Ihyou ulumid-din

www.ziyouz.com kutubxonasi 104
Umar (r.a.) aytadilar: «Qachon bir olim toyilsa, uning toyilishi bilan mavjudotdan bir
olam toyiladi».
Yana Umar (r.a) aytadilar: «Zamonaning buzilishiga sabab bo‘luvchi uch narsa borki,
uning birinchisi olimning toyilishidir».
152. Ibn Abdulbar ta’liq qilgan. Doramiy Muozdan (r.a.) mavquf holda sahih sanad ila rivoyat qilgan.
Ibn Mas’ud (r.a.) aytadilar: «Olimlar boshiga yaqinda shunday zamon keladiki, unda
qalblarning shirinligi taxirga aylanadi. O‘sha kunda olim ham, talaba ham ilmdan
foydalana olmaydi. Olimlarning qalbi sho‘r yer kabi bo‘lib qoladiki, unga osmondan
qancha suv tushsa ham, tuzi ketmaydi. Qachonki olimlarning qalbi dunyo muhabbatiga
va dunyoni oxiratdan ustun tutishga moyil bo‘lsa (o‘sha kunlar keladi). O‘shanda Alloh
ularning qalbidan hikmat chashmalarini olib, hidoyat chiroqlarini o‘chirib qo‘yadi.
Ularning olimlariga ro‘baro‘ kelganingda, tili bilan Allohdan qo‘rqishini aytadi. Holbuki,
amalida gunohlar ko‘rinib turibdi. O‘sha kunda tillar naqadar boy, dillar naqadar
qashshoq. Undan boshqa iloh bo‘lmagan Allohga qasamki, buning sababi muallimlar
Allohdan boshqasi uchun ta’lim bergani, mutaallimlar Allohdan boshqasi uchun ta’lim
olganidir».
Tavrot va Injilda yozilgan ekan: «Bilganingizga amal qilmaguncha, bilmagan
narsangizning ilmini talab etmang».
Huzayfa (r.a.) aytadilar: «Sizlar shunday zamonda yashayapsizlarki, kim unda
bilganining o‘ndan birini tark qilsa, halok bo‘ladi. Yaqinda shunday zamon keladiki, kim
unda bilganining o‘ndan biriga amal qilsa, najot topadi. Bu dangasalarning ko‘pligi
sabablidir».
Bilgilki, olimning misoli qozi kabidir. Qozilar haqida esa, Rasululloh (sollallohu alayhi
vasallam) shunday deganlar: «Qozilar uch xil bo‘ladi: bilib turib haq bilan hukm qilgan
qozi, u jannatdadir; xoh bilib, xoh bilmasdan zulm bilan hukm qilgan qozi, u
do‘zaxdadir; Alloh buyurganidan boshqa narsa bilan hukm qilgan qozi, u ham
do‘zaxdadir».153
153. Sunan sohiblari rivoyat qilishgan, sahih.
Ka’bul Axbor (r.a.) aytadilar: «Oxir zamonda shunday olimlar bo‘ladiki, ular odamlarga
dunyoni tark qildiradilar, lekin o‘zlari tark qilmaydilar, odamlarni qo‘rqitadilar, lekin
o‘zlari qo‘rqmaydilar, amirlar atrofida bo‘lishdan qaytaradilar, biroq o‘zlari boraveradilar,
dunyoni oxiratdan ustun qo‘yadilar va tillari orqali (rizq topib) yeydilar, faqirlarni
qo‘yib, boylarga yaqin bo‘ladilar, xotinlar erkaklarni rashk qilgani kabi, ular ham ilmlarini
qizg‘anadilar, o‘sha olimlardan biri muxlislaridan birortasining boshqasi bilan hamsuhbat
bo‘lganini bilsa, unga g‘azablanadi. Ana shular Rahmonning dushmani bo‘lgan zolim
kishilardir».
Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam): «Albatta, shayton sizni gohida ilm bilan
(amaldan) kechiktirib qo‘yadi», dedilar. Shunda (sahobalar): «Ey Allohning Rasuli! Bu
qanday bo‘ladi?» deb so‘rashdi. U zot javob berdilarki: «Shayton sizlarga: «Ilm o‘rgan,
Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy