Ihyou ulumid-din

www.ziyouz.com kutubxonasi 77
olovga o‘xshaydi.
Olimlar uch xil bo‘ladi:
1. O‘zini ham, boshqalarni ham halok etuvchi olimlar. Ular ochiqdan-ochiq dunyo talab
qilganlar va unga yuz tutganlar.
2. O‘zini ham, boshqalarni ham saodatga eltguvchi olimlar. Ular xalqni zohiru botinda
Allohga da’vat qiladi.
3. O‘zlarini halok qilib, boshqalarni saodatga yo‘llovchi olimlar. Ular zohiran odamlarni
oxiratga chorlaydi, tashqaridan dunyoni tark qilganga o‘xshab ko‘rinadi, lekin botini, asl
maqsadi xalqni o‘zi tomonga og‘dirish yoki biror obro‘ga ega bo‘lishdir.
Bas, holat shunday ekan, sen o‘zingning qaysi toifadan ekaningga e’tibor ber! Kimlardan
ibrat olayotganingga xolis qara. Alloh o‘zi uchun qilinganidan boshqa biror ilm yoki
amalni qabul etmasligini xotiringdan chiqarma. Bu haqda dalillar «Riyo» kitobi va
«Rub’ul muhlikot» bo‘limida yetarlicha keladi, inshaalloh.
Beshinchi bob
Ta’lim oluvchi va ta’lim beruvchi odoblari haqida
Talaba rioya qilishi lozim bo‘lgan ko‘plab odob va zohiriy vazifalar bor. Lekin biz ulardan
faqat o‘ntasini keltirish bilan cheklanamiz.
Birinchi vazifa: talaba avvalo qalbini jirkanch xulqlardan, mazmum yomon sifatlardan
poklab olishi kerak. Chunki ilm qalb ibodati, maxfiy namoz va Allohga botiniy
yaqinlikdir. Zohiriy a’zolar vazifasi bo‘lgan namoz faqat hadas va nopokliklardan zohiriy
tozalanish bilangina durust bo‘ladi. Botinning ibodati va qalbning ilm bilan obod bo‘lishi
ham, faqatgina uni jirkanch xulqlar va razil sifatlardan poklash bilan yuzaga chiqadi.
Payg‘ambar (sollallohu alayhi vasallam) hadislaridan birida: «Bu din poklik ustiga barpo
bo‘lgan»,125 deganlar. Zohiran ham, botinan ham u shundaydir. Alloh taolo poklik va
najosat zohiriy his etish bilangina cheklanmaganini aqllarga tanbeh o‘laroq aytadi:
«Albatta, mushriklar najasdirlar». Mushrik pokiza libosda, badani yuvilgan holda
bo‘lishi mumkin, lekin u javharan baribir najasdir. Ya’ni, botini (shirk, kufr kabi)
iflosliklar bilan bulg‘angandir.
125. Bu ko‘rinishda topmadim. Ammo Ibn Hibbon va Tabaroniylar zaif sanad bilan rivoyat qilishgan bir oz boshqacha rivoyat bor.
Najosat – kishi saqlanishi, undan uzoq yurishi lozim bo‘lgan narsa. Botiniy iflosliklardan
chetlanish esa, yanada muhimroqdir. Chunki u iflos bo‘lish bilan birga, oqibatda
halokatga ham olib boruvchidir. Shuning uchun janob Rasululloh (sollallohu alayhi
vasallam): «It bo‘lgan uyga farishtalar kirmaydi»,126 deganlar. Qalb ham bir uy,
farishtalar qo‘nadigan makon. G‘azab, shahvat, gina, hasad, kibr, manmansirash va
shunga o‘xshash razil sifatlar qopog‘on itga o‘xshaydi. Farishtalar qanday qilib, endi
ko‘ppaklar orasiga kiradi?! Holbuki, Alloh taolo ilm nurini qalbga faqat farishtalar vositasi
ila yuboradi: