İÇİNDƏKİLƏR

ARCnet şəbəkəsi

ARCnet məlumatın ötürülməsində ən köhnəlmiş metodlardan birini istifadə edirdi. ARCnet (Attached Resource Computer Network) kimi açılışı vardır. Bu metod DataPoint şirkəti tərəfindən 1977-ci ildə yaradılmış və sadəliyinə, ucuzluğuna və iş bacarığına görə çox populyar olmuşdur. ARCnet əsasında minlərlə Novell NetWare 2.x şəbəkələri qurulmuşdur, bəziləri hələ indiyədək işləyir. Amma buna baxmayaraq o köhnə üsullardan sayılır və bu gün ona üstünlük verilmir.

2. Token Ring şəbəkəsi

Token Ring, 1986-cı ildə İBM firması tərəfindən təklif edilmişdir. Ən üstün cəhətləri etibarlı, sürətli və firma tərəfindən yaxşı dəstək verilməsi idi. Token Ring ondan sonra yaranan Ethernet- dən 3-4 dəfə daha baha idi. Token Ring istehsalçılarına firma tərəfindən tam lisenziya verilmirdi və buna görə az firma onu istehsal edirdi. Amma Ethernet bir çox firma tərəfindən istehsal olunur və ucuz satılırdı. Token Ring marker ötürmə texnologiyası ilə qurulmuşdu. Bütün kompüterlər bir dairə formasında qoşulurdular və marker hər kompüterə baş vurur və göndərilməsi lazım olan paketi götürüb lazım olan yerə çatdırırdı.

Bu zaman əgər kimsə eyni vaxtda məlumat göndərmək istəsəydi o markerin boşalmağını gözləməli idi. Şəbəkə daxilində də bir markerdən çox marker olmamalı idi. Buna nəzarət etməsi üçün şəbəkəyə nəzarət edən Aktiv Monitor adlanan kompüterin olması lazım gəlirdi. Həmin kompüter əgər şəbəkədə hər hansı bir səhv var idisə onu düzəldirdi. Məsələn, əgər şəbəkədə iki marker olarsa onun birini dərhal məhv edirdi.

Token Ring hub texnologiyasına da malik idi. O eynən yuxarıda gördüyünüz şəkildəki kimi marker-i göndərir və marker-ə məlumat əlavə olunandan sonra onu lazımı yerə çatdırırdı. Bu sistem vasitəsi ilə fiziki topolojidən həlqə formalı ulduza çevrilirdi. Bu sistemin üstünlüyü onun marker vasitəsi ilə hansı kompüterin şəbəkəyə qoşulu və ya şəbəkə vəziyyətinin saz, nasaz olmasından xəbər verə bilirdi. Aşağıdakı şəkildə aktiv monitor 5-ci kompüterdir və hub vasitəsi ilə markeri göndərir.



Token Ring IEEE 802.5 standartı sayılır və öz şan-şöhrətini tez bir vaxta Ethernet-ə verir. Hal- hazırda bu sistemdən demək olarki istifadə olunmur. İBM onu bəzən firma daxilində mainframe- lər üçün istifadə edir.

İEEE komissiyaları cədvəlində göstərdiyim əsas IEEE 802.3, 802.5 və 802.11 standartları daxilində Token Ring-in də adı gedir. Bəli Token Ring 802.5-dən istifadə edirdi və bu gün bu texnologiya standartlaşmada özünəməxsus lazımlı yerini tutur. Bu o demək deyil ki, Token Ring bütünlükdə istifadə olunur. Sadəcə olaraq onda olan lazımlı texnologiyalar istifadə olunur.

Qeyd: Ethernet şəbəkələrinə keçməzdən əvvəl şəbəkələrdə istifadə olunan kabellər ilə sizi tanış etmək istəyirəm. Sonra ən geniş yayılmış şəbəkə növü olan Ethernet-in izahında kabellərin adlarını oxuduqda sözün nədən getdiyini rahatca anlayacaqsınız.

5. Kabel Tipləri

Bu bölmədə müxtəlif kompüter və şəbəkə texnologiyalarında istifadə olunan kabel standartları haqda lazımi qədər məlumat verilir. Verilən məlumatlar oxşar kabellərin bir-birindən nəyə görə fərqləndiklərini və hansı şəraitdə hansı kabelin daha uyğun olduğu kimi sualları tam əhatə edir. Aşağıda bu kabellərin şəbəkə üçün ilk yaradılan növlərindən, müasirlərinə qədər hamısını əhatə edən siyahı var. Buyurun tanış olun:

1. 
   Koaksial Kabel (Coaxial Cable)
   
   1. 
      RG-8
      
   2. 
      RG-6 (Şəbəkələrdə istifadə olunmasa da bilmək lazımdı)
      

5.1.3 RG-58

2. 
   Dolanmış Cüt Kabel (Twisted Pair Cable)
   
   1. 
      Qorunan Örtüklü Dolanmış Cüt (Shielded Twisted Pair-STP)
      
   2. 
      Qorunmayan Örtüksüz Dolanmış Cüt (Unshielded Twisted Pair-UTP)
      
   3. 
      UTP Kabelinin Kateqoriyaları
      
3. 
   Fiber Optik Kabel (Fiber Optic Cable)
   
   1. 
      Fiber tipləri
      

1. Koaksial Kabel (Coaxial Cable)

Koaksial və ya qısaca "koaks" kabel, mərkəzdə ötürən sim(D), kabelin çölündə bir plastik təbəqə(C), onun üstündə tor şəklində qoruma teli(B), ən çölündə yumşaq rezin çöl örtük(A) olur. Koaksial kabel elektromaqnit qarışıqlığı olan mühitdə aşağı gücdə siqnalları ötürmək üçün

hazırlanmış bir kabeldir. Bütün şəbəkələrdə informasiya radio siqnallarına çevrilir və dalğavarı sinusoid formasında digərlərinə ötürülür. Əgər əsas mərkəzdəki simin üstü açıq olarsa o zaman informasiya göndəriləndə getdiyi yol boyunca itkiyə məruz qala bilər. Yuxarıdakı şəkildə sim üzərində plastik örtük olduğunu və onun da üzərində tor şəkilli qoruyucu ilə örtüldüyünü göstərmişdim. Plastik örtük informasiya dalğalarının sabit şəkildə ötürülməsini təmin edir. Yuxarıdakı qoruyucu rolunu oynayan tor sim maqnetik məkanlarda ötürmə dalğalarına mane ola biləcək maqnetik dalğalardan qorumaq üçündür. Koaksial kabel çox geniş istifadə olunmaqdadır. Əsasən səs və video siqnallarının göndərilməsində istifadə olunur. Çox fərqli formalarda qarşınıza çıxa bilər. Ancaq kompüter şəbəkələrində indiyə qədər istifadə olunan iki tip koaksial kabel vardır: RG-8 və RG-58. Koaksial kabel tipləri özləri RG kodlarına sahibdir. Kabel müəyyən bir uzunluqda maqnetik elektrik axımına qarşı dura bilir. Koaksial kabellər çöldən baxıldığında bir-birlərinə çox bənzəyirlər, ancaq kabelə daha yaxından baxanda üzərində RG kodunu və om gücünü görə bilərsiniz. Kompüter şəbəkələri üçün koaksial kabelin omeqa dəyəri "50 " və ya "75" şəkilində “om” yazılır. İndi kompüter dünyasında işlədilmiş koaksial kabel tiplərini öyrənək.

1.