İÇİndekiler giRİŞ I. Haccin dindeki yeri ve önemi II hac kelimesiNİn anlami III haccin farz oluşU 7

3. Saçları Tıraş Etmek Veya Kısaltmak

Haccın aslî vaciplerinden biri de, temettu veya kıran haccı yapanların bayramın birinci günü Mina’da Akabe cemresini taşlayıp kurban kestikten sonra saçlarını tıraş etmeleri veya kısaltmalarıdır. Saçların tıraş etmenin veya kısaltmanın, hac ve umre menâsikinden olduğu şu ayet-i kerimeyle bildirilmiştir :

لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيَا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدالْحَرَامَ إِن شَاء اللَّهُ آمِنِين مُحَلِّقِينَ رُؤُوسَكُمْ وَمُقَصِّرِين
“Andolsun, Allah, Peygamberinin rüyasını doğru çıkardı. Allah dilerse, siz güven için de başlarınızı kazıtmış veya saçlarınızı kısaltmış olarak,korkmadan Mescid-i Haram’a gireceksiniz.” (Fetih, 48 / 27).

Saçları dipten tıraş etmek, kısaltmaktan efdaldır.

Kadınlar, saçlarını dipten tıraş etmezler, ucundan bir miktar keserler.

Şafî mezhebine göre tıraş olmak veya saçları kısaltmak, haccın vacibi değil, rüknüdür. Terk edilmesi halinde başka bir şeyle telafisi mümkün değildir. Bu kimse hac yapmamış olur.

a) Zamanı Ve Yeri

Hacda saçları tıraş etme veya kısaltmanın zamanı, bayramın ilk günü fecr-i sâdıktan sonra başlar.
Şafiî ve Hanbelî mezheplerine göre gece yarısından sonra başlar.

Ebû Hanîfe ve İmam Mâlik'e göre, tıraş olman veya saçları kısaltma, bayramın üçüncü günü güneş batıncaya kadarki süre içinde yapılması vâciptir. Geciktirilmesi durumunda dem gerekir.

Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed ile Şâfiî ve Hanbelî mezheplerine göre tıraş olman veya saçları kısaltma bayramın ilk üç gününde yapılması sünnettir. Geciktirilmesi mekruh ise de ceza gerekmez. Ancak tıraş olmadıkça ihramdan çıkılmış olmaz ve ihram yasakları devam eder.

Umrede saçları tıraş etme veya kısaltmanın vakti, sa‘y'den sonradır.

Ebû Hanîfe ve İmam Muhammed'e göre, ister hac, ister umre için ol sun, saçları tıraş etmenin veya kısaltmanın yeri Harem bölgesidir. Harem bölgesi dışında yapılması geçerli ise de vâcip terk edildiği için dem gerekir.

Ebû Yûsuf ile Şafiî ve Hanbelî mezheplerine göre, bu vecîbenin Harem bölgesinde yapılması sünnettir.²³⁴

b) Tıraş Edilecek Veya Kısaltılacak Saçın Miktarı

Saçların tıraş edilmesi veya kısaltılmasında vâcip olan miktar, başın en az dörtte biridir. Başın sadece dörtte birinde veya daha az kısmında saç varsa, hepsinin tıraş edilmesi veya kısaltılması gerekir.²³⁵

Saçların tamamının tıraş edilmesi veya kısaltılması ise sünnettir.

Şâfiî mezhebine göre baştaki saçın tamamını tıraş etmek, erkekler için daha faziletli olmakla birlikte üç telin kesilmesi, koparılması veya ucundan kesilmesi de yeterli olur.²³⁶

Mâlikî ve Hanbelî mezheplerine göre, saçların tamamının tıraş edilmesi veya kısaltılması vâciptir.²³⁷

Kadınlar, saçlarını tıraş etmeyip kısaltmaları gerektiği hususunda mezhepler arasında görüş birliği vardır.B u konuda Sevgili Peygamberimiz (a.s.) şöyle buyurmuşlardır:

ليس علي النساء ألحلق إنما علي النساء ألتقصير
“Kadınların saçlarını tıraş etmeleri gerekmez. Onlara düşen, saçlarını sadece kısaltmaktır.”²³⁸ Kadınların saçlarını parmak ucu kadar kısaltmaları yeterlidir.

