İKİNCİ BÖLÜM
Yüklə 4,84 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Ekonominin Genel Dengesi
2. İstihdama) Mevcut Durum 2008 yılında istihdam, 2007 yılına göre 456 bin kişi artarak 21.194 bin kişi olurken, aynı dönemde işsizlik oranı ise yüzde 10,3’ten yüzde 11’e yükselmiştir. İşgücüne katılma oranı, 2008 yılında bir önceki yıla göre 0,7 puan artarak yüzde 46,9 olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, söz konusu dönemde istihdam oranında da bir artış meydana gelmiştir. TABLO: II. - Yıllar İtibarıyla Yurt İçi İşgücü Piyasasında Gelişmeler (*) (15+Yaş, Bin Kişi)
Kaynak: TÜİK, Hanehalkı İşgücü Anketi Sonuçları (*) Yeni nüfus projeksiyonlarına göre revize edilmiştir. 2008 yılında bir önceki yıla göre tarım, sanayi ve hizmetler sektörleri istihdamında sırasıyla yüzde 3,1, yüzde 2,9 ve yüzde 1,6 oranlarında artış kaydedilmiştir. Özellikle hizmetler sektöründeki istihdam artışında mali kurumlar alt sektöründe kaydedilen yüzde 10,8 oranındaki yükseliş etkili olmuştur. Ayrıca, önceki yılların aksine tarım sektöründe gözlenen istihdam artışının kriz nedeniyle daha önceleri tarımda çalışan bireylerin bir kısmının yeniden tarımsal faaliyetlerle uğraşmaya başlamasından kaynaklandığı düşünülmektedir. 2008 yılında toplam istihdam içerisinde tarım sektörünün payı yüzde 23,7, sanayi ve hizmetler sektörlerinin payları ise sırasıyla yüzde 21 ve yüzde 55,3 olmuştur.
(15+Yaş, Bin Kişi)
Kaynak: TÜİK, Hanehalkı İşgücü Anketi Sonuçları (*) Yeni nüfus projeksiyonlarına göre revize edilmiştir. 2008 yılında kentsel istihdam bir önceki yıla göre yüzde 1,8 oranında, kırsal istihdam ise yüzde 3 oranında artmıştır. Kırsal alanlarda yaşanan istihdam artışında tarımsal istihdamın artması etkili olmuştur. Ayrıca, 2008 yılında kentsel yerlerde işsizlik oranı yüzde 12,8, kırsal yerlerde ise yüzde 7,2 olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılında bir önceki yıla göre toplam istihdam içerisinde ücretli ve yevmiyelilerin payı artarken, kendi hesabına çalışan ve işverenin payı azalmış, ücretsiz aile işçilerinin payı ise aynı kalmıştır. TABLO: II. - İstihdam Edilenlerin İşteki Çalışma Durumuna Göre Durumu (*) (15+Yaş, Bin Kişi)
Kaynak: TÜİK, Hanehalkı İşgücü Anketi Sonuçları (*) Yeni nüfus projeksiyonlarına göre revize edilmiştir. Türkiye genelinde işsizlik oranı, 2009 yılının Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarını içeren dönemde (Temmuz dönemi), bir önceki yılın aynı dönemine göre 2,9 puan artarak yüzde 12,8 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde tarım dışı işsizlik oranı 3,8 puan artarak yüzde 16,3, genç nüfusta işsizlik oranı ise 4,3 puan artarak yüzde 23,2 olmuştur. İstihdam edilen kişi sayısı söz konusu dönemde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 50 bin kişi artarak 22.213 bin kişiye yükselmiştir.
(15+Yaş, Bin Kişi)
Kaynak: TÜİK, Hanehalkı İşgücü Anketi Sonuçları (*) Yeni nüfus projeksiyonlarına göre revize edilmiştir. 2009 yılının Temmuz döneminde işgücüne katılma oranı, hem kadınlarda hem de erkeklerde bir önceki yılın aynı dönemine göre artarak toplamda yüzde 49,3’e yükselmiştir. Aynı dönemde istihdam, bir önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında tarım sektöründe 364 bin kişi artmıştır. Temmuz döneminde istihdam artışı hizmetler sektöründe 67 bin kişi olurken sanayi sektörü istihdamı ise 381 bin kişi azalmıştır. 2009 yılında işgücüne katılma oranının yüzde 47,6, işsizlik oranının ise yüzde 14,8 oranında gerçekleşeceği öngörülmektedir. b) 2010 Yılı Hedefleri 2010 yılında, öngörülen büyüme ve yatırım artışlarına bağlı olarak istihdamın yaklaşık 308 bin kişi artması, işsizlik oranının ise yüzde 14,6 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. 3. Ekonominin Genel Dengesia) Mevcut Durum 2008 yılında toplam yurtiçi talep reel olarak yüzde 0,8 oranında azalırken, net mal ve hizmet ihracatının büyümeye katkısının pozitif 1,7 puan olması sonucunda GSYH büyüme hızı yüzde 0,9 olarak gerçekleşmiştir. Net mal ve hizmet ihracatının büyümeye katkısının pozitif olmasında mal ve hizmet ithalatı azalırken mal ve hizmet ihracatının artmaