İctimai məktəbəqədər tərbiyənin inkişafı. İctimai məktəbəqədər tərbiyənin inkişafı tarixi
Yüklə 67,02 Kb.
|
|
İctimai məktəbəqədər tərbiyənin inkişafı. İctimai məktəbəqədər tərbiyənin inkişafı tarixi. Cəmiyyətin inkişafı və təkmilləşməsi ilə əlaqədar uşaqların məktəbəqədər tərbiyə müəssisələrində tərbiyəsinə böyük ehtiyac duyulmuş və bu haqda ilk fikri utopik sosialistlər söyləmişlər. XIX əsrin ikinci yarsından başlayaraq qadının cəmiyyətdə fəal mövqeyi, istehsalatda və ailə münasibətlərindəki rolu mək- təbəqədər tərbiyə müəssisələrinin təşkilini zəruri etmişdir. Hərtərəfli inkişaf etmiş adamların hazırlanmasında məktəbəqədər tərbiyə ocaqlarının açılması haqqında elmi və obyektiv müddəlar bu dövrdə irəli sürülmüşdür. Bu dövrdə hamıya pulsuz təhsilvermə , uşaqların fabrik əməyinin qadağan edilməsi ideyaları irəli sürülür, tərbiyənin məhsul istehsalı ilə əlaqələndirilməsi əsaslandırılırdı. İctimai tərbiyənin lazimi nəticə verməsi üçün uşaqların erkən yaşdan tərbiyə ocaqlarına cəlb edilməsi lazım bilinmişdir. İnsan hüquqlarının pozulması və əməyin istismarı dövründə qadının ümumi normadan artıq işləməsi onun analıq hissiyyatını tapdalayır ,qayğısını məhdudlaşdırır , uşaq tərbiyəsi üçün vaxtını əlindən alır və onu fiziki cəhətdən şikəst edirdi. Buna ğörə bu dövrdə demokratik əhval- ruhiyyədə yazılmış qərar və göstərişlərdə qadınların ağır və orqanizm üçün zərərli iş obyektlərində işləməsi qadağan edilir , doğum dövründə işdən azad edilməsi və əmək haqqının saxlanması qeyd olunur. Bütün iş obyektlərində - zavod və fabriklərdə körpə və kiçik yaşlı uşaqlar üçün körpələr evi açılması zəruri bilinir, üç saatdan bir yarım saat körpəni yedizdirməkdən ötrü vaxt verilməsi məsləhət görülür. 1. Məktəbəqədər tərbiyənin inkişafı. Məktəbəqədər tərbiyənin elementləri hələ bəşəriyyətin başlanğıc mərhələsi olan ibtidai icma quruluşu dövrünə təsadüf olunur. İbtidai icma cəmiyyətində uşaqları həyata hazırlamaq üçün əmək və ovçuluğu əks etdirən primitiv oyunlardan istifadə ediblər. Belə oyuncaqlarla oyun zamanı uşaqlar yaşlıları təqlid ediblər.Belə oyuncaqlarla oyun zamanı uşaqlar yaşlıları təqlid ediblər. Mənəvi tərbiyənin güclü vasitələrindən biri folklor (nağıllar , atalar sözü , zərb məsəllər və.s.) nümunələri əsasında olubdur. Qədim Yunanstanda meydana gələn pedaqoji nəzəriyyələrdə məktəbəqədər yaşlı uşaqların ailə tərbiyəsindən də bəhs edilib.Afina və Sparta tərbiyə sistemindən daha geniş istifadə olunub. Sparta tərbiyəsində hərbiləşdirmə geniş yer tutur , qul sahiblərinin uşaqları kiçik yaşdan qullara qarşı amansızlıq ruhunda tərbiyə olunurdular. Bu məqsədlə uşaqların cəsurluq amansızlıq, fiziki cəhətdən dözümlülük və.s. ruhunda tərbiyə olunmasına ciddi fikir verilirdi. Qədim Yunan filosofu Platon və Aristotel də bu haqda öz fikirlərini söyləyiblər. Platon (eramızdan əvvəl 427- 347 – ci illər ) mühüm pedaqoji anlayışları , xüsusilə dini tərbiyə , ictimai quruluşun təlim- tərbiyə ilə əlaqəsi və.s. anlayışları müəyyən edib.O, erkən yaşlı uşaqların vətəndaş kimi mövcud quruluş ilə bağlı olduğunu əsaslandırıb. Platon uşaq tərbiyəsində oyuna yüksək əhəmiyyət vermişdir. Aristotel ( eramızdan əvvəl 384 – 322 – ci illər ) şəxsiyyətin hərtərəfli inkişafı anlayışı yaradır ,bura fiziki , əqli və əxlaq tərbiyəsini daxil edirdi . Təbiətə müvafiqlik tərbiyəsinə yüksək əhəmiyyət verməklə , məktəbəqədər tərbiyəni şəxsiyyətin inkişafında mühüm mərhələ hesab edirdi. O, 5 yaşından sonra uşağı nağıl və oyunla məktəbə hazırlamağı mümkün hesab etmişdir. Məktəbəqədər yaşlı uşaqlar üçün pedaqoji əsərlər yazan romalı pedaqoq Mark Fabi Kvintilianın ( 42- 118) “Orator tərbiyəsi haqqında” əsəri uşaqların məktəbəqədər dövrdən tərbiyəsində mühüm rol oynamışdır. Bu əsər bir çox problemi o cümlədən , məktəbəqədər tərbiyəni əhatə edir.O, uşaq tərbiyəsində ictimai mühitə yüksək əhəmiyyət vermiş və onun zərərləşdirilməsi ideyasını irəli sürmüşdür.Uşaqların məktəb tərbiyəsindən bəhs edərək valideyinlərə ,xidmətçilərə və pedaqoqlara müraiciətində demişdir ki , uşağa bilik öyrədən, əxlaq normalarını düzgün aşılayan pedaqoq seçmək çətindir. Kvintilian uşağı məktəbəqədər dövrdə sistematik tərbiyə etməyi irəli sürür. Belə geniş metodik cəhətdən düzğün təşkil edilən tərbiyə uşaqda sevinc , maraq oyatmalıdır. Feodalizm dövründə uşaq tərbiyəsinə katolik dini də güclü təsir göstərmişdir.Hər bir şəxs dini qorxu hissi ilə yaşamalı idi. Kilsədə təhsil alanlar bu qorxunu özündə kəşf edə bilərdi. Adam öləndən sonra cənnətdə yaşamaq üçün kilsəyə gedib dini qaydaları öyrənməli idi. XIV- XVI əsrlərdə oyanma ,intibah dövrü başlayır və bu, tərbiyə sahəsində dəözünü göstərirdi.Uşaq təbiətin vergisi kimi qiymətləndirilirdi. O, xoşbəxt yaşamalı , fiziki cəhətdən sağlam olmalı , oyun və əqli fəaliyyəti gücləndirən tədbirlərdə iştirak etməli idi. Bu tərbiyə sistemi də hakim sinifin uşaqlarına aid idi. Zəhmətkeş və kasıb balaları , məktəbdən , təlim - tərbiyədən kənarda qalırdı. Utopik sosialistlərdən Tomas Morun (1478- 1535) “Utopiya “ və Tommazo Kampanellanın (1568 – 1639) “ Günəş şəhəri” əsərində istismardan azad, yoxsulluq və zülmdən uzaq bir cəmiyyət təsvir olunurdu. T.Mor və T. Kompanellanın təsvir etdiyi cəmiyyətdə bütün uşaqlar məktəbə gedir , məktəbəqədər yaşlı uşaqlar tərbiyəyə cəlb olunur və azad tərbiyə alırlar.Onların təsvir etdiyi bu cəmiyyətdə uşaqların fiziki tərbiyəsində də deniş yer verilir , dini tərbiyə oyun prosesində, əyanilik şəraitində həyata keçrilir.
Yan Amos Komenskinin ana məktəbi haqqında təlimi. Böyük slavyan pedaqoqu Yan Amos Komenski (1592- 1670) elmi pedaqogikanın təməlini qoymuş,məktəbəqədər tərbiyəyə xüsusi əhəmiyyət vermişdir. Komenski Çexiya qardaşlıq dini məktəbinə mənsub olmuş , katolik dininə , feodal zülmünə qarşı çıxmış ,çex xalqın birləşdirməyə cəhd göstərmişdir. O, dinə inansa da dünyagörüşündə materializm elementləri olmuşdur. Komenski dinin xalqı axirət dünyası ilə qorxutmasına qarşı çıxmışdır. O, insanı daim inkişaf edən ,qabağa doğru gedən varlıq kimi qiymətləndirmiş və qeyd etmişdir ki , tərbiyənin köməyi ilə “hər uşağı insan etmək olar.” Təbiətəmüvafiqlik nəzəriyyəsinə istinad edən Komenski təbiət və cəmiyyət qanunlarını uşaqların təlim- tərbiyəsi üçün əsas götürmüşdür.Komenski uşaqların yaş dövrlərini özünəməxsus xarakterizə etmişdir.İnsanın inkişaf dövrünü xarakterizə edərkən o, ( uşaqlıq , yeniyetməlik , gənclik , yütkinlik ) məktəbəqədər yaş dövrünə xüsusi əhəmiyyət vermişdir.O, qeyd etmişdir ki, bu dövrdə uşağın fiziki inkişafı sürətlənir, buna görə uşaq ailədə ana məktəbində uşaq tərbiyə etməyə qabil ilan bacarıqlı anadan tərbiyə almalıdır. Komenskinin “ Ana qucağı məktəbi” əsəri dünyada məktəbəqədər tərbiyə üçün ilk proqram və metodik vəsait olmuşdür.O, bu dövrdə uşaqların fiziki inkişafı qayğısına qalmağı təkidlə tələb etmişdir.Komenski hamilə qadınlar üçün bir sıra məsləhətlər yazmış, xalq təcrübəsinə əsaslanmağı məsləhət ğörmüş , uşaq rejimi , qidası və güyiminə müasir tibb elmi baxımından diqqət yetirməyi məsləhət görmüşdür. Komenski yazırdı ki, uşaqların fiziki inkişafına gündəlik nəzarət qoymaq lazımdır : uşağın başının düz tutması , oturması , şey götürməsi , əyilməsi , fırlanması düzgün tənzim edilməlidir. Bütün bunlar oyun prosesində formalaşdırılmalıdır.Oyun uşağın həyatıdır. Komenskiyə görə əxlaq tərbiyəsi dinlə əlaqələndirilməlidir , amma nəticədə uşaq allahın qulu kimi deyil, cəmiyyət üçün tərbiyə olunmalıdır. Onun uşağın fəaliyyətə sövq edilməsi əməyi sevməsi , doğruçu və düzgün nəzakəti və səliqəli olması haqqında fikirləri çox maraqlıdır. Komenskiyə görə əxlaq tərbiyəsi dinlə əlaqələndirilməlidir, amma nəticədə uşaq allahın qulu kimi deyil , cəmiyyət üçün tərbiyə olunmalıdır.Onun uşağın fəaliyyətə sövq edilməsi , əməyi sevməsi ,doğruçu və düzgün , nəzakətli və səliqəli olması haqqında fikirləri çox maraqlıdır. Komenski tərbiyəçinin nümunəsi əsasında uşağı intizamlı olmağa sövq etmək haqqında maraqlı fikirləri vardır. Komenskiyə görə fiziki tərbiyədən müstəsna hallarda istifadə etmək lazımdır. Komenski tərbiyəçinin nümunəsi əsasında uşağı intizamlı olmağa sövq etmək haqqında maraqlı fikirləri vardır.Komenskiyə görə fiziki tərbiyədən müstəsna hallarda Istifadə etmək lazımdır. Komenski məktəbəqədər tərbiyəyə gələcəkdə məktəbə hazırlıq kimi baxmışdır. O, hələ ana qucağında uşaqlara ilkin bilik, müəyyən elementar xarakter daşıyan anlayışlar verməyi irəli sürür. Komenskiyə görə 7 yaşlı uşaq bilməlidir ki , od, hava,su,torpaq, yağış, qar, buz,bina,dəmir və.s.nədir. Uşaq, günəş, ay ulduz haqqında müəyyən biliyə yiyələnməli günün nə vaxt qısa və uzun olmasını öyrənməlidir.Riyaziyyat sahəsində o 20- yə kimi saymağı , rəqəmləri fərqləndirməyi bacarmalıdır. Obilməlidir ki , 7 rəqəmi 5- dən böyükdür. 15- də 13- dən böyükdür. Uşaq uzun , dısa , geniş, dar məfhumlarını öyrənməlidir. Coğrafi məfhumlardan şəhər,kənd, çöl, bağ haqqında məlumatlanmalı öz şəhəri və kəndinin adını bilməli, saat,gün,həftə, ay, ilin nə demək olduğunu da öyrənməlidir. O, analara məsləhətində uşağın hafizəsinin , duyğularının və şüurunun inkişafı qayğısına qalmağı tövsiyə edir.Onlarla yaşlarına uyğun söhbətlər və məşğələlərdə bu yaşda uşaqlara tarix, iqtisadiyyat , siyasət , ictimai münasibətlər haqqında sadə şəkildə məlumat verməyi zəruri bilir. O, qeyd edir ki, uşağın hafizəsi isə onlara ictimai həyat haqqında ilkin məlumat verilməlidir. Komenskinin bir çox fikirləri uşaqların fiziki tərbiyəsinə , nitq və təfəkkürünün formalaşmasına, mədəni, əxlaqi vərdişlərinə yiyələnməsinə aid olmuşdur. Bu böyük pedaqoqun “Ana qucaöı məktəbi “3 əsr bundan əvvəl yazılsa da , məktəbəqədər tərbiyə haqqında nəzəriyyələrin yaranmasında mühüm rol oynamış , bu yaşda uşaqların təlim- tərbiyəsi üçün elmi sistem təşkil etmişdir. İohan Pestolotsinin kiçik yaşlı uşaqlar üçün məktəbi. Məktəbəqədər yaşlı uşaqların tərbiyəsi üçün böyük isveç pedaqoqu , demokrat İohan Pestolotsi (1746- 1827) zəngin pedaqoji irs qoyub getmişdir.O, feodalizmin dağılması, kapitalizmin yaranması dövründə yazıb yaratmış xalqın acı rüzgarını və əvvəlki əxlaq normalarının dağılmasını görmüşdür. O, feodalizmin dağlıması , kapitalizmin yaranması dövründə yazıb yaratmış, xalqın acı rüzgarını və əvvəlki əxlaq normalarının dağılmasını görmüşdür. Bu ağır vəziyyəti yaxşılaşdırmaq məqsədi ilə hamı üçün məktəb açmağı , təlim- tərbiyənin səviyyəsini yüksəltməyi məsləhət görmüşdür. Pestoletsiyə görə hər bir uşaqda inkişaf üçün zəmin olan təbii Imkan var. Təbiətəmüvafiqlik nəzəriyyəsinə uyğun olaraq hər bir uşağın yaşı və fərdi xüsusiyyətləri tərbiyə prosesində nəzərə alınmalıdır. Pestoletsi ilk dəfə olaraq təlim- tərbiyə prosesini uşağın psixi inkişafının qanunlarına uyğun qurmağı Irəli sürmüşdür.Uşağın qavrayışının xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq , elementar təhsil nəzəriyyəsini yaratmış, yaxından, uzağa , sadədən mürəkkəbə qaudalarının uşaq təlim- tərbiyəsində rolunu əsaslandırmışdır. Pestolotsi uşaqların fiziki əmək , əxlaq və əqli tərbiyəsinə hərtərəfli inkişaf baxımından yanaşmışdır. O, elementar təhsil nəzəriyyəsində uşaqlara oxu və yazı ,hasab , rəsm, idman, nəğmə , coğrafiya , tarix , təbiət sahəsində bəzi biliklər verməyi məsləhət görmüşdür.İbtidai siniflərdə hər cür biliyin üç ünsürünü sayı, yazını və sözü əsas götürür. Pestoletsiyə görə elə bir təlim üsulları və formaları tapılmalıdır ki , onlardan istifadə edərək kəndli ana özü uşaqlarını tərbiyə edə bilsin. Uşaqların ətraf adamlara hörmət ruhunda tərbiyəsinə Pestoletsi yüksək əhəmiyyət vermişdir. Adamlara hörmət etmək əvvala , uşaqlarda nəzakətli olmaq kimi əxlaqi keyfiyyət yaradır. Pestoletsi uşağın həyatında ananın roluna yüksək əhəmiyyət vermiş. Bu məqsədlə o, analar üçün yazılan “Analar üçün kitab və ya uşaqları danışığa və müşahidəyə hazırlamaq üçün analara kömək kitabı” nın hazırlanmasında fəal iştirak etmişdir. Pestoletsinin elementar təhsil və digər nəzəriyyələri dünyada pedaqoji nəzəriyyələrin yaranması və inkişafında mühüm rol oynamışdır. Robert Ounenin kiçik yaşlı uşaqlar üçün məktəbi. Robert Ouen (1771- 1858) ğörkəmli utopik – sosialistlərdən biridir. O, kapitalizm quruluşunu kəsgin tənqid etmiş, ictimai istehsal münasibətlərinin tərəfdarı olmuşdur.R.Ouen fəhlə balaları üçün uşaq bağçası açmağın ilk təşəbbüsçüsü idi. O, Nyu- Lenarkda (Sotlandiyada) kağız fabrikinin müdiri və sonralar həmin fabrikin sahibkarı olarkən fəhlələrin həyatını yaxşılaşdırmaq üçün bir sıra tədbirlər həyata keçirmiş iş saatının 10,5 saata endirmiş (14-6saat əvəzinə), on yaşlı uşaqların işə cəlb olunmasını qadağan etmiş əmək haqlarını artıqmış, fəhlələr üçün yaşayış evləri tikdirmişlər.Ouen kaptalistlərdən asılı olmayan azad adamlar yetişdirilməsinə xüsusi əhəmiyyət vermişdir. Bu məqsədlə Nyu-Lenarkta təşkil etdi “Xarakterin yaradılmasının yeni inistitutu” mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Ora 1 yaşdan 3 yaşa kimi körpələr evi, kiçik yaşlı uşaqlar üçün məktəb isə 3 yaşfdan 5 yaşa kimi dövrü əhatə edirdi. 5-10 yaşlı uşaqlar üçün iptidai məktəb nəzərdə tutulurdu Yeni inistitutda fəhlə gənclərin ipdidadi təhsilini əhatə edən məşğələlər mühazirələr, mədəni-kütləvi tədbirlər həyata keçirilirdi. M\şğələlər üçün kifayət qədər təchiz olunmuş gözəl oyun meydançası təşkil olunmuşdur belə müəssisə iki məqsədlə təşkil edilmişdir: əvvala, uşaqlı analar iş vaxtı uşağa baxmaqdan azad edilmiş, ikincisi uşaqlar erkən mühidin xoşagəlməz əlamətlərindən müdafiə edilridi . Burada uşaqlar doğruçuluq və düzlük, nəzakətlilik, kollektifçilik ruhunda tərbiyə olunur, gözəl və səliqəli geyibnir onlar rəqs və mahnılar öyrədilirdi. Uşaqlar sərbəst vaxtın çoxunu açıq havada oyunla keçirirmişlər. Oyun zamanı tərbiyəçilər uşaqları təbiyətə çıxarmış, otaqdakı əşyalar və onların xarakteri ilə tanış olmuşlar. Söhbət və məşğələr zamanı əyaniliyə geniş yer verilmişdir. İbtidai məktəbə kimi uşaqlar oxumağı öyrənmişlər.R.Ouen uşağı oxumağa erkən yaşdan cəlb etməyin tərəftarı olmamışdır. O, təbiətlə tanışlıq, maraqlı söhbətlər əşyaları tanımaq kimi tədbirlərin uşaqların xarakterinə güclü təsir göstərdiyini dönə-dönə qeyd etmişdir. O vaxt tədris kitabları dini çox əhatə etdiyindən, Ouenin tərbiyə müəssisləri dinən kənar olmuşdur. R.Ouen tərbiyəçilərin seçilməsinə ciddi diqqət yetirmişdir. Əsas kimi tərbiyəçinin təshsilini deyil , uşaqla işlətmək bacarığını uşağa məhəbbətini və intizamlı olmasını tələb etmişdir. F.Frebelin uşaq baxcaları XIX əsrin ikinci yarısında Qərbi Avropada Alman pedaqoqu Fridrix Frebelin (1782-1852) məktəbəqədər tərbiyə haqqında nəzəriyyəsi məşhur olmuşdur. Frebelin pedaqpji sistemi ziddiyyətli idi. O, idealist fəlsəfəyə əsaslamışdır. Frebelə görə insasın inkişafı dörd anadangəlmə instikintdən barətdir: fəaliyyət, şüur, bədii və dini. Tərbiyyənin məqsədi uşaqda dinə maraq və meyil yaratmaqdan ibarət olmalııdır. Din bütün adamların əqidəsində başlıca yer tutmalıdır. Frebel pestolutsinin tıbiyyətə müvafiqlik nəzəriyəsinə geniş isdinat edirdi. Frebelə görə tərbiyyə Allahın uşağa verdiyi keyfiyyətləri inkişaf etdirə bilər. Frebel uşaqların yaş dövrün üç hissəyə bölür
Südəmər dövrdə tərbiyyənin əsas məqsədi xarici hiss orqanlarının inkişaf etdirilməsindən ibarət olmalıdır Uşaqlıq dövrü ailə tərbiyyəsi nitk inkişafı və onun dövrüdür Yeniyetməlik dövrüdür Bununla yanaşı, Frebel insan xarakterini mütamədi inkişaf etdiyini dəyişdiyini qeyd edir məktəbəqədər tərbiyyədən bəhs edəkən o oyuna müsdəsna əhəmiyyət vermiş fiziki və əqli inkişafda onun əhəmiyyətini yüksək qiymətləndirmişdir. Eyni zamanda, uşağı yaşıdları arasında tərbiyyə eyməyədə çox diqqət yetirmişdir. Bütün dünyada qəbul edilmiş uşaq baxcası məvhumunun trebelpraktik cəhəttən daha səmərəli tətbiq etmişdir.Frebel Blankerburq şəhərində”Gəncliyin və uşaqların instiktik fəaliiyətini inkişaf etdirən müəssisə ” adlı tərbiyə müəssisəsi açır və 1940-cı iıəd “Uşaq baxcası” adlandırır. Bundan sonra o, məktəbəqədər tərbiyə ideyasının mətuatda geniş təbliğ edir. Həin illərdə F.Frebel uşaq baxcası üçün tərbiyəçi hazırlamaq məqsədi ilə kursalar təşkil edir o hazırladığı tərbiyyəçiləri “bağban” adlandırırdı. F.Frebel məktəbəqədər tərbiyə məsələsinə dair “Analar və sevimli mahnılsr” adlı kitabını, “ Yüz mahnı və topa oyun” və məcmuəsini nəşr etdirir onun uşağa qayğı göstərilməsi və məhəbbətin məqsədyönlü pedaqoji təsiri kimi fikirlərini R.Ouen çox yüksək qiymətlədirmişdir. Frebel didaqdik oyunları sistemə salmış, onların həyata kleçirilməsi üçün metodkia hazırlanışdır O, məktəbəqədər tərbiyyə sahəsində qabaqcıl təcrübəyə yüksək qiymət vermişdir. Uşaq nitkinin formalaşdırılması əşyaları tanımak, əşyaları tanımak onların adını tələffüz etmək Frebelin pedaqoji nəzəriyyəsində mühüm yer tutur Frebelin ideyları geniş yayılsa da, proqressiv pedaqoqlar onun uşaq fəaliyyətini həddən artıq şişirtməsini, məşğələlərin tapşırıqalrı qiymətləndirməsini, uşaq təbiyətinə nistik yanaşmasını tənqid etmişlər. Bununla belə, onun məktəbəqədər pedaqokikaknın müstəqil elm kimi qiymətləndirməsi təqdirəlayiq olmuşdur. O, məktərbəqədərtərbiyəni geniş təbliğ etmiş və uşaq baxcalarının geniş yayılmasının tərəftarı olmuşdur Mariya Montessorinin uşaq evi. XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində bir çox ölkələrin məktəbəqədər tərbiyə sistemində müvəffəqiyyətləri ilə əlaqədar biologiya , fiziologiya , psixologiya və pedaqogikanın , o cümlədən məktəbəqədər prdaqogikanın gələcək inkişafı üçün zəmin yaranırdı. Burjaziya ictimai həyatın hər sahəsinə nüfuz etmək üçün pedaqoji nəzəriyyələrdən istifadə etməyə başlayırdı. Getdikcə uşaq bağçaları genişlənirdi ki , qadın əməyindən istehsalatda daha çox istifadə edilsin. Bu da bağçalarda uşaqlara burjua əxlaqının aşılanmasına geniş imkan verirdi. Bu dövrdə İtalyada ictimai məktəbəqədər tərbiyə sahəsində yeni ideyaları ilə həkim , psixiator və pedaqoq Mariya Montessori (187O- 1952) xüsusilə fərqlənirdi. O, ideyanı ilk dəfə 1907 – ci ildə Romada “Ucuz mənzillər cəmiyyəti “ yanında 3 yaşından 7 yaşa qədər uşaqlar üçün açdığı “Uşaq evi” müəssisəsində praktik olaraq həyata keçirmişdir. Montessore əsas pedaqoji ideyalarını 1912 –ci ildə nəşr olunan “Uşaq evlərində tətbiq edilən elmi pedaqogikanın metodları “ adlı əsərində şərh etmişdir. Montessoriyə görə , insan şəxsiyyətinin formalaşmasında tərbiyə həlledici rol oynamır. O, deyirdi: “ Biz insan bədəninin xarici formasını yarada bilmədiyimiz kimi , onun daxili keyfiyyətini də yaratmaqda bacarıqsızıq “ . Montessorinin fikrincə “Uşaq evi” tərbiyəçisi uşağın təbii Inkişaf prosesinə az müdaxilə etməli və ancaq ona bünövrəsi Allah tərəfindən qoyulmuş təbii qüvvələrin üzə çıxarılmasında kömək etməlidir.Tərbiyəçinin vəzifəsi uşaqların bütün tərbiyəsinə rəhbərlik etmək deyil , yalnız onların özünütərbiyə şəraitini təşkil etməkdir. Montessori göstərirdi ki, dini görüşlərin əsasları guya insanın özünün təbiətində kök saldığı üçün o, dini tərbiyəyə pedaqogikanın əsas problemlərindən biri kimi baxmalıdır. Montessorinin məktəbəqədər tərbiyə mexanizmini əsasında uşaqları dini ruhda ,bütövlükdə əxlaqi cəhətdən formalaşdırmaq durur. Kollektiv məşğələ formaları inkişaf edir , uşaqlar ən çox fərdiyyətçilik ruhunda tərbiyə olunurlar. Montessori əqli tərbiyəni hiss üzvlərinin tərbiyəsi ilə əvəz edir və bu məqsədlə özünəməxsus didaktik materiallar düzəldir. Məşğələlərin mərkəzinə bu materiallar əsasında çalışmaları qoyur , əqli cəhətdən zəif uşaqların tərbiyəsi üçün müəyyən şərait yaradırdı. Çalışmalar uşaqlara müəyyən bacarıq və vərdişlər , əşyanı formasına ,çəkisi və rənginə görə fərqləndirmək , müxtəlif səs və qoxunu tanımaq və.s. kimi hisslər aşılayırdı. Burada düşünmə , müqayisə aparma əvəzinə dressirovka - təqlid geniş yer tutur.Oyun elementlərindən və fantaziyadan kənar olan bu məşğələlər uşaqların əqli inkişafına müsbət təsir göstərə bilməzdir. Montessorinin fərdiyyətçilik pedaqogikası nöqsanlı olduğu üçün ciddi tənqid də olunmuşdur. Lakin məktəbəqədər yaşlı uşaqlarla oyunun faydalı , səmərəli , rəngarəng didaktik materiallar əsasında təşkili və sensor tərbiyə metodları öz dövründə müəyyən qədər məktəbəqədər tərbiyə nəzəriyyəsinin praktik inkişafına xidmət etmişdir. Yüklə 67,02 Kb. Dostları ilə paylaş:
|