Erkeklerin saçlarını tıraş ederken veya kısaltırken sakal ve bıyıklarından da biraz almaları müstehaptır. Saçı dökülmüş olan kimselerin, tıraş bıçağını başlarının üzerinde dolaştırmaları müstehaptır.

Hanefî mezhebine göre saçı olamayanların tıraş aletini başlarının üzerinde dolaştırmaları vaciptir.

c) Tıraş İle Diğer Menâsik Arasında Tertip

Peygamber efendimiz veda haccında bayram sabahı Akabe cemresini taşladıktan sonra Mina’daki dönmüş kurbanlarını kesmiş, sonra tıraş olmuştur. Aynı günü Kabe'ye gitmiş ziyaret tavafını yapıp Mina'ya dönmüştür.²³⁹

Taş atma, kurban kesme ve tıraş olma menâsiki arasında Peygamber efendimizin takip ettiği sıraya uymanın vâcip veya sünnet oluşu konusunda müçtehitler farklı görüşler ortaya koymuşlardır.

Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed ile Şâfiî, Mâlikî ve Hanbelî mezhebine göre tertibe uymak sünnettir. Bu tertibe uyulmadığı takdirde her hangi bir ceza gerekmez. Buna şu hadis delildir:
َ قَالَ رَجُلٌ لِلنَّبِيِّ صَلَّى اللَّهم عَلَيْهِ وَسَلَّمَ زُرْتُ قَبْلَ أَنْ أَرْمِيَ قَالَ لَا حَرَجَ قَالَ آخَرُ حَلَقْتُ قَبْلَ أَنْ أَذْبَحَ قَالَ لَا حَرَجَ قَالَ آخَرُ ذَبَحْتُ قَبْلَ أَنْ أَرْمِيَ قَالَ لَا حَرَجَ
Sahabeden biri Hz.Peygamber’e,

- "Şeytan taşlamadan ziyaret tavafını yaptım. (Olur mu?) diye sordu. Hz.Peygamber,

- “Zararı yok.(Bir şey gerekmez)” buyurdu. Bir başka sahâbî,

- "Kurban kesmeden tıraş oldum, (bir sakıncası var mı?) diye sordu.Hz.Peygamber,

- “Zararı yok.(Bir şey gerekmez)” buyurdu. Bir başka sahâbî,

- "Şeytan taşlamadan kurban kestim, (ne dersiniz?) dedi.Hz.Peygamber,

- “Zararı yok. (Bir şey gerekmez)” buyurdu. ²⁴⁰
Hadis-i şerîften anlaşıldığına göre bir kimse önce taş atıp, ardından kurban keserek tıraş olabileceği gibi kurbanı kestikten sonra taş atıp tıraş olabilir veya tıraş olduktan sonra taş atıp kurban kesebilir.

Ebû Hanîfe'ye göre, bunların ilk üçünde Hz. Peygamber'in takip ettiği sıraya uymak vâciptir. Aksi halde dem gerekir. Ancak, ifrad haccı yanların nâfile olarak kesmeleri durumunda tertibe uymaları vâcip değil, sünnettir.²⁴¹

Mâlikî mezhebine göre Akabe Cemresi’ne taş atmanın, tıraş ve tavaftan önce yapılması vaciptir.

Ziyaret tavafını taş, kurban ve tıraştan sonra yapmak ittifakla sünnettir.

Tertibe uymak isteyen kimse eğer ifrad haccı yapıyorsa Akabe Cemresi’ne taşlarını attıktan sonra tıraş olduktan sonra, temettu‘ veya kırân haccı yapıyorsa taş atıp kurbanlarını kestikten sonra tıraş olup ihramdan çıkar.

Tıraş olabilecek duruma gelen kimseler saçlarını kendileri tıraş edebilecekleri gibi henüz kendileri tıraş olmadan başka ihramlı olan kimseleri de tıraş edebilirler. Fakat tıraş olmadıkça veya saçlarını kısaltmadıkça diğer ihram yasaklarını yapamazlar.

d) İhramdan Çıkma (Tahallül)

Saçların tıraş edilmesi veya kısaltılması ile ihramdan çıkılmış olur. İhramdan çıkınca, elbise giyme, koku sürünme, saç, sakal, bıyık ve tırnak kesme gibi ihram yasakları sona erer. Buna "tehallül" denir.

Hacda biri cinsel ilişki dışındaki yasakların, diğeri ise cinsel ilişki yasağının kalkması olmak üzere iki çeşit "tehallül" vardır.

1. Cinsel İlişki Dışındaki Yasakların Kalkması (İlk Tahallül)
Cinsel ilişki dışında koku sürünme, elbise giyme, tırnak kesme, tıraş olma ve bedendeki diğer tüyleri giderme gibi ihram yasakları bayramının birinci günü tıraş olmakla sona erer. Bu hususta Peygamberimiz (a.s.) şöyle buyurmuştur:

إذا رميتم وحلقتم فقد حل لكم ألطيب والثياب وكل شئ إلا النساء

“(Akabe Cemresine) taş atıp tıraş olduğunuzda kadınlara yaklaşmak dışında, koku sürünmek ve elbise giymek (gibi yasaklanan) her şey size helal olur.”²⁴²

İhramlı kişi, Akabe cemresini taşlamış, kurban kesmiş, hatta ziyaret tavafını yapmış olsa bile tıraş olmadıkça ihramdan çıkmış olmaz.²⁴³

Şafiî mezhebine göre ilk tahallül; cemerata taş atmak, tıraş olmak ve farz tavaftan herhangi ikisini yapmakla gerçekleşir. ²⁴⁴

Eğer daha önce haccın sa'yi yapılmamış ve tavaftan sonra yapılacak ise "tahallül", tavaf ile birlikte sa'yi de yapmakla gerçekleşir. Bu "tehallül"den sonra nikah kıyma, fâhiş mübâşeret²⁴⁵ ve cinsel ilişki dışında bütün ihram yasakları sona erer.

Malikî ve Hanbelî mezheplerine göre ihramlı kişi, bayramın birinci günü Akabe cemresini taşladıktan sonra başka bir şey yapmadan ilk tahallül gerçekleşmiş ve ihramdan çıkmış olur.²⁴⁶
2. İkinci Tehallül

Cinsel ilişki dahil olmak üzere ihram yasaklarının tamamıyla ortadan kalkması demektir. İkinci tehallül, ziyaret tavafının da yapılmasıyla gerçekleşir.

Tıraş olmayı tavaftan sonraya bırakmış olan kişi, tavaftan sonra tıraş olunca, birinci ve ikinci tehallülü birlikte gerçekleştirmiş olur.

Şafii, Malikî ve Hanbelî mezheplerine göre sa’y, haccın rüknü olduğundan, eğer Arafat vakfesinden önce sa'y yapılmamış ise, ikinci tehallülün gerçekleşmesi için ziyaret tavafının ardından sa’yin de yapılması gerekir.

İkinci tehallülün gerçekleşebilmesi için; Akabe cemresini taşlama, kurban kesme, tıraş olma, ziyaret tavafı ve sa’yin mutlaka yapılmış olması gerekir. Bunlardan biri eksik olsa ikinci tehallül gerçekleşmez.

İKİNCİ BÖLÜM
İHSAR VE FEVAT