Ics 91. 140. 50 TÜrk standardi tasarisi tst hd 60364-5-54 TS hd 60364-5-54

541.3 Terimler ve tarifler

Bu standardın amaçları için IEC 60050-195 ve IEC 60050-826’dan alınan aşağıdaki tarifler ile birlikte EN 61140’daki tarifler uygulanır.
Topraklama düzenlemeleri, koruyucu iletkenler ve koruyucu kuşaklama iletkenleri için kullanılan tarifler Ek B’de gösterilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir.

541.3.1 Açıktaki iletken bölüm

Dokunulabilen ve normal olarak enerjili olmayan, ancak temel yalıtım arızalandığında enerjili olabilen teçhizatın iletken bölümü.
[IEV 195-06-10]

541.3.2 Temel topraklama bağlantı ucu (Temel topraklama ana barası)

Topraklama amaçları için birçok iletkenin elektrik bağlantısını sağlayan, bir tesisin topraklama düzenlemesinin bölümü olan ana bara veya bağlantı ucu.
[IEV 195-02-33]

541.3.3 Toprak elektrotu

Örnek olarak beton gibi özel iletken ortama gömülebilen, toprak ile elektrik temasında olan iletken bölüm.
[IEV 195-02-01]

541.3.4 Koruyucu iletken

Örnek olarak elektrik çarpmasına karşı koruma gibi güvenlik amaçları için sağlanan iletken.
[IEV 195-02-09]

541.3.5 Koruyucu kuşaklama iletkeni

Koruyucu eş potansiyel kuşaklama için sağlanan koruyucu iletken.
[IEV 195-02-10]

541.3.6 Topraklama iletkeni

Bir sistemde veya bir tesiste veya bir teçhizatta verilen bir nokta ile bir toprak elektrotu arasında iletken bir yol veya iletken yolun bölümünü sağlayan iletken.
[IEV 195-02-03]
Not – Bu standardın amaçları için bir topraklama iletkeni, eş potansiyel kuşaklama sistemindeki bir noktaya genellikle temel topraklama bağlantı ucuna toprak elektrotunu bağlayan iletkendir.

541.3.7 Harici iletken bölüm

Elektrik tesisinin bölümünü oluşturmayan ve genellikle lokal toprağın elektrik potansiyeli olan bir elektrik potansiyeli üretmeye meyilli iletken bölüm.
[IEV 195-06-11]

541.3.8 Bina temelindeki toprak elektrotu

Genellikle kapalı bir devre biçiminde bina temelinin altındaki toprak içine gömülen veya tercihen bina temelinin betonuna gömülmüş iletken bölüm.
[IEV 826-13-08]

542 Topraklama düzenlemeleri

542.1 Genel özellikler

542.1.1 Topraklama düzenlemeleri, elektrik tesisinin özelliklerine göre, koruyucu ve fonksiyonel amaçlar için ayrı ayrı veya birbirilerine bağlı olarak kullanılabilir. Koruyucu amaçlar için olan özellikler daima önce gelmelidir.
542.1.2 Sağlandığı durumda bir toprak elektrotu, bir topraklama iletkeniyle temel topraklama bağlantı ucuna bağlanmalıdır.
542.1.3 Tesisin besleme kaynağı yüksek gerilimde olduğu durumda yüksek gerilim kaynağı ile toprak arasındaki arızalara karşı koruma HD 384.4.442’ye uygun olarak sağlanmalıdır.
542.1.4 Topraklama düzenlemeleri için özellikler,

• 
  Tesisin koruyucu özellikleri için güvenilir ve uygun olan,
  
• 
  Isıl, termo mekanik ve elektro mekanik zorlamalardan ve toprak arıza akımlarından ve koruyucu iletken akımlarından kaynaklanan elektrik çarpmasından dolayı tehlike olmaksızın toprak arıza akımlarını ve koruyucu iletken akımlarını toprağa taşıyabilen,
  
• 
  Tahmin edilen dış etkilere göre olan korozyona karşı uygun sağlamlık ve mekanik koruma veya sağlamlık sağlayan (HD 384.5.51’e bakılmalıdır),
  
• 
  İlgili ise fonksiyonel özellikler için ayrıca uygun olan,
  

toprağa bir bağlantı sağlamak için amaçlanır.

542.2 Toprak elektrotları

542.2.1 Toprak elektrotlarının boyutları ve malzemeleri, korozyona dayanacak ve uygun mekanik dayanıma sahip olacak şekilde seçilmelidir.
Yeni binalar için temeldeki toprak elektrotunun montajı önemle tavsiye edilir. Bu elektrot korozyondan kaçınmak için betona gömüldüğü durumda betonun belirli kalitesi ve elektrot ile beton yüzeyi arasında en az 5 cm mesafe olması ayrıca tavsiye edilir.
Yaygın olarak kullanılan malzemeler için toprağa gömülü olan elektrotlar da korozyon ve mekanik dayanım acısından yaygın en küçük boyutlar Çizelge 54.1’de verilmiştir.
Not – Bir yıldırımdan korunma sistemi (LPS) varsa EN 62305 -1 uygulanır.

Çizelge 54.1 – Toprağa gömülü olduğu durumda korozyon ve mekanik dayanım açısından yaygın olarak kullanılan malzemeden olan toprak elektrotları için en küçük boyutlar.

Malzeme	Yüzey	Biçim	En küçük boyut
			Çap mm	Kesit alanı mm^2	Kalınlık mm	Kaplamanın/kılıfın kalınlığı
						Münferit değer µm	Ortalama değer µm
Çelik	Sıcak daldırmayla galvanizlenmiş^a veya paslanmaz ^a, b	Şerit ^c		90	3	63	70
		Bölümler		90	3	63	70
		Derin toprak elektrotları için yuvarlak çubuk	16			63	70
		Yatay uzantılı elektrot için yuvarlak tel	10				50 ^e
		Boru	25		2	47	55
	Bakır kılıflı	Derin toprak elektrotu için yuvarlak çubuk	15			2000
	Elektrolizle bakır kaplanmış	Derin toprak elektrotu için yuvarlak çubuk	14			90	100
Bakır	Çıplak ^a	Şerit		50	2
		Yatay uzantılı elektrot için yuvarlak tel		25 ^f
		Halat	Telin her bir örgüsü için 1,8	25
		Boru	20		2
	Kalay kaplı	Halat	Telin her bir örgüsü için 1,8	25		1	5
	Çinko kaplı	Şerit ^d		50	2	20	40
^a Ayrıca betona gömülecek elektrotlar için de uygundur. ^b Kaplama uygulanmaz ^c Haddeden geçirilmiş şerit veya yuvarlatılmış kenarlı yarık şerit gibi ^d Yuvarlatılmış kenarlı şerit ^e Sürekli sıcak kaplama olması durumunda şu anda sadece 50 µm kalınlık teknik olarak uygundur. ^f Tecrübelerin korozyon ve mekanik hasar riskinin çok düşük olduğunu gösterdiği durumda 16 mm^2 kullanılabilir.

542.2.2 Herhangi bir toprak elektrotunun etkinliği lokal toprak şartlarına bağlıdır. Toprak şartlarına bağlı olarak ve gerekli toprak direncine göre bir veya daha fazla toprak elektrotu seçilmelidir.
542.2.3 Toprak elektrotunun aşağıdaki tipleri kabul edilir.

• 
  Toprak çubukları veya boruları
  
• 
  Toprak şeritleri veya telleri
  
• 
  Toprak levhaları
  
• 
  Temellere gömülü yer altı metal yapılar
  
• 
  Toprağa gömülü betonun (ön sıkıştırmalı beton hariç) kaynaklı metal takviyesi
  
• 
  Lokal şartlara ve özelliklere göre kabloların metal kılıfları ve diğer metal örtüleri
  
• 
  Lokal şartlara ve özelliklere göre diğer uygun yer altı metal yapılar.
  

542.2.4 Toprak elektrotunun gömme derinliği ve tipi seçilirken, toprak kuruması ve donmanın elektrik çarpmasına karşı koruyucu tedbirleri bozabilecek bir değere kadar toprak elektrotunun toprak direncini muhtemel olmayacak şekilde artıracak olan lokal şartlara ve özelliklere dikkat edilmelidir (HD 60364-4-41’e bakılmalıdır).
542.2.5 Bir toprak düzenlemesinde farklı malzemeler kullanıldığında elektrolitik korozyona dikkat edilmelidir.
Not – Beton içine gömülü çelikten yapılmış bina temelindeki toprak elektrotlarının topraktaki bakır gibi bir elektrokimyasal etkiye sahip olduğu gerçeğine dikkat edilmelidir.
542.2.6 Tutuşabilir sıvılar ve gazlar için olan metalik bir boru bir toprak elektrotu olarak kullanılmamalıdır.
Not – Bu özellik HD 60364-4-41’e uygunluk için yukarıda belirtilen boruların koruyucu kuşaklamasını engellemez.
542.2.7 Toprak elektrotları olarak kullanılan bina temelinde gömülü yer altı yapısal şebekeler ve betonun metal takviyesi, topraklama iletkeninin bağlantı noktası ile yer altı yapısal şebekenin veya metal takviyenin tabanı arasına sağlam bir şekilde bağlanmalıdır. Bağlantı kaynakla veya uygun mekanik bağlayıcılarla olmalıdır.
Topraklama iletkeninin bağlantı noktası erişilebilir olmalıdır.
542.2.8 Bir toprak elektrotu suya daldırılmış bir metal cisimden meydana gelmemelidir.
Not – Doğrudan su içinde bulunan toprak elektrotları aşağıdaki risklere yol açabilir.

• 
  Kuruma
  
• 
  Bir elektrik arızası sırasında su ile temas eden kişiler.