İk-dr-2002-0002 İnsani kalkinma poliTİkalari ve tüRKİye üzerine bir deneme hazirlayan: Mİne yilmazer danişman: prof. Dr. HaliL ÇİVİ aydin 2002

2.7.2.2. Seçilmiş Ülkelerin 1999 Yılı İçin Ekonomik Endeks Hesabı ve Elde Edilen Sonuçların Değerlendirilmesi

32 ülkeye ait YYE’nin hesaplanmasında en önemli bileşen Ekonomik Endekstir. Ekonomik Endeks, yedi adet bileşenin aritmetik ortalaması alınarak hesaplanmaktadır. Gelir, yatırım, ihracat göstergelerindeki artışın Ekonomik Endeksi pozitif yönde etkilediği, dış borç, ithalat, işsizlik ve demografik bağımlılık oranlarındaki artışın negatif yönde etkilediği varsayılmıştır. Yapılan ölçümler sonunda elde edilen değerler Çizelge 64’de özetlenmiştir.

Ülkelerin_1999_Yılı_İtibariyle_Ekonomik_Endeks_ve_Bileşenlerinin_Değerleri'>Çizelge 64. Seçilmiş Ülkelerin 1999 Yılı İtibariyle Ekonomik Endeks ve Bileşenlerinin Değerleri

Ülkeler	Gelir Endeksi	Yatırım Endeksi	İhracat Endeksi	Dış Borç Endeksi	İthalat Endeksi	İşsizlik Endeksi	Bağımlılık Endeksi	Ekonomik Endeks
Norveç	0.973	0.451	0.224	1.000	0.770	0.916	0.773	0.730
Avustralya	0.939	0.371	0.088	1.000	0.856	0.802	0.848	0.701
Kanada	0.955	0.322	0.259	1.000	0.712	0.781	0.879	0.701
ABD	1.000	0.293	0.034	1.000	0.914	0.894	0.803	0.706
Japonya	0.942	0.533	0.027	1.000	0.942	0.934	0.894	0.753
Fransa	0.922	0.254	0.136	1.000	0.835	0.699	0.788	0.662
İngiltere	0.914	0.232	0.136	1.000	0.813	0.836	0.773	0.672
Almanya	0.931	0.359	0.156	1.000	0.806	0.765	0.879	0.699
İtalya	0.915	0.270	0.136	1.000	0.835	0.694	0.864	0.673
İspanya	0.867	0.345	0.150	1.000	0.806	0.480	0.894	0.649
İsrail	0.872	0.336	0.204	1.000	0.683	0.821	0.667	0.655
Yunanistan	0.830	0.331	0.088	1.000	0.827	0.770	0.848	0.671
Singapur	0.900	0.646	1.000	1.000	0.000	0.960	0.970	0.782
Portekiz	0.839	0.460	0.170	1.000	0.719	0.826	0.879	0.699
Arjantin	0.776	0.326	0.027	0.853	0.928	0.594	0.682	0.598
Şili	0.694	0.481	0.156	0.858	0.813	0.884	0.742	0.661
Meksika	0.684	0.432	0.170	0.875	0.777	0.931	0.652	0.646
Rusya	0.660	0.242	0.272	0.793	0.806	0.726	0.909	0.630
Bulgaristan	0.569	0.204	0.259	0.753	0.633	0.662	0.864	0.563
Venezüella	0.588	0.319	0.109	0.882	0.899	0.752	0.621	0.596
Brezilya	0.646	0.359	0.034	0.909	0.921	0.842	0.788	0.643
Kazakistan	0.563	0.265	0.265	0.921	0.719	0.916	0.773	0.632
Sri Lanka	0.467	0.455	0.197	0.837	0.698	0.726	0.833	0.602
TÜRKİYE	0.623	0.437	0.116	0.851	0.813	0.855	0.803	0.642
Çin	0.490	0.758	0.109	0.951	0.871	0.945	0.879	0.715
Güney Afrika	0.701	0.225	0.129	0.944	0.842	0.889	0.636	0.624
Mısır	0.477	0.380	0.068	0.889	0.835	0.726	0.576	0.564
Zimbabwe	0.436	0.263	0.265	0.762	0.676	0.865	0.379	0.521
Bangladeş	0.281	0.380	0.048	0.890	0.871	0.958	0.621	0.578
Nijerya	0.151	0.329	0.211	0.765	0.705	0.617	0.273	0.436
Etiyopya	0.079	0.286	0.054	0.522	0.799	0.617	0.136	0.356
Sierra Leone	0.000	0.049	0.054	0.411	0.863	0.617	0.242	0.320

Kaynak: Dünya Bankası ve UNDP istatistiklerinden yararlanılarak hesaplanmıştır. Ayrıntılı bilgi Ek 5’de yer almaktadır.

Ekonomik Endekse bağlı olarak gerçekleştirilen sıralamada ülkeler 0 ile 1 arası değerler almıştır. Sıralamada, maksimum değer 0.782 ile Singapur’a, minimum değer ise 0.320 ile Sierra Leone’ye aittir. Türkiye’nin Ekonomik Endeks değeri 0.642’dir (Çizelge 64). Singapur’un başarısı, büyük ölçüde yatırım oranının ve ihracat gelirlerinin yüksekliğinden kaynaklanmaktadır. Singapur, ihracat endeksinde 162 ülke arasında maksimum değere sahiptir. Bu ülkede yurt içi yatırımların GSMH’ya oranı %33.5, ihracat gelirlerinin GSMH’ya oranı ise %153’dür. Diğer taraftan, dış borç stokunun ve işsizlik oranının düşük olması Ekonomik Endeksin değerini yükseltmektedir. Singapur’un başarısı bu göstergeler için de söz konusudur. Bu ülkede 1999 yılında dış borç stoku 0’dır ve işsizlik oranı %2.4 olarak gerçekleşmiştir. Aynı zamanda, bağımlılık oranının da bu ülkede %41 seviyesinde gerçekleştiği ve 32 ülke arasında Singapur’un bağımlılık endeksinin maksimum düzeyde olduğu görülmektedir. Singapur için Ekonomik Endeksi olumsuz yönde etkileyen tek değişken ithalat giderleridir. İthalat giderlerinin GSMH’ya oranı bu ülkede %140 düzeyindedir ve bu oran 162 ülke arasındaki maksimum değerdir (Ek 5).

Ekonomik Endekse göre yapılan sıralamada ikinci ülke Japonya’dır. Japonya’nın Ekonomik Endeks değeri 0.753’dür. Japonya, genel olarak Ekonomik Endeksi oluşturan tüm bileşenlerinde yüksek başarıya sahiptir. Yalnızca ihracat gelirlerinin GSMH içindeki payı %10 gibi düşük bir düzeydedir. Buna karşılık, gelir ve ithalat endekslerinde 0.942 değerine sahiptir (Çizelge 64). Ekonomik Endeks sıralamasında Norveç üçüncü sırada yer almaktadır. Norveç’in başarısı büyük ölçüde gelir endeksinden kaynaklanmaktadır. Kişi başına düşen reel GSYİH, Norveç’de 28,433 $’dır. Norveç, 32 ülke arasında ABD’den sonra en yüksek gelire sahip ikinci ülke konumundadır.

HDI’nde orta düzeyde ülkeler arasında yer alan Çin, Ekonomik Endeks sıralamasında yüksek başarı göstererek dördüncü sırada yer almıştır. Çin’de kişi başına düşen reel GSYİH 3,617 $ düzeyindedir ve bu oran Türkiye’nin gelir düzeyinin yaklaşık yarısına karşılık gelmektedir. Ancak, Çin Yatırım ve İşsizlik Endekslerinde 32 ülke arasında maksimum değere sahiptir (Çizelge 64). Diğer taraftan, Çin, İhracat Endeksi hariç tüm endekslerde oldukça iyi değerlere sahiptir.

Türkiye’nin Ekonomik Endeks değeri, son sırada yer alan Sierra Leone’nin yaklaşık iki katı kadardır. Türkiye, Yatırım ve İhracat Endeksleri hariç diğer tüm bileşenlerde ortalamanın üzerinde bir başarı sergilemiştir.

Şekil 37. Seçilmiş Ülkelerin 1999 Yılı İtibariyle Ekonomik Endeks Sıralaması

Şekil 37’de yedi bileşen kullanılarak hesaplanan Ekonomik Endeks konusunda, 32 ülkenin gösterdiği başarı durumları yer almaktadır. Ekonomik Endeks sıralamasında ilk beş ülke sırasıyla Singapur, Japonya, Norveç, Çin ve ABD’dir. Sierra Leone’nin son sırada yer aldığı sıralamada Türkiye 19. ülke konumundadır.

Çizelge 65. İnsani Kalkınma Endeksi ve Ekonomik Endeks Sıralaması

Ülkeler	HDI	EE	HDI-EE	Ülkeler	HDI	EE	HDI-EE
Norveç	1	3	-2	Meksika	17	17	0
Avustralya	2	7	-5	Rusya	18	21	-3
Kanada	3	6	-3	Bulgaristan	19	28	-9
ABD	4	5	-1	Venezüella	20	25	-5
Japonya	5	2	3	Brezilya	21	18	3
Fransa	6	13	-7	Kazakistan	22	20	2
İngiltere	7	11	-4	Sri Lanka	23	23	0
Almanya	8	8	0	TÜRKİYE	24	19	5
İtalya	9	10	-1	Çin	25	4	21
İspanya	10	16	-6	Güney Afrika	26	22	4
İsrail	11	15	-4	Mısır	27	27	0
Yunanistan	12	12	0	Zimbabwe	28	29	-1
Singapur	13	1	12	Bangladeş	29	26	3
Portekiz	14	9	5	Nijerya	30	30	0
Arjantin	15	24	-9	Etiyopya	31	31	0
Şili	16	14	2	Sierra Leone	32	32	0

HDI: İnsani Kalkınma Endeksi

EE: Ekonomik Endeks

Çizelge 65’de 32 ülkenin HDI ve Ekonomik Endeks sıralamaları arasındaki fark incelenmiştir. İki endekse göre yapılan sıralamada en büyük farklılık Çin’de yaşanmıştır. Çin HDI sıralamasında 21. ülke konumunda iken, Ekonomik Endekste 4. sıraya yükselmiştir. Benzer şekilde, Singapur HDI’nde 13. ülke iken, Ekonomik Endekste birinci ülke durumundadır. Diğer taraftan, Ekonomik Endeks sıralamasında Arjantin ve Bulgaristan 9, Fransa 7, İspanya 6, Avustralya ve Venezüella 5 sıra gerilemiştir. Ancak, Nijerya, Etiyopya ve Sierra Leone’nin sıralamadaki yeri değişmemiştir. Türkiye ise, HDI’nde 24. sırada iken, Ekonomik Endeks sıralamasında 19. ülke olmuştur (Çizelge 65). Türkiye, ekonomik kalkınma düzeyinde gösterdiği başarı ile, HDI’nde daha başarılı olan Rusya, Venezüella, Arjantin, Sri Lanka gibi ülkeleri geride bırakmıştır. Ancak, Türkiye’nin ekonomik göstergelerinde, yaşanan ekonomik krizlere paralel olarak istikrarsız bir yapı söz konusudur. Özellikle, 1999 ekonomik krizi sonrasında ekonomik göstergelerin tamamında bir düşüş gerçekleşeceği düşünüldüğünde, uluslararası düzeyde yaşanan bu başarının devam edemeyeceği söylenebilir.