Ihyou ulumid-din

www.ziyouz.com kutubxonasi 97
ikkinchisini g‘azablantirgan bo‘lasan. Tarozining ikki pallasi kabidirki, biri og‘ir kelsa,
ikkinchisi yengil bo‘ladi. Mag‘rib va mashriq kabidirki, biriga yaqinlashganing sayin
ikkinchisidan uzoqlashasan. Biri bo‘sh, biri to‘la ikki qadah kabidirki, to‘lasining suvidan
bo‘shiga qo‘ysang, bunisi to‘lgan sari unisi bo‘shab boradi.
Kimki dunyoning og‘ir, g‘am-tashvishli, lazzatlari alamlari bilan aralash va undagi barcha
yaxshi narsalar o‘tkinchi ekanini bilmagan bo‘lsa, u aqli buzilgan kishidir. Chunki
mushohada va tajriba buni ochiq ko‘rsatib turibdi. Shunga ko‘ra, aqli yo‘q kishi qanday
qilib olimlardan bo‘lsin? Kim oxirat ishining ulug‘ va davomiyligini bilmagan bo‘lsa, u
iymondan ajralgan kofirdir. Iymonsiz kishi qanday qilib olim bo‘lsin?! Kim dunyoning
oxiratga zid ekanini va u ikkalasini bir joyda to‘plash mumkin emasligini bilmagan bo‘lsa,
u barcha payg‘ambarlarning shariatlarini bilmaydigan johildir, balki, Qur’onni boshidan
oxirigacha inkor etuvchidir. U qanday qilib olimlar toifasidan sanalsin?! Kim bularning
barchasini bilib ham oxiratni dunyodan ustun qo‘ymagan bo‘lsa, u shaytonning asiridirki,
hoyu xohishlari uni halok qilgan va badbaxtligi unga g‘olib kelgandir. Darajasi shunday
bo‘lgan kishi qanday qilib olimlar jamoasidan sanalsin?!
Dovud alayhissalomning xabarlarida Alloh taolodan hikoya qilib shunday deyilgan: «Olim
kishi shahvatini Mening muhabbatimdan ustun qo‘yganida unga beriladigan jazoning eng
yengili – uni munojotimning lazzatidan mahrum qilaman. Ey Dovud! Dunyo mast qilib
qo‘ygan olimni Mendan so‘rama. Chunki u seni Mening muhabbatim yo‘lidan to‘sib
qo‘yadi. Ular bandalarim yo‘lini to‘suvchi qaroqchilardir. Ey Dovud! Qachon Meni qidirgan
kishini ko‘rsang, unga xizmatkor bo‘l. Ey Dovud! Kim Mendan qochgan kishini huzurimga
qaytarsa, uni qahramon deb yozib qo‘yaman. Kimni qahramon deb yozgan bo‘lsam, uni
hech qachon azoblamayman».
Shuning uchun ham Hasan Basriy (r.a.) aytganlarki: «Olimlarning jazosi qalblarining
o‘lishidir. Qalbning o‘limi esa, oxirat amali bilan dunyoni talab qilishdir».
Shuningdek, Yahyo ibn Muoz (r.a.): «Qachon ilm va hikmat bilan dunyo talab qilinsa,
ularning hikmati yo‘qoladi», deganlar.
Said ibn Musayyab (r.a.) aytadilar: «Qachon bir olimning amirlar atrofida o‘ralashib
yurganini ko‘rsangiz, (bilingizki) u o‘g‘ridir».
Hazrati Umar (r.a.) aytadilar: «Qachon bir olimning dunyoga muhabbat qo‘yganini
ko‘rsangiz, diningiz ishlarida undan ehtiyot bo‘linglar. Chunki har bir oshiq sevgan
narsasiga sho‘ng‘ib ketadi».
Molik ibn Dinor (r.a.) aytadilar: «Ba’zi avvalgi kitoblarda o‘qiganmanki, unda Alloh taolo:
«Olim kishi dunyoga muhabbat qo‘ysa, unga beriladigan jazoning eng yengili shuki,
qalbidan munojotimning halovatini chiqarib yuboraman», degan».
Bir kishi birodariga shunday maktub yozgan ekan: «Senga ilm berilgan ekan, ilmingning
nurini gunohlar zulmati bilan o‘chirib qo‘yma, unda ilm ahllari ilmining nuri bilan
yuradigan qiyomat kunida zulmatda qolib ketasan».
Yahyo ibn Muoz Roziy (r.a.) dunyoparast olimlarga shunday der edilar: «Ey ilm sohiblari!
Qasrlaringiz Qaysarniki kabi, uylaringiz Kisroniki kabi, liboslaringiz Tohirniki kabi, oyoq
Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy