Ihyou ulumid-din

www.ziyouz.com kutubxonasi 114
Ibn Umardan (r.a.) qachon fatvo so‘ralsa: «Odamlarning ishlarini o‘z zimmasiga olgan
anavi amirga bor va buni uning bo‘yniga qo‘y», der edilar.
Ibn Mas’ud (r.a.) aytadilar: «Odamlar so‘ragan barcha masalalarga fatvo (javob)
beradigan kishi majnundir».
Yana shunday deganlar: «Olimning qalqoni «bilmayman» deyishdir. Agar uni qo‘ldan
chiqarsa, unga o‘ldiruvchi (zarbalar) keladi».
Ibrohim ibn Adham (r.a.) aytadilar: «Bir ilmda gapirib, boshqa bir ilmda sukut qilishdan
ko‘ra shaytonga og‘irroq narsa yo‘qdir. Shayton unday olim haqida: «Bunga qaranglar,
uning sukuti men uchun gapirganidan og‘irroqdir», deydi».
Ba’zilar (avliyolardan bo‘lgan) abdollarni sifatlab shunday deydi: «Muhtoj bo‘lgandagina
yeydilar, uyqu g‘olib kelgandagina uxlaydilar, zarurat tug‘ilgandagina gapiradilar, ya’ni,
so‘ralguncha gapirmaydilar. Qachon bir savol so‘ralganida o‘rinlariga javob beradigan
kishini topsalar, sukut qiladilar. Agar majbur bo‘lsalar, (shundagina) javob beradilar.
Ular savoldan oldin gap boshlashni gapirishga bo‘lgan maxfiy shahvatdan deb biladilar».
Hazrati Ali (r.a.) va Abdulloh ibn Mas’ud (r.a.) odamlarga gapirayotgan bir kishining
oldidan o‘tdilar. Birlari (ikkinchilariga): «Bu odam, meni tanib qo‘yinglar, deyapti»,
dedilar.
Ba’zi hakimlar aytadilar: «Olim – undan savol so‘ralganda (sog‘lom) tishi sug‘urilgandek
iztirob chekkan kishidir».
Ibn Umar (r.a.) shunday der edilar: «Bizni ko‘prik qilib, jahannamga ustimizdan yurib
o‘tishni xohlayapsizlarmi?!»
Abu Hafs Nisoburiy (r.a.) aytadilar: «(Haqiqiy) olim savol so‘ralgan paytda, qiyomat kuni
unga: «Qaerdan olib javob berding?» deyilishidan qo‘rqqan kishidir».
Ibrohim Taymiydan (r.a.) biror savol so‘rashsa, yig‘lashni boshlar va: «Boshqani
topolmay menga kuninglar qoldimi?!» der edilar.
Abul Oliya Riyohiy, Ibrohim ibn Adham, Sufyon Savriylar (r.a.) ikkita, uchta yo
ozchilikdan iborat jamoatga gapirar edilar. Qachon (tinglovchilar) ko‘payib ketsa, turib
ketardilar.
Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) shunday deydilar: «Uzayr payg‘ambarmidi yoki
yo‘qmi, bilmayman. Tubba’ mal’unmidi yoki yo‘qmi, bilmayman. Zulqarnayn
payg‘ambarmidi yoki yo‘qmi, bilmayman».164
164. Abu Dovud va Hokimlar sahih holda rivoyat qilishgan.
Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) yerning eng yaxshi va eng yomon joyi haqida
so‘ralganlarida, «bilmayman» deb javob berganlar. Hatto Jabroil (a.s.) tushganda
Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) undan so‘radilar, u ham «bilmayman», deb javob
Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy