İÇİndekiler öNSÖz piri Aşk İçin Söylenen Bir Kaside 4

İrfani, felsefi ve ahlaki eserleri:

1. Seher Duası Şerhi (Arapça)

İmam Rıza (a), İmam Bakır (a)’nın bu duayı Ramazan ayının seher vaktinde okuduğunu rivayet ediyor. Bu duanın değişik şerhleri var. Bunlardan biri İmam Humeyni’nin 1927 yılında yazmış olduğu şerhtir.

Bu kitap, İmam’ın irfani kitapları gibidir.kitab, “Misbahul Hidaye” tarzında yazılmıştır ve ancak felsefe ve irfandan haberdar olanların anlayabileceği seviyededir. Bu kitabın yazılışı, merhum Şahabadi’nin kum’a gelmesi zamanına rastlamaktadır. Kitabın iki yerinde de O’ndan ve O’nun düşüncelerinden söz edilir. Bu kitap Şahabadi’nin, onun talebilik sıralarında bile felsefe ve irfan konusunda daha önce bunların eğitimini görmüş bir insan gibi bilgiye sahip olduğu ve bu sahada büyük bir yeteneğe sahip olduğuna kanaat getirmesine vesile olmaktaydı. Öte yandan İmam’ın kitabında bu konuyu bazı ulemadan duyduğuna dair beyanda bulunması bu görüşleri pekiştirilmektedir. Bu yoldaki beyanın Şahabadi’ye ait olmaması, O’ndan sözettiği zaman “Şeyhim” ibaresini düzenli bir şekilde kullanmasından da anlaşılıyor.

Her halükarda bu kitapta Mirza Cevad Maliki’nin Sırrı Salat, Muhammed Razı Kemşei’nin Fususu kayseri kitabına yaptığı şerh, Hacı Sebzvari’nin Esma’sına yazdığı şerh. Muhyiddin’in fetvaları, Abdurrezzak, Kaşi’nin yorumu, Miftahul Gayb Fenari’nin şerhi, Mir Damad , molla Sadra ve bunlara benzer pek çok eserden ve şahıslardan, alıntılar yapmıştır. Nitekim bundan da anlaşıldığı gibi, İmam eski kitapların yanısıra yeni kitaptan da inceliyordu.

2. Mishabul hidaye ilel-Hilafe vel-Velaye

(Arapça): Bu kitap Muhammedi hilafe ve Alevi velayetin gerçeklerini açıklar mahiyettedir. İslam inkılabından sonra farsça tercümesi yapılmıştır. Bu kitabın yazılışı 1929 yılında tamamlandı. Kitapta “Seher Duası Şerhi” gibi, irfan ve felsefe ehline hitap etmektedir. Nitekim İmam da kitabının sonuna bu hakikatlerin sırrını ancak ehil olanların anlayabileceğini vurgulamaktadır. Bu kitapta Kadı Said kumi ve saduk’un Tevhid’inin şerhi, ayrıca O’nun “El-Buvarakul Melekutiyye” Konevi’nin “Miftahul Gayb” Kayseri’nin Fusus’a şerhi, Muhammed Rıza Komşei’nin Esfarul Erbaa” araştırması gibi eserlerden alıntılar yaparak bazı mevzularını eleştirmektedir. İmam bu kitabında Muhyiddin’den bir mevzuyu aktararak birkaç yerde üstadı Şahabadi’den övgüyle söz ediyor.

3. Likaullah: Farsça yazılmış ve üstadı Şahabadi’den sözettiği yedi sayfalık bir makaledir. Bu risalesi Mirza Cevad Meliki’nin kitabının sonuna eklenmiştir.

4. Sırrı Salat: (Veya Salatul Arifin, Miracu’s Salikin) bu kitap irfan ve sülük ehli olan ve bu sahada uzmanlaşanlar için 1938’de yazılmıştır. Kitapta Şehidi Sani ve Şahabadi’den söz edilmektedir. Ayrıca yazmış olduğu “Şerhi-i Erbain” kitabından da alıntılar yaptığı eserin bir bölümünde şöyle demektedir: Ariflerden kimseyi bulamazsan alimlikleri meşhur olan ahlak ve marifet ehlini takip et. Misal olarak Mevlana Seyyid İbni Tavus, Şeyh Celal Bahai, muhammed, taki Meclisi ve bunlara benzer irfan ve fazilet ehlinin eserlerinden istifade etmeye çalış. Anlayamadığın yerleri de bu işin ehline sor. Onların tamamından büyük marifet hazineleri gizlidir. Ayrıca Molla Mehdi Neraki, Molla Ahmed Neraki, ve Mirza Cevad Tebrizi gibi büyük irfan ehlinin kitapları meseleyi anlamak açısından önemlidir.
5. Ta’likat Ala Şerhi Fususil Hikem: (Arapça) Fusus’ul Hikem, Muhyiddin Arabi’nin bir eseridir ve Muhammed Kayseri de ona bir şerh yazmıştır. İmam yedi yaşındayken Şahabadi’den bu kitabı ders olarak okumuştur. Buna yazmış olduğu noktalandırma bu döneme rastlamaktadır. Ayrıca bu kitapta Misbahul hidaye kitabından alıntılar yapmaktadır. İmam’ın 491 sayfalık şerhteki notlandırması 396. sayfaya kadardır. Öte yandan İmam’ın bu eseri şah rejimi görevlilerince o dönemde yağmalanmıştı. Ancak devrimden sonra Hamedan’da bulunan bir nüsha esas alınarak yeniden basıldı.
6. Talikat Ala Misbahil Üns: (Arapça) “Miftahu Gaybil Cem Ve’lVücud” Sadrettin Muhammed b. İshak Konyevi’nin eseridir ve onun şerhi “Misbahul üns” ismiyle yayınlanmıştır. Bunun da müellifi İbni Fenar lakabıyla tanınan Hamza b. Muhammed Osmani’dir. İmam bu eserin bir bölümünü merhum Şahabidi’den ders alarak okudu. Ayrıca notlandırmasını da bu zamanda yazdığı sanılıyor. Öte yandan üstadının Humeyn kasabısından Tahran’a gitmesinden sonra da bu çalışmasını sürdürdü.

7. Ta’likat Ala Şerhi Hadisi Re’sil Calut: Bu eserin yazarı Kadı Said Muhammed b. muhammed Müfid Kumi 11. asrın büyük araşırmacı ve ariflerindendir. Bu kitapta İmam Rıza’nın değişik din mensubu şahsiyetlerle ve hususen Yahudi büyüklerle yapmış olduğu münakaşaları konu almaktadır. İmamiye’nin konu ile ilgili hadislerinin yer aldığı bu eserde tevhidle ilgili hadisler de zikredildiği.
8. Şehru Hadisi Resil Calut (Arapça): Merhum Seyyud Reyhanullah Yezdi Ainei Danişveran’da şöyle yazmaktadır: “İmam Humeyni, Hadisu Resil Calut’a notlandırma yazmakla birlikte bu esere iki ayrı şerh de yazmıştır.”
9. Şerhu Hadisi Resil Calut: (Arapça) İmam bu esere yapmış olduğu notlandırmanın yanısıra ayrıca şerh de yazmıştır. Bu kitabın yazılışı 1928’e rastlamaktadır. Ancak bugüne kadar yayınlanmamıştır.

10. Hamd Suresi Tefsiri: (Farsça) Bu eser İmam Humeyni’nin inkılaptan sonra beş ders boyunca Fatiha suresine yaptığı tefsirin toplamından oluşur. İmam Humeyni, Sırrı salat ve Hamd Suresi ve Tevhid Tefsirinde özel bir irfani yol izlemiştir. Bu sürenin tefsirinde her ne kadar genelin anlayacağı bir dil kullanmışsa da kader konusunda ancak bu sahada uzmanlaşmış olanların anlayabileceği bir dil kullanmıştır. Nitekim İmam da bunun farkındadır; şöyle diyor: “Mevzuyu tasarlarken her ne kadar genelin anlayacağı bir dili kullanmayı planladıysam da kalemin isyanı karşısında duramadım ve surenin tefsirinde planlamış olduğum kararın sınırlarını aştım” Bunun dışında ayrıca Alak suresi konusunda yapmış olduğu bir derslik tefsiri de Hamd Suresi Tefsirine eklenmiştir.

11. El-Haşiyetul AlelEsfar (Arapça): İmam Humeyni Molla Sadra’nın Esfar’ınının dersini verenlerden biridir. Bu dönemde Esfar’a bir haşiye yazdığı söylenir. Nitekim Kum alimlerinden biri Keyhan-ı Endişe’ye yazmış olduğu bir makalede buna işaret etmektedir. İmam Esfar’ın haşiyesinde Molla Sadra’nın sözlerine işaretle bazı bölümleri eleştiriyor ve şöyle diyor:

“... Sadra’nın zikrettikleri ilave olarak hadisin manasından uzaktır ve hadisle ilgisi yoktur.”

12. Adab-ı Namaz: (Farsça) Bu kitabı Sim Salat’tan sonra yazmıştır ve başlangıcında şöyle demektedir: “Bir müddet önce, genelin anlayabileceği dilde namazın sırrını, bu ruhani miracın kıblesinin adabını ihtiva eden bir risale yazmaya karar vermiştim. Bu yolda ehli imanın kalbi yönden etkilenmelerini sağlamaya çalıştım” İmam Humeyni bu eserinde Fusus’a yaptığı notlandırmaya ve kendi eseri olan Misbahul Hidaye’den alıntılar yapmakta, ayrıca merhum Şahabadi’den çeşitli konular naklederek O’nu övmektedir. kitabın bir yerinde ise “Seyru Sulük” isimli eserin Seyyid Bahru’ Ulum’a ait olduğunu şüpheli görülmesi gerektiğini vurgulamaktadır. “Adab-ı salat” kitabı Huccetül İslam Fahri tarafından iki cilt halinde basılmıştır.