İÇİNDƏKİLƏR

3.3 OSİ haqqında əlavələr

OSI xəyali bir modeldir. Yəni heç bir yerdə OSI proqramı və ya OSI təchizatı deyilən bir şey görə bilməzsiniz. Ancaq proqram və təchizat istehsalçıları bu modeldə təsvir olunan qaydalar çərçivəsində malları istehsal edirlər və satışda olan mallar buna görə bir-biri ilə uyğunlaşa bilirlər. OSI modeli aparatların iş funksiyasını anlamaq və açıqlamaq üçün istifadə olunur. Məsələn, hub dediyimiz cihazlar gələn məlumatı sadəcə müəyyən elektrik siqnalları şəklində görən və bu siqnalları çoxaldıb, digər portlarına göndərən bir cihazdır. Bu hub-ların fiziki (1-ci lay) layda çalışan cihazlar olduğunu göstərir. Ancaq switch (sviç) adlanan cihazlar iki layda çalışırlar. Çünki 2-ci layda təsvir olunan MAC adresləri anlaya bilirlər və bir portdan gələn məlumat paketini(yenə elektrik siqnalları halında) sadəcə lazım olan porta (o portdakı kompüterin MAC adresini bildiyi üçün) yollaya bilirlər. Bunları əlbəttə ki geniş araşdıracağıq. Bəzən yönləşdiriciləri (router) olan üç layda işləyə bilən cihazlar ilə qarşılaşacaqsınız. Bu cihazlar bir az daha irəli gedib, 3-cü layda məlumat paketinə əlavə olunan IP adres kimi məlumatları da oxuya bilirlər. OSI modelinin ən üst layından yola çıxan xam məlumata (məsələn, A hərfi, bir rəsm, bir səs faylı v.s.) hər layda o layla bağlı bəzi əlavələr olunduqdan sonra bir alt laya ötürülür.

Aşağıda OSİ modelində paket üzərinə əlavə olunan məlumatların digər kompüterdə uyğun laylarda oxunub paketdən götürülməsi təsvir olunmuşdur. Bu şəkil sizə müəyyən qədər OSİ modelini yaddaşınızda canlandırmağa yardımçı olacaqdır.

Qəbul edən kompüter məlumat paketini alt laydan üst laylara doğru ötürür. Hər bir lay qarşı tərəfdə əlavə olunmuş həmin layın məlumatını oxuyur və pozur. Özünə aid məlumatı təmizləyib paketi bir üst laya ötürür. Modelə görə hər bir lay özündən əlavə üç lay ilə işləyir. Bu üç lay alt və üst laylar və qarşı tərəfdəki eyni laydır. Məsələn, Transport layındakı TCP protokolu, təbii olaraq bir üst laydan aldığı məlumatı bir alt laya ötürür (məlumat göndərilməsi) və ya alt laydan gələn məlumatı üst laya ötürür (məlumat alınması). Ancaq gələn məlumat paketləri əksikdirsə, təkrar göndərilməsi lazım olan məlumat paketini qarşı tərəfdəki eyni laya bildirmə vəzifəsini də yerinə yetirir. Eyni formada Data link layı məlumatı üç lay üçün işləyir.

3.4 OSİ Modelində istifadə olunan texnologiyalar

Aşağıda verilən cədvəldə OSİ modelində istifadə olunan texnologiyaların adları laylara müvafiq şəkildə yerləşdirilmişdir. Sadəcə baxıb tanış olun.

Laylar	Laylarda istifadə olunan Protokollar və Texnologiyalar	Şəbəkə komponentləri
7. Lay - Tətbiqetmə	DNS; FTP; TFTP; BOOTP; SNMP;RLOGIN; SMTP; MIME; NFS; FINGER; TELNET; NCP; APPC; AFP; SMB	Gateway

6. Lay – Təqdimetmə		Gateway Redirector
5. Lay - Sessiya	NetBIOS; Names Pipes; Mail Slots; RPC;	Gateway
4. Lay - Daşıma	TCP, ARP, RARP; SPX NWLink NetBIOS / NetBEUI ATP	Gateway Advanced Cable Tester Brouter
3. Lay – Şəbəkə	IP; ARP; RARP, ICMP; RIP; OSFP; IGMP; IPX NWLink NetBEUI OSI DDP DECnet	Brouter Router Frame Relay Device ATM Switch Advanced Cable Tester
2. Lay – Məlumat Bağlantısı	Logical Link Control(LLC) SAPs OSI Model Logical Link Control Media Access Control(MAC) CSMA/CD (Ethernet) Token Bus (ARCnet) Token Ring 802.12 Demand Priority	Bridge Switch ISDN Router Intelligent Hub NIC Advanced Cable Tester
1. Lay - Fiziki	IEEE 802 IEEE 802.2 ISO 2110 ISDN	Repeater Multiplexer Hub Passive Active TDR Oscilloscope Amplifier

Bütün bunları öyrənmək yəni OSİ modelini şəbəkə professionallarına lazımdı. Əgər evdə sadə şəbəkə qurursansa kabeli kəsib hub-a və ya birbaşa kompüterə taxıb istifadə edə bilərsən. Bu bilgiləri bilməsən də adi wireless aparatlarını alıb evdə şəbəkə qura bilərsən. OSİ həddindən artıq böyük mövzudur və mən çalışdım ki, burada mümkün qədər rahat yolla onun funksiyasını izah edim. İnşallah başa düşmüşsünüz.

4. Keçmişdə istifadə olunan şəbəkə texnologiyaları

Kompüterlər yaradıldıqları gündən daima yeniləşməyə məruz qalmışdır. Ona görə də bəzi texnologiyalar öz vaxtlarında yüksək nəticə göstərmələrinə baxmayaraq, həmişə yeniləri və daha yaxşıları ilə əvəz olunmuşdurlar. Sözü gedən yaşlı nəsil texnologiyalardan şəbəkə sahəsində öz lazımi yerini tutmuş iki şəbəkə texnologiyası ARCnet və Token Ring haqqında yazmaq istəyirəm.

1.