Ics 91. 140. 50 TÜrk standardi tasarisi tst hd 60364-5-54 TS hd 60364-5-54

Ek B

Topraklama düzenlemelerinin, koruyucu iletkenlerin ve koruyucu kuşaklama iletkenlerinin gösterilişi

Not – Toprak elektrotu T2’nin elektrokimyasal korozyon riski uygun malzeme seçilerek dikkate alınmalıdır.
Şekil B.54.1 – Topraklama düzenlemeleri, koruyucu iletkenler ve koruyucu kuşaklama iletkenleri
Açıklama
M Açıktaki iletken bölüm
Dokunulabilen ve normal olarak enerjili olmayan, ancak temel yalıtım arızalandığında enerjili olabilen, teçhizatın iletken bölümü.
[IEV 195-06-10]
C Harici iletken bölüm
Elektriksel tesisin bölümünü oluşturmayan ve genellikle lokal toprağın elektriksel potansiyeli olan bir elektriksel potansiyel üretmeye meyilli iletken bölüm.
[IEV 195-06-11]
C1 Su borusu, dıştan gelen metal
C2 Atık su, dıştan gelen metal
C3 Yalıtkan parçalı gaz borusu
C4 Kılıma tesisatı
C5 Isıtma sistemi
C6 Su borusu, metal, örnek olarak banyoda
C7 Açıktaki iletken bölümlerin kol uzatmasındaki harici iletken bölümler
B Ana topraklama bağlantı ucu (ana topraklama ana barası)
Tesisin topraklama düzenlemesinin bölümü olan ve topraklama amaçları için birçok iletkenin elektrik bağlantısını sağlayan bağlantı ucu veya ana bara.
[IEV 195-02-33]
T Toprak elektrotu
Örnek olarak, beton veya kok gibi toprakla elektrik temasındaki özel iletken ortama gömülebilen iletken bölüm.
[IEV 195-02-01]
T1 Temeldeki toprak elektrotu
T2 Gerekliyse LPS için toprak elektrotu
LPS Yıldırımdan korunma sistemi
PE Koruyucu iletkenler için kelepçeleme barası
1 Koruyucu iletken

Örnek olarak, elektrik çarpmasına karşı koruma gibi güvenlik amaçları için sağlanan iletken.

[IEV 195-02-09]
2 Koruyucu kuşaklama iletkeni
Koruyucu eş potansiyel kuşaklama için sağlanan koruyucu iletken.

[IEV 195-02-10]

3 Tamamlayıcı kuşaklama için koruyucu kuşaklama iletkeni.
4 Yıldırımdan korunma sisteminin (LPS) iniş iletkeni.
5 Topraklama iletkeni
Sistemde veya tesiste veya bir teçhizatta verilen bir nokta ile toprak elektrotu arasında iletken bir yol veya iletken yolun bölümünü sağlayan iletken.
[IEV 195-02-03]
Not – Bu standardın amacı için bir topraklama iletkeni çoğunlukla temel topraklama bağlantı ucu olan ortak eş potansiyel kuşaklamanın bir noktasına toprak iletkenini bağlayan iletkendir.

Ek ZA

(Bilgi için)

Toprak elektrotlarının direncinin hesaplanma metotları için kılavuz

ZA.1 Genel

Toprak elektrotunun direnci kendi boyutuna, biçimine ve gömüldüğü toprağın öz direncine bağlıdır. Bu öz direnç çoğunlukla bir yerden başka bir yere kadar değişkendir ve derinlikle değişir.
Bir toprağın öz direncinin Ω.m cinsinden ifade edildiği ve sayısal olarak kesit alanı 1 m² olan ve 1 m uzunluğundaki silindir biçimindeki toprağın Ω cinsinden direnci olduğu bilinir.
Bir toprak elektrotunun tesis edilmesi için yüzey durumu ve sebzeler bir toprağın çok veya daha az uygun karakteristiklerinin bazı göstergelerini verebilir. Benzer toprakta yapılan toprak elektrotlarındaki ölçmeler daha iyi göstergeler sağlar.
Toprak öz direnci mevsimler boyunca değişen nemine ve sıcaklığına bağlıdır. Toprağın nemi toprak tanecikleşmesi ve gözenekliliği tarafından etkilenir. Uygulamada toprak öz direnci nem azaldığında artar.
Nehirlere yakın olabilen su kaynaklarının geçtiği yerdeki toprak tabakaları toprak elektrotlarının tesis edilmesi için uygun olmayabilir. Gerçekte bu tabakalar, su tutan ve yüksek öz dirençten kaynaklanan tabi süzme ile temizlenmiş taşlı zeminlerin birleşimidir. Derin çubuklar, varsa daha iyi iletkenlikli derin topraklara erişmek için gömülmelidir.
Donma, donmuş tabakada Ω.m’nin binlerce ifade edilen değerine ulaşabilen toprak öz direncini oldukça artırır. Bu donmuş tabakanın kalınlığı bazı alanlarda 1 m olabilir.

Ayrıca kuruluk da toprak öz direncini artırır. Kurutma etkisi bazı alanlarda 2 m’ye kadar olan derinlikte bulunabilir. Öz direncin ulaştığı değerler donma sırasında erişilen değerler ile aynı büyükte olabilir.

ZA.2 Zemin öz direnci

Çizelge ZA.54A, farklı toprak tipleri için öz direnç değerlerini verir ve Çizelge ZA.54B ise toprağın aynı yapısı için büyük bir oranda değişebilen öz direnci gösterir.

Çizelge ZA.54A – Zemin öz direnci değerleri

Zemin yapısı	Öz direnç Ω.m
Sulak topraklar Alüvyonlu Humuslu Nemli bataklık kömürü	Belirli değerlerden 30’a kadar 20 - 100 10 – 150 5 – 100
Yumuşak kil Kireçli ve sert kil Eski kireçli toprak	50 100 – 200 30 – 40
Killi kumlar Silisli kumlar Çıplak taşlı topraklar Çim ile kaplı taşlı topraklar	50 - 500 200 – 3000 1500 – 3000 300 - 500
Yumuşak kireç taşı Sert kireç taşı Çatlak kireç taşı Şist Mika şist	100 - 300 1000 – 5000 500 – 1000 50 – 300 800
Granit ve kum taşı Hava şartlarına göre eski granit ve eski kum taşı	1500 – 10000 100 – 600

Toprak elektrot direncinin birinci yaklaşımını elde etmek için hesaplama Çizelge ZA.54B’de verilen değerler kullanılarak yapılabilir.

Bu değerler ile yapılan hesaplama sadece toprak elektrot direnci için çok yaklaşık sonucu verecektir. Bu direncin ölçülmesi lokal toprak şartlarının ortalama öz direnç değerinin bir tahminine izin verir.
Çizelge ZA.54B – Zemin öz direncinin ortalama değerleri

Zemin yapısı	Öz direncin ortalama değeri Ω.m
Çamurlu tarımsal zemin, nemli sert toprak dolgu Kuru tarımsal zemin, çakıl, kaba toprak dolgu Çıplak taşlı zemin, kuru kum, su geçirmez kayalar	50 500 3000