Ihyou ulumid-din

www.ziyouz.com kutubxonasi 21
qolardilar». Ya’ni, olimlar insonlarni ilm o‘rgatish yo‘li bilan hayvonlik darajasidan
insonlik martabasiga ko‘taradi.
Ikrima: «Bu ilmning qiymati – bahosi bor», dedilar. «Uning bahosi nima?» deb
so‘rashganda, «Uning haqqini ado etadigan, zoe’ ketkazmaydigan kishiga
o‘rgatishingdir», deb javob berdilar.
Yahyo ibn Muoz: «Olimlar Muhammad (sollallohu alayhi vasallam) ummatlariga otaonalaridan
ham mehribondirlar», dedilar. «Nima uchun?» deb so‘rashdi. «Ota-onalar
farzandlarini dunyo otashidan himoya qiladi, olimlar esa, ularni oxirat olovi – do‘zaxdan
muhofaza etadi», deb javob berdilar.
Aytiladiki, ilmning avvali sukut qilish, keyin tinglash, keyin uni yod olish, keyin unga
amal qilish, keyin esa, uni tarqatish – boshqalarga ham o‘rgatishdir.
Ulug‘ zotlardan biri aytadi: «Bilmaydiganga bilganinni o‘rgat, bilmaydiganingni
biladigandan o‘rgan, shunday qilsang, bilmaganingni bilib olasan, bilganingni muhofaza
qilasan».
Muoz ibn Jabal ilm o‘rganish va o‘rgatish haqida aytadilar: «Ilm o‘rganinglar, zero, uni
o‘rganish – Allohdan qo‘rqish, uni talab qilish – ibodat, muzokarasi – tasbih, uni izlash –
jihod, bilmaganga o‘rgatish – sadaqa, uni o‘z ahliga bildirish – Allohga qurbatdir. Ilm
tanholikda hamroh, xilvatda do‘st, to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatuvchi dalil, xursandligu xafalik
paytida ko‘makchi, do‘stlar oldida vazir, begonalar oldida yaqin do‘st va jannat yo‘lining
minorasidir. Alloh ilm bilan qavmlarni yuksaltirib, yetakchi qilib qo‘yadi. Ular odamlarni
yaxshilikka yetaklaydi, boshqalar ularning izidan yuradi, qilgan ishlari e’tiborli bo‘ladi.
Har bir quruq va ho‘l narsalar, hattoki dengizdagi baliqlaru hasharotlar, yovvoyi va
barcha hayvonlar, osmon va undagi yulduzlar ularning haqqiga istig‘for aytadi».58
Zero, ilm ko‘r qalb ko‘zini ochuvchi, qorong‘u zulmatda nur bag‘ishlovchi va zaif
badanlarga kuch-quvvatdir. Ilm bilan banda abrorlar darajasiga ko‘tariladi, oliy
martabalarga yetishadi. Ilm ustida tafakkur qilish kunduzi ro‘za tutganga, uni muzokara
etish kechani ibodat bilan bedor o‘tkazganga tengdir. Allohga toat-ibodat, tavhidni
anglash, Allohni ulug‘lash va taqvo qilish ilm bilan bo‘ladi. Ilm bilan qarindoshlik
aloqalari bog‘lanadi, harom bilan halol ajratiladi. Ilm peshvo-imomdir, amal unga
ergashadi. Ilmdan bahramand insonlar baxtli, mahrumlar esa, baxtsizdir.
Allohdan husni tavfiq so‘raymiz.
58. Abu Shayx ibn Hibbon rivoyati. Ibn Abdulbar bu hadisni isnodi kuchli emas degan.