Dımaşk civarındaki Sâlihiyye'de ikamet ettikten sonra Ali b. Meymûn'un bulunduğu Mecdelmaûş'a gitti ve onun vefatına kadar(917/1511) burada kaldı. 923 (1517) yılında Beyrut'a bir tekke açan İbn Arrâk ertesi yıl hacca gitti. Bir daha Beyrut'a dönmeyip Medine'ye yerleşti ve irşad faaliyetini burada sürdürdü. 24 Safer 933 (30 Kasım 1526) tarihinde Mekke'de vefat etti.
Şâzeliyye tarikatının Suriye bölgesindeki en büyük temsilcilerinden biri olan İbn Arrâk, bu tarikatın kendi adına nisbet edilen Arrâkıyye kolunun kurucusudur. Tarikat XVII. yüzyılda Hicaz bölgesinde de yaygınlık kazanmıştır. İbn Arrâk'ın oğlu Ebü'l-Hasan Ali (ö. 963/1556), mevzu hadisler konusunda Tenzîhü'ş-şer Fa başlıklı önemli bir eser telif etmiştir.
Eserleri.
İbn Arrâk'ın nüshaları tesbit edilen belli başlı eserleri şunlardır: el-Evrâd 415 Hidâyetü'ş-şekaleyn fî fazli'1-Haremeyn 416 Keşfü'l-hicâb 417 Mevâhibü'r-rahmân fî keşfi hvrâti'ş-şeytân 418 Te'dîbü'l-akvâl ve tehzîbü'i-dmâl 419 Risale fîehli't-ta-rîk 420 Risâletü İbn 'Arrâk ile'ş-şûfiyye 421 Vaşıyyetü'l-muntazar 422 el-Kavâ'idü'ş-şer'iyye li-sâliki't-tarîkati'1-Maham-mediyye 423 Cevheretü'l-ğavvâş ve tuhfetü ehli'l-ihtişâş 424 Akidetü İbn Arrâk.425 Kaynaklarda adı geçen diğer eserleri şunlardır: es-Sefîne-tü'İ-Arrâkıyye fî libâsi'l-hırkati'ş-şûfiy-ye, Sefînetü'n-necât, Risale fî şıfâti evliyâ'illâh, el'Minehu'l-'âmmiyye ve'n-nefehâtü '1-Mekkiyye.
Bibliyografya :
Taşköprizâde. eş -Sektik, s. 353-354; Mecdî, Şekâik Tercümesi, II, 358; Gazzî, el-Keuâkİbü's-sâ'ı're. I, 59-68; Abdülkâdir el-Ayderûsî. en-Nû-rü's-sâfır, s. 174-179; Keşfü'?-zunûn, II, 1358; İbnü'l-İmâd. Şezerât, VIII, 196-199; Nebhânî. Ke-râmâtü 'l-euliyâ1,1,301; Ahlwardt Verzeİchnis, I, \&\;hâhu'l-meknûn,\\, 17,18,116, 719;He-diyyetü'l-'ârifin, II, 232; Brockelmann, GAL, II, 332. 436, 437; SuppL,II, 461; Kehhâle. Mu'ce-mü'l-mü'etlifin, XI, 21; Fuâd Seyyid, Fİhrisü'l-mahtütâtİDâri't-kütübi'i-Mışriyye, Kahire 1375/ 1956,1. 117, 371; II, 221; III, 200; J. S. Triming-ham, The Sufi Orders İn İslam, Oxford 1971, s. 89-90; M. Riyâd el-Mâlih, Fihrisü mahtûtâti Dâri'1-kütûbİ'z-Zâh.idyye: et-fasauuuf, Dımaşk 1398/1978,1,615-616; III, 165; Ziriklî. el-A'lâm (Fethullah), VI, 290; Ömer Abdüsselâm Tedmü-rî. Meusû'atü 'ulemâl'l-müslimîn /î târihi Lüi>-nane'l-İstâmî: el-ktsmü'ş-şânî, Beyrut 1411/ 1990, IV, 91-97; Nihat Azamat, "Ali b. Meymûn", DİA,II, 411-412; "İbn'Irak", DMBİ.N, 218-219.
İBN ASÂKİR, EBÛ MANSÛR
Ebû Mansûr Fahrüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. el-Hasen ed-Dımaşki (ö. 620/1223) Şafiî fakihi ve hadis âlimi.
550 Recebinde (Eylül 1155) doğdu. Amcaları Ebü'l-Kâsım İbn Asâkir ve Sâinüd-din İbn Asâkir ile İbn Ebû Asrûn. Abdurrahmân b. Ebü'l-Hasan ed-Dârânî, Ebü'n-Nedâ Hassan b. Temîm ez-Zeyyât, Ebü'l-Mekârim Abdülvâhid b. Hilâl el-Ezdî, Dâvûd b. Muhammed el-Hâlidî, Muhammed b. Es'ad el-lrâkî gibi âlimlerden hadis dinledi. Kutbüddin Mes'ûd b. Urve en-Nîsâ-bûrfden Şâfıî fıkhını öğrendi ve onun kızıyla evlendi. Dımaşk'ta Şafiî fıkhının otoriteleri arasına giren, meclisi fetva soranlarla dolup taşan İbn Asâkir'den Ziyâ-eddin el-Makdisî, Zekiyyüddin el-Birzâlî ve Tâceddin Abdülvehhâb b. Zeynülüme-nâ gibi bazı şahsiyetler hadis rivayet etti. Fıkıh dersi verdiği talebeler arasında ise İzzeddin İbn Abdüsselâm, Ebû Şâme el-Makdisî ve Şehâbeddin İsmail b. Hâmid el-Kûsî sayılabilir.
