İÇİndekiler giRİŞ I. Haccin dindeki yeri ve önemi II hac kelimesiNİn anlami III haccin farz oluşU 7

I. UMRENİN HÜKMÜ

Müslümanın ömründe bir defa umre yapması Hanefî ve Mâlikî³⁵⁸ mezheplerine göre müekked sünnet, Şâfiî³⁵⁹ ve Hanbelî³⁶⁰ mezhebine göre ise farzdır.

Hanefî bilginlerden umrenin, vitir namazı, kurban ve fıtır sadakası gibi vacip olduğu görüşünde olanlar da vardır.³⁶¹

Umrenin hükmü konusundaki ihtilaf; و اتموا الحج والعمرة لله "Haccı ve umreyi Allah için tamamlayın…" (Bakara, 2/196) anlamındaki âyete getirilen farklı yorumlar ile bu konuda farklı rivayetlerin bulunmasından kaynaklanmaktadır.

Âyet-i kerîme, farz olsun nafile olsun hac ve umre ibadetine başlanınca bu görevin yarım bırakılmayıp tamamlanması gerektiğini ifade ettiği gibi اتموا الصيام الى الليل "Orucu akşama kadar tamamlayın" (Bakara, 2/187) anlamındaki âyette olduğu gibi "hac görevini yerine getirin" (ekîmû) anlamını da ifade eder.³⁶²

İmam Şâfiî ve İmam Ahmed b. Hanbel, bu âyeti hac ve umre görevini yerine getirin şeklinde bir emir olarak anlamışlar, umrenin farz olduğu içtihadında bulunmuşlardır.³⁶³ Ayrıca şu rivayetleri de görüşlerine delil olarak almışlardır:³⁶⁴

عن عائشة عنها قالت قلت يارسول الله هل على النساء جهاد قال نعم جهاد لاقتال فيه الحج والعمرة

Hz. Aişe,

-"Ey Allah'ın Elçisi! Kadınların cihat yapması gerekli midir" diye sormuş, Hz. Peygamber (a.s.),

-Evet (gerekir. Onların cihadı), içinde savaş bulunmayan cihat (yani) hac ve umredir" buyurmuştur.³⁶⁵

العمرة هي الحجة الصغرى "Umre küçük hacdır",³⁶⁶

انه قال يا رسول الله ان ابي شيخ كبير لا يستطيع الحج والعمرة و لا الظعن قال احجج عن ابيك واعتمر

Sahabeden Ebû Rezîn el-Ukeylî,

-"Ey Allah'ın Elçisi! Babam ihtiyar bir insandır. Ne hac ve umre ne de yolculuk yapmaya gücü yeter (ne yapması gerekir) diye sormuş, Hz. Peygamber (a.s.) da,

-"Babanın yerine sen hac ve umre görevi yap" buyurmuştur.³⁶⁷

Umrenin farz olmadığı görüşünde olanlar şu rivayetleri esas almışlardır:

و لله على الناس حج البيت من ساتطاع اليه سبيلا "…Gücü yetenlerin haccetmesi Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır" (Al-i İmrân, 3/ 97) anlamındaki âyette ve İslam'ın beş temel esasını beyan eden hadis-i şerifte³⁶⁸ umrenin geçmemiş olmasını umrenin farz olmadığına delil getirmişlerdir. Şu hadisleri görüşleri de delil olarak zikretmişlerdir.

الحج جهاد والعمرة تطوع "Hac, farz, umre nafile bir ibadettir"³⁶⁹

Cabir ibn Abdullah'ın bildirdiğine göre bir sahâbî Peygamberimize,

يا رسول الله العمرة ا هي واجب قال لا و ان تعتمر خير لك

-"Ey Allah'ın Elçisi! Umre farz mıdır diye sormuş, Hz. Peygamber (a.s.) da

-"Hayır, umre yaparsan kendi hayrına yapmış olursun" buyurmuştur.³⁷⁰

Umrenin farz olduğu içtihadında bulunanların görüşlerine delil olarak zikrettikleri hadiste geçen "umreye küçük hac" denilmesini sevabını beyan içindir şeklinde açıklamışlardır.³⁷¹

Abdull ibn Ömer'in bildirdiğine göre Peygamberimiz (a.s.) dört defa umre yapmış,³⁷² umre yapılmasını teşvik etmiş ve;

العمرة الى العمرة تكفر ما بينهما والحج المبرور ليس له جزاء الا الجنة

"Umre, daha sonraki umreye kadar, ikisi arasında işlenen günahlar için kefârettir. Allah katında makbul haccın karşılığı ise ancak cennettir."³⁷³

II. UMRENİN SÜNNET (VACİP VEYA FARZ) OLMASININ ŞARTLARI

Bir insana umrenin sünnet, (vacip veya farz) olabilmesi için müslüman, akıllı, buluğa ermiş, özgür, ekonomik gücü yeterli ve sağlıklı olması, yol güvenliği bulunması ve kadının can, mal ve namus güvenliğinin sağlanmış olması gerekir.³⁷⁴

III. UMRENİN ZAMANI

Haccın ancak hac aylarında yapılabilmesine karşılık umre için belirlenmiş her hangi bir zaman yoktur. Arefe ve bayram günleri (teşrik tekbirlerinin getirildiği 5 gün) dışında her zaman yapılabilir.

Arefe günü sabahından bayramın 4. günü güneş batıncaya kadarki süre içinde umre yapmak tahrîmen mekruhtur. Çünkü bu günler hac menâsikinin yapıldığı günlerdir.

Şâfiî, Mâlikî ve Hanbelî mezheplerine göre hac için niyetli olmayanlar; teşrîk günleri dahil yılın her gününde umre yapabilirler.

Mâli­kî mezhebine göre hac için niyetli bulunanlar, bayramın 4. günü güneş batıncaya kadar, Şâfiî mezhebine göre ise vedâ tavafı dışında haccın bütün menâsiki tamamlanmadıkça umre yapamazlar.³⁷⁵

Umrenin Ramazan ayında yapılması daha faziletlidir. Peygamberimiz (a.s.),

عمرة في رمضان تعدل حجة "Ramazan ayında yapılan umrenin, hac gibi sevabı vardır" buyurmuştur.³⁷⁶

IV. UMRENİN FARZLARI (ŞARTI VE RÜKNÜ)

Umrenin iki farzı vardır; ihrama girmek ve Kabe'yi tavaf etmek. İhrama girmek şartı, Kabe'yi tavaf etmek ise rüknüdür.

Şâfiî ve Hanbelî mezheplerine göre ihrama girmek, Kabe'yi tavaf etmek, sa'y yapmak ve tıraş olup ihramdan çıkmak umrenin rüknüdür.

Mâlikî mezhebine göre ise, ihrama girmek, Kabe'yi tavaf etmek ve sa'y yapmak rükün, tıraş olmak ise vâciptir.

Âfâkîler mîkât sınırlarından, Hıll bölgesinde ikamet edenler, bulundukları yerden, Harem bölgesinde ikamet edenler "Hıll" bölgesine çıkarak mesela Ci’râne ve Ten’îm gibi Harem bölgesi dışındaki bir yerde ihrama girerler.

Hac bahsinde anlatılan ihramın farz, vacip ve sünnetleri ile ihrama girme yerleri aynen umre için de geçerlidir.³⁷⁷