Küresel kriz ihracat performansını olumsuz yönde etkilemiş ve ihracat, özellikle sürükleyici sektörler kaynaklı olarak, 2008 yılı Kasım ayından itibaren ciddi oranda düşmeye başlamıştır. Son yıllardaki büyüme performansına önemli katkı yapan ihracattaki bu düşüş, üretim ve istihdamı olumsuz etkilemiştir.
Küresel finansal piyasalarda yaşanan kriz sonucunda diğer gelişmekte olan ülkelere benzer şekilde Türkiye’de de Ekim 2008’den başlayarak net sermaye çıkışı yaşandığı gözlenmiştir. Bunun sonucunda reel sektör, önceki yıllarda kolay ulaşabildiği dış finansman konusunda zorluklar yaşamıştır.
Küresel kriz tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de belirsizlikleri artırmıştır. Artan belirsizlik, yatırım ve tüketim kararlarının ertelenmesine ve ekonomik aktivitenin ciddi oranda yavaşlamasına neden olmuştur. Bu gelişmeler sonucunda 2009 yılında ekonomide yüzde 6 oranında daralma olacağı beklenmektedir. 2010 yılından itibaren ise dünya ekonomilerinde beklenen nispi toparlanmanın yanında üretici ve tüketici güvenindeki ortaya çıkacak göreli iyileşme ve finansman imkanlarının artmasıyla birlikte ekonominin tekrar canlanma eğilimine girmesi beklenmektedir.
Ekonomideki bu daralma, pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de, istihdamın azalmasına ve işsizliğin artmasına yol açmıştır. Dünya ekonomilerinde olduğu gibi Türkiye ekonomisinde de 2010 yılı ve sonrasında beklenen canlanmanın istihdam piyasasına yansımasının gecikmeli olacağı öngörülmektedir.
Kriz, cari işlemler dengesi, enflasyon ve toplam dış borç stoku üzerinde bazı olumlu gelişmelere de yol açmıştır. İthalat, ihracattan daha yüksek oranda bir düşüş göstermiş, böylece cari işlemler açığında ciddi bir azalma kaydedilmiştir. 2010 yılından itibaren ekonomideki büyümeye paralel olarak cari açığın sınırlı da olsa yükselme eğilimine girmesi beklenmektedir.
Dünyada talep daralmasına bağlı olarak emtia fiyatlarında yaşanan önemli düşüşlerin yanı sıra yurt içi talepteki daralma, enflasyon oranının düşüş eğilimine girmesine katkı sağlamıştır. Yurt dışı kredi koşulları ile yurt içi talep ve üretim koşullarına bağlı olarak enflasyonun önümüzdeki dönemde azalma eğilimini sınırlı da olsa koruması öngörülmektedir.
Gözetim ve denetim çerçevesinin iyileştirilmesi, uygulamalardaki ihtiyatlı yaklaşım ve Türk bankacılık sektörünün yeniden yapılandırılması neticesinde, küresel krizin sektör üzerindeki etkisi sınırlı kalmıştır.
Küresel kriz ülkemizde kamu maliyesi performansını ise olumsuz yönde etkilemiştir. Büyümedeki daralmaya ve reel sektörü desteklemeye yönelik yapılan indirimlere bağlı olarak, vergi gelirleri bütçe tahminlerinin önemli ölçüde altında kalmıştır. Diğer yandan harcamalar, büyümeden bağımsız bir şekilde, bütçede öngörülen düzeyde gerçekleşmeye devam etmiştir. Ayrıca, krizin etkilerini azaltmak amacıyla bazı harcama kalemlerinde ilave artışlar yapılmıştır. Bu gelişmeler sonucu bütçe açığı, borç yükü ve Hazinenin iç borç çevirme oranı öngörülen düzeyin üstünde artış göstermiştir.
Kamu kesimi, uyguladığı gelir ve harcama politikalarıyla küresel krizin ekonomi üzerindeki etkilerini azaltmada etkili bir rol üstlenmiştir. Bu politikalardan kısa vadeli olanlar, tüketim harcamalarını artırmaya ve kredi sistemindeki tıkanıklıkları açmaya odaklanmıştır. Orta vadeli politikalar ise, ekonomide kalıcı bir şekilde üretim, yatırım ve ihracatı artırmaya yoğunlaşmıştır. Bu doğrultuda, krizden çıkış ve sonrasındaki büyüme sürecinin özel sektör öncülüğünde gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir.
Özel sektörün sağlıklı yatırım ve üretim kararları alabilmesi için gerekli öngörülebilirliğin güçlendirilmesi ve sektörün kullanabileceği kaynakların artırılabilmesi için, kamu kesimi borçlanma gereğinin tedrici bir şekilde azaltılması ve fiyat istikrarının korunması önem arz etmektedir.
Program döneminde ekonomide rekabet gücünü artıracak, büyümeyi ve mali dengelerdeki iyileşmeyi kalıcı hale getirecek kapsamlı bir yapısal reform programı uygulamaya konulacaktır.
Öncelik/Tedbir
|
Sorumlu Kuruluş
|
İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar
|
Süre
|
Yapılacak İşlem ve Açıklama
|
Öncelik 1. Ekonomiye ilişkin kararlarda işbirliği ve koordinasyon güçlendirilecektir.
|
Tedbir 1. Ekonomik sonuç doğuracak önemli düzenlemeler EKK’nın değerlendirmesine sunulacaktır.
|
Başbakanlık
|
Ekonomi Koordinasyon Kurulu
|
Yıl Boyunca
|
Hayata geçirilecek makroekonomik ve finansal istikrarı etkileyen önemli düzenlemeler, etki analizleriyle birlikte nihai değerlendirme için EKK’ya sunulacaktır.
|
Tedbir 2. Öncelikli alanlarda sektörel ve tematik stratejilerin hazırlanması sağlanacaktır.
|
DPT
|
İlgili tüm taraflar
|
Yıl Boyunca
|
Sektörel ve tematik alanlarda değişim ve dönüşümün yol haritasını ortaya koyacak strateji belgeleri hazırlanarak uygulamaya konulacaktır.
|
Öncelik 2. Ekonominin büyüme potansiyelinin artırılmasına yönelik çalışmalar yapılacaktır.
|
Tedbir 3. Türkiye’de bireysel ve kurumsal tasarrufların artırılması ve sermaye birikim sürecinin hızlandırılmasına yönelik çalışma yapılacaktır.
|
DPT
|
Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Merkez Bankası, TÜİK, Üniversiteleri STK’lar
|
Aralık Sonu
|
Konuya ilişkin kapsamlı ve detaylı bir rapor hazırlanacaktır.
|
Öncelik 3. Mali disiplinin sürdürülmesine yönelik tedbirler alınacaktır.
|
Tedbir 4. Kamu mali yönetiminde mali kurala ilişkin düzenleme yapılacaktır.
|
Maliye Bakanlığı
|
DPT, Hazine Müsteşarlığı
|
Mart Sonu
|
Kamu mali yönetimi, 2011 yılı bütçe döneminden itibaren, belirlenen mali kuralla uyumlu olarak yürütülecektir. Kuralın uygulanması, izlenmesi ve kontrolüne ilişkin olarak, kamu mali yönetim sisteminde gerekli iyileştirmeler yapılacaktır.
|
Öncelik 4. Kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılmasına yönelik tedbirler alınacaktır.
|
Tedbir 5. Kamuda atıl personelin tespitine yönelik çalışma yapılacaktır.
|
Devlet Personel Başkanlığı
|
DPT, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı ve İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları
|
Aralık Sonu
|
Kamuda atıl personel kurumsal bazda tespit edilecek ve personel ihtiyacı öncelikle bu kitleden karşılanacaktır.
|
Tedbir 6. Kamu cari harcamaları öncelikli alanlara yönlendirilecektir.
|
Maliye Bakanlığı
|
DPT, Hazine Müsteşarlığı ve İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları
|
Yıl Boyunca
|
Cari harcamalarda, Maliye Bakanlığı gözetiminde mevcut faaliyet ve programların gerekliliği ve tasarruf imkanları gözden geçirilecek, öncelikli olmayan harcamalardan özenle kaçınılacaktır. Ödenekler borç oluşturmayacak şekilde kullanılacaktır.
|
Tedbir 7. Kamu yatırımları önceliklendirilerek etkinleştirilecektir.
|
DPT
|
Kamu Kurum ve Kuruluşları
|
Mart Sonu
|
Kamu yatırımlarına ayrılan kaynaklar yüksek öncelikli ekonomik ve sosyal altyapı yatırımlarına yönlendirilecektir.
|
Tedbir 8. Kamu-Özel İşbirliği Kanunu hazırlıkları tamamlanacaktır.
|
DPT
|
Ulaştırma Bakanlığı,
Hazine Müsteşarlığı
|
Aralık Sonu
|
Yeni kamu-özel işbirliği modellerinin hayata geçirilmesine ve kamu-özel işbirliği modellerinin daha çok sayıda sektöre uygulanabilmesini sağlamaya yönelik olarak hazırlanan tasarı TBMM’ye sevk edilecektir.
|
Tedbir 9. Kamuda taşıt tedariki ve kullanımı ile harcırah sistemi yeniden düzenlenecektir.
|
Maliye Bakanlığı
|
Kamu Kurum ve Kuruluşları
|
Haziran Sonu
|
Kamu harcama sisteminde etkinlik, şeffaflık ve hesap verebilirliğin artırılmasını sağlamak amacıyla günümüz şartlarına ve ihtiyaçlarına uygun yeni bir Taşıt Kanunu ve Harcırah Kanunu hazırlanacaktır.
|
Tedbir 10. Döner sermayeli işletmeler yeniden yapılandırılacaktır.
|
Maliye Bakanlığı
|
Kamu Kurum ve Kuruluşları
|
Aralık Sonu
|
Döner sermaye işletmeleri için çerçeve bir düzenleme yapılması, hesap verebilirliğin sağlanması ve döner sermayelerin bütçe ile ilişkilendirilmesi amacıyla döner sermaye kanun tasarısı hazırlanacak ve ikincil mevzuat revize edilecektir.
|
Tedbir 11. Hazine taşınmazlarına ait işlemler Milli Emlak Otomasyon Projesi (MEOP) kapsamında güncellenecek ve geliştirilecektir.
|
Maliye Bakanlığı
|
Kamu Kurum ve Kuruluşları
|
Aralık Sonu
|
Milli Emlak Otomasyon Projesi (MEOP) yenileme çalışmalarına devam edilecektir. TAKBİS ve diğer kamu idareleri ile elektronik ortamda bilgi alışverişi sağlanacaktır. Taşınmazlara ilişkin veri ve bilgi yönetiminde Coğrafi Bilgi Sistemi kullanılacaktır.
|
Tedbir 12. Hazine taşınmazlarının değerlemesi ile ilgili olarak idari kapasite artırılacaktır.
|
Maliye Bakanlığı
|
Kamu Kurum ve Kuruluşları
|
Aralık Sonu
|
Hazine taşınmazlarının değerlemesi ile ilgili olarak mevcut personel eğitilerek idari kapasite artırılacak ve taşınmaz değerleme sistemi yeniden yapılandırılacaktır.
|
Tedbir 13. Kamu idarelerine tahsisli olan ve tahsis amacına uygun olarak kullanılmayan hazine taşınmazları tespit edilerek değerlendirilecektir.
|
Maliye Bakanlığı
|
Kamu Kurum ve Kuruluşları
|
Aralık Sonu
|
Kamu idarelerine tahsisli olup, tahsis amacına uygun olarak kullanılmayan atıl taşınmazların belirlenmesi ve bu taşınmazların tasfiye ve diğer yöntemlerle ekonomiye kazandırılması sağlanacaktır.
|
Öncelik 5. Basit, öngörülebilir, adil ve geniş tabanlı bir vergi sisteminin oluşturulması çalışmaları sürdürülecektir.
|
Tedbir 14. Gelir vergisi sistemi yeniden düzenlenecektir.
|
Maliye Bakanlığı
|
DPT, Hazine Müsteşarlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı, Vergi Konseyi, Meslek Odaları
|
Haziran Sonu
|
Etkili ve verimli bir vergi sisteminin oluşturulmasına yönelik çalışmalar kapsamında, serbest piyasa ekonomisiyle uyumlu, yatırımları ve istihdamı destekleyen ve vergiye uyumu artırarak kayıtdışılığı azaltan, yeni Gelir Vergisi Kanunu yürürlüğe konulacaktır.
|
Öncelik 6. Kamu idarelerinde mali yönetim, iç kontrol ve iç denetim faaliyetlerinin etkin bir şekilde uygulanmasına yönelik tedbirler alınacaktır.
|
Tedbir 15. İç denetim alanında merkezi uyumlaştırma birimi kurulacaktır.
|
Maliye Bakanlığı
|
Başbakanlık, İçişleri Bakanlığı, DPT, Hazine Müsteşarlığı, İç Denetim Koordinasyon Kurulu
|
Haziran Sonu
|
Maliye Bakanlığına bağlı İç Denetim Koordinasyon Kurulu, kamu iç denetim sistemini geliştirmek ve koordine etmek üzere, İç Denetim Merkezi Uyumlaştırma Birimi işlevini 5018 sayılı Kanunda belirtildiği gibi, bağımsız ve tarafsız bir organ olarak yerine getirecek şekilde yeniden yapılandırılacaktır.
|
Tedbir 16. İç denetim alanında eğitim ve sertifikasyon faaliyetlerine hız verilecektir.
|
İç Denetim Koordinasyon Kurulu
|
Maliye Bakanlığı
|
Haziran Sonu
|
İç Denetim Koordinasyon Kurulunun sorumluluğu altında, kamuda atanabilecek iç denetçi sayısını artırabilmek amacıyla eğitim ve sertifika verme faaliyetlerine hız kazandırılacaktır.
|
Öncelik 7. 5018 sayılı Kanunla uyum sağlayacak şekilde etkin bir dış denetimin sağlanması için Sayıştay’ın yasal ve insan kaynakları altyapısı güçlendirilecektir.
|
Tedbir 17. 5018 sayılı Kanunla uyum sağlayacak şekilde etkin bir dış denetimin
sağlanması için Sayıştay ile ilgili gerekli yasal düzenlemeler yapılacaktır.
|
Sayıştay Başkanlığı
|
|
Haziran Sonu
|
TBMM gündeminde olan Sayıştay Kanun Teklifi yasalaştırılarak dış denetime ilişkin görev, yetki ve sorumluluklar bu alandaki uluslararası standartlara uygun hale getirilecektir.
|
Tedbir 18. Sayıştay’ın denetim kapasitesinin artırılması için eğitim faaliyetlerine ağırlık
verilecektir.
|
Sayıştay Başkanlığı
|
|
Yıl Boyunca
|
Sayıştay denetçilerine gerek denetim standartları ve uygulamaları konularında ve gerekse denetim kapsamında bulunan kurumlarla ilgili teknik konularda eğitimler düzenlenmeye ve kapsamlarını geliştirmeye devam edilecektir.
|
Öncelik 8. Sayıştay’ın denetim faaliyetlerinin kamuda yaygınlaştırılması ve iç kontrol ve iç denetim sisteminin sağlıklı bir şekilde çalışmasına Sayıştay’ın daha fazla katkı vermesi sağlanacaktır.
|
Tedbir 19. Sayıştay’ın denetim faaliyetlerinin
kamuda yaygınlaştırılması sağlanacaktır
|
Sayıştay Başkanlığı
|
|
Yıl Boyunca
|
Mali disiplinin sağlanması ve kamu harcamalarının verimliliğinin artırılması amacıyla Sayıştay’ın uluslararası standartlarda denetim faaliyetlerinin yaygınlaştırılması sağlanacaktır.
|
Tedbir 20. Kamu kesiminde iç kontrol sistemleri ve iç denetimin sağlıklı bir şekilde çalışması yönünde Sayıştay tarafından gerekli girişimlerde bulunulacaktır
|
Sayıştay Başkanlığı
|
|
Yıl Boyunca
|
Sayıştay’ın denetim faaliyetlerinden beklenen verimin sağlanabilmesi için tüm kamuda iç kontrol sistemlerinin uluslararası standartlarda kurulmuş ve iç denetimin de işlerlik kazanmış olması gerekmektedir. Bu çerçevede kamu kesiminde iç kontrol sistemleri ve iç denetimin sağlıklı bir şekilde çalışması amacıyla Sayıştay tarafından gerekli girişimlerde bulunulacaktır.
|
Öncelik 9. Mahalli idarelerde mali yapının iyileştirilmesi ve mali disiplinin artırılmasına yönelik tedbirler alınacaktır.
|
Tedbir 21. Belediye ve il özel idareleri öz gelirlerinin artırılmasına yönelik düzenleme hayata geçirilecektir.
|
İçişleri Bakanlığı
|
Maliye Bakanlığı, DPT, Hazine Müsteşarlığı
|
Aralık Sonu
|
Belediye ve il özel idarelerinin öz gelirleri artırılarak hem mali yapıları güçlendirilecek hem de yönetim sorumluluklarının artırılması sağlanacaktır.
|
Tedbir 22. Mahalli idarelerin ertelenmiş yükümlülük şeklinde borç yaratmasını önlemeye yönelik tedbirler alınacaktır.
|
Hazine Müsteşarlığı
|
Maliye Bakanlığı, DPT, İller Bankası
|
Haziran Sonu
|
Mahalli idarelerin genel bütçe vergi paylarından, uzlaşma, kamuya olan diğer borçları ile vergi ve sosyal güvenlik primi gibi cari yükümlülüklerine mahsuben yapılacak kesintinin oranı, yeni borç doğmasını engelleyecek ve borç stokunun azalmasına yardımcı olacak bir düzeyde tespit edilecektir.
|
Öncelik 10. KİT’lerde hesap verebilirlik, şeffaflık, karar alma süreçlerinde esneklik ve stratejik yönetim anlayışı esas alınacaktır.
|
Tedbir 23. KİT Yönetişim Kanunu hazırlanacaktır.
|
Hazine Müsteşarlığı
|
DPT, ÖİB, SPK, Tüm KİT'ler
|
Aralık Sonu
|
Kamu sermayeli şirketler için başlatılan çalışmalar bağlamında KİT’lerde hesap verebilirliği, şeffaflığı, karar alma süreçlerinde esnekliği esas alan bir kanun tasarısı hazırlanacaktır.
|
Tedbir 24. Enerji KİT'leri arasındaki borç alacak sorunu çözüme kavuşturulacaktır.
|
Hazine Müsteşarlığı
|
Maliye Bakanlığı, ETKB, DPT, ÖİB ve Enerji KİT’leri
|
Mart Sonu
|
Konuya ilişkin olarak hazırlanan kanun tasarısı taslağı nihai hale getirilecektir.
|