Hocası Nîsâbûrî'nin ölümünden sonra Dımaşk'ta Cârûhiyye Medresesi'nde onun yerine müderris olan İbn Asâkir S93 (1197) yılından itibaren buradaki Azrâviy-ye, bir müddet sonra da Kudüs'teki Salâ-hiyye Medresesi'nde fıkıh, hadis ve akaid dersleri vermeye başladı; ayrıca Eyyûbî Sultanı I. el-Melikü'1-Âdil tarafından Dı-maşk'taki Takaviyye Medresesi'ne müderris tayin edildi, bir süre de Azîziyye Medresesi'nde ders verdi.
el-Melikü'1-Âdil. zühd ve takvâsıyla tanınan İbn Asâkir'i Dimaşk kadılığına getirmek istediyse de İbn Asâkir bu teklifi kabul etmedi. Fakat sultan bu mesele üzerinde ısrar ettiğinden şehri terketmek zorunda kaldıysa da daha sonra bağışlanarak geri getirildi. Yerine bir başkasını tavsiye etmesi istenince de İbnü'l-Hares-tânfyi teklif etti. el-Melikü'l-Âdil'den sonra tahta geçen el-Melikü'1-Muazzam selefinin yasaklamış olduğu İşret meclislerini yeniden serbest bırakınca bu icraatı gayri meşru görüp karşı çıkan İbn Asâkir ile yeni sultanın arası açıldı. el-Melikü'l-Muazzam bu sebeple İbn Asâkir'in Takaviyye ve Salâhiyye'deki görevlerine son verdi. Sadece Cârûhiyye'deki vazifesine devam eden İbn Asâkir. Urviyye ve Nûriy-ye dârülhadislerinde hadis dersleri vermeye başladı. Ayrıca haftada iki gün, amcası Ebü'l-Kâsım İbn Asâkir'in ders verdiği yer olan Emeviyye Camii'ndeki Kub-betü'n-nesr'in altında ve Maksûretü's-sa-hâbe adıyla bilinen kısımda hadis okutuyordu. Hayatının sonuna kadar öğretim faaliyetleriyle meşgul olan İbn Asâkir 10 Receb 620 (9 Ağustos 1223) tarihinde Dımaşk'ta öldü ve Sûfiyye Kabristanı'na defnedildi.
İbn Asâkir'in fıkıh ve hadis alanında eser verdiğini kaydeden kaynaklar, sadece Kitâbü'I-Erba'în ü menâkıbi üm-mihâti'1-mü*minin rahmetullâhi 'aleyhim ecmcfîn adlı eserinin ismini zikretmektedir. Günümüze ulaştığı tesbit edilen yegâne eseri de budur. Müellif, Hz. Peygamber'in hanımlarının menkıbele-riyle ilgili olan bu eserini hazırlarken Bu-hârî ve Müslim'in eş-ŞaM/ı'leri, Ebû Dâ-vûd, Tîrmizî, Nesâî ve İbn Mâce'nin es-Sünen'leri, Ahmed b. Hanbel'in eJ-Müs-ned'u amcası İbn Asâkir'in Tûrîhu Dı-maşk'u İbn Sa'd'ın et-Tabakötü'1-kübro'sı. Beyhaki'nİn Delâ'ilü'n-nübüvve-si gibi çeşitli kaynakların yanında şeyhlerinden bizzat işittiği bazı rivayetlerden de faydalanmıştır. Kitâbü'l-Erba'în Muhammed Mutî' el-Hâfız ve Gazve Büdeyr ile (Dımaşk 1406/1986) Muhammed Ahmed Abdülazîz (Kahire 1410/1989) ve Muhammed İbrahim ed-Desûki (Bulak 1992) tarafından neşredilmiştir.
Bibliyografya :
İbn Asâkir, Kİtâbü 'l-Erbâcin /î menâkıbi üm-mihâtı'l-mü'minin (nşr. M. Mutî' el-Hâfız), Dımaşk 1406/1986, neşredenin girişi, s. 7-25; İbnü'l-Esîr, el-Kâmil, XII, 418; İbn Halli-kân. Vefeyât, 111, 135; Münzirî. et-Tekmite, 111, 102-103; Zehebî. el-cİber, İN, 181-182; a.mlf.. A'lâmû'n-nübelâ', XXII, 187-190; a.mlf., Târİ-hu'l-tslâm: sene 611-620, s. 451-454; Safedi, e/-Vâ/î, XVIII, 235;Kütübî. Feoâta'1-Vefeyât.l, 261;Sübkî, 7ai)afcât,VIII, 177-178;İsnevî, Taba-k&tü'ş-Şafi'iyye, II, 219-220; İbn Kesîr. el-Bidâ-ye, XIII, 101; Yâfiî. Mir'âtü't-cenân, IV, 47; İbn Kâdî Şühbe. Tabakâtü'ş-Şâfi'iyye, 11, 54-55; İbn Tağrîberdî. en-Nücûmü'z-zâhire,V], 256; Nuay-mî, ed-Dâris/î (ân5(7-medâris(nşr. Ca'ferel-Ha-senî), Kahire 1988, I, 82-86; Abdülcelîl Hasan Abdülmehdî, et-Medâris fi Beyü'l-Makdİs, Amman 1981, I, 205-209; N. ElissĞeff. "ibn cAsâ-kir". E/2 (İng.],]!!, 714.
Dostları ilə paylaş: |