Ihyou ulumid-din

www.ziyouz.com kutubxonasi 73
giriftordir. Oxiratdagi azobi esa, bu dunyodagidan bir necha barobar ziyodadir. Shuning
uchun ham Ibn Abbos: «Ilmni topgan joyingizda olaveringlar! Fuqaholarning bir-birlariga
qarshi aytgan so‘zlariga quloq solmanglar! Chunki ular og‘ildagi takalar kabi
urishaveradilar», deganlar.
115. Abu Dovud Abu Hurayradan rivoyat qilgan. Ibn Moja Anasdan (r.a.) zaif isnod bilan rivoyat qilgan. Buxoriy bu hadis sahih emas
degan.
2. Takabburlik va o‘zni odamlardan ustun qo‘yish. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam)
bir hadislarida: «Kim o‘zini buyuk sanasa, Alloh uni kichraytiradi. Kim tavoze’ ko‘rsatsa,
Alloh uni yuksaltiradi»,116 deganlar. Alloh taolodan rivoyat qilgan hadislarida esa:
«Azamat Mening izorim, kibriyo esa, ridoimdir. Bas, kim bu ikki narsada Men bilan
talashsa, uning belini sindiraman»,117 deya marhamat qilganlar.
Tortishuvchi tenglaridan o‘zini ustun qo‘yish xastaligidan hech qachon qutulolmaydi.
Chunki u qadri keragidan ortiq bo‘lishini xohlaydi. Hatto majlislarda ham yuqorini, davra
to‘rini talashib, g‘avg‘o ko‘taradi. O‘zidan boshqalarni yuqori o‘rinlarga munosib
ko‘rmagani uchun, majlislarda baqir-chaqir qilib yuradi. Agar biror tor yo‘lakdan yurib
qolishsa, kim birinchi yurishini ham talashishadi. Ushbu qilmishlari bilan pastkash, ayyor
munozarachilar «ilmning izzat-obro‘sini saqlamoqchi» ekanliklarini ro‘kach qilib, janjalli
xorlik va tubanlikni Alloh va Uning payg‘ambarlari maqtagan tavoze’ bilan adashtirib
yuborishdi. Shuningdek, Alloh nazdida yomon, jirkanch bo‘lgan kibrni din izzati deb
nomlashdi va natijada Alloh va Rasuli ko‘rsatmalariga zid ish qilishdi, «hikmat» va «ilm»
kabi so‘zlarni o‘zgartirib, xalqning zalolatga ketmog‘iga sababchi bo‘lishdi.
116. Xatib Umardan (r.a.) sahih isnod bilan rivoyat qilgan.
117. Imom Muslim, Abu Dovud, Ibn Moja, Ibn Hibbonlari Abu Hurayradan rivoyat qilgan.
3. Hiqd (gina-kudurat). Munozara ginalardan xoli bo‘lishi juda qiyin. Vaholanki, janob
Rasululloh (sollallahu alayhi vasallam): «Mo‘min odam ginachi bo‘lmaydi»,119 deganlar.
Ginaning jirkanch odatligi haqida ko‘p hadislar mavjud. Munozarachilar orasida raqibiga
nisbatan, qalbida kudurati yo‘qlarini topish mushkul. Ularning birortasi raqibi so‘zlarini
chiroyli tarzda qabul etmaydi. Balki ichida adovatini yashirib, munofiq kabi yuradi.
Ko‘pincha yashirinib yotgan ginasi tashqariga chiqib ketadi. Munozarachi qanday qilib
ginadan xalos bo‘lsin? Uning keltirgan dalillari, hukmlari barcha tomondan maqtovga
sazovor bo‘lmasligi aniq. Shuning uchun, mabodo, raqibi uning so‘zini salgina
qadrlamasa, qalbida gina ildiz otadi va uni umri oxirigacha uzib tashlay olmaydi.
4. G‘iybat. Alloh taolo uni o‘limtik yeyishga o‘xshatgan. Munozarachilar «o‘limtik
yeyish»dan hech tiyila olmaydi. Chunki doimo raqibini yomonlash, mazammat qilish,
so‘zlarini keltirishdan to‘xtamaydi. G‘iybatdan imkon darajada saqlanganida ham,
raqibining so‘zlarini hikoya qilayotib, yolg‘on qo‘shimasa-da, uning nuqsonlarini, ojiz
taraflarini aytib o‘tadi. Bu ayni g‘iybatning o‘zidir. Yolg‘on esa, bo‘htondir. Shuningdek,
undan yuz o‘girib, raqibining so‘ziga quloq tutgan kishini johil, axmoq, farosatsiz va aqli
past deb obro‘sini to‘kishdan tilini tiya olmaydi.
5. O‘zni oqlash. Alloh subhonahu va taolo Qur’oni karimda: