Ihyou ulumid-din

www.ziyouz.com kutubxonasi 137
qilishdi. Ularning nusrat va niyatlari aqllari qadar bo‘ldi. Musibat yetganlarga turli
manzillarda yetdi. Qiyomat kuni ular manzillarni niyatlari va aqllari qadaricha bo‘lishib
oladi»,200 deb javob qildilar».
Baro ibn Ozib rivoyat etishlaricha, Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) aytganlar:
«Maloikalar Alloh subhonahu va taologa toatda aql bilan jiddu jahd qilishdi. Bani
Odamning mo‘minlari aqllari miqdoricha jiddujahd qilishdi. Alloh azza va jallaning toatida
ularning amali ko‘proqlari aqllari to‘liqroqlaridir».201
198. Ibn Mijbar rivoyati. Bu kishidan Horis rivoyat qilgan.
199. Ibn Mijbar rivoyati. Bu kishidan Horis rivoyati qilgan.
200. Ibn Mijbar rivoyati.
201. Ibn Mijbar rivoyati. Bu kishidan Horis rivoyati qilgan.
Oisha (r.a.) rivoyat qiladilar: «Men: «Yo Rasululloh, odamlar dunyoda nima bilan afzal
bo‘ladilar?» deb so‘radim. Ul zot: «Aql bilan», deb javob qildilar. «Oxiratdachi?» dedim.
«Aql bilan», dedilar. «Unda amallariga qarab mukofotlanmaydilarmi?» deb so‘radim
keyin. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) javob qildilar: «Ey Oisha, ular Alloh azza
va jalla bergan aql miqdoricha amal qilmaydilarmi? Amallari berilgan aql miqdoricha
bo‘ladi. Qilgan amallari miqdoricha mukofotlanadi»,202 deb javob qildilar».
Ibn Abbos (r.a.) rivoyat qilishlaricha, Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) aytganlar:
«Har bir bandaning asbob-uskunasi bo‘ladi, mo‘minning asbobi aqlidir. Har bir narsaning
siri bo‘ladi, kishining siri aqlidir. Har bir narsaning ustuni bo‘ladi, dinning ustuni aqldir.
Har bir qavmning g‘oyasi bo‘ladi, bandaning g‘oyasi aqldir. Har bir qavmning da’vatchisi
bo‘ladi, obidlarning da’vatchisi aqldir. Har bir tojirning moli bo‘ladi, mujtahidlarning moli
aqldir. Har bir ahli baytning qadriyati bo‘ladi, siddiqlar oilasining qadriyati aqldir. Har bir
kishining u bilan eslanadigan zurriyoti bo‘ladi, siddiqlarning zurriyoti aqldir. Har bir
musofirning chodiri bo‘ladi, mo‘minlarning chodiri aqldir».203
Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) aytadilar: «Albatta, mo‘minlarning Alloh azza va
jallaga mahbubrog‘i Alloh azza va jalla toatida qoyim bo‘lgani va Uning bandalariga
nasihat qilgani, aqli komil bo‘lgani, o‘ziga nasihat etib o‘nglangani va hayot chog‘larida
unga amal qilib najot va muvaffaqiyat topganidir».204
Yana Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) aytadilar: «Sizlarning aqli komilingiz Alloh
taologa xavfi qattiqrog‘ingiz, uning buyruq va qaytariqlariga tafakkuri go‘zalrog‘ingizdir.
Garchi bunda ixtiyoriy amalingiz kam bo‘lsa ham».205
202. Ibn Mijbar va Termiziylar rivoyati.
203. Ibn Mijbar rivoyati. Bu kishidan Horis rivoyat qilgan.
204. Ibn Mijbar rivoyati. Abu Mansur Daylamiy ham boshqa zaif isnod ila rivoyat qilgan.
205. Ibn Mijbar Abu Qatodadan rivoyat qilgan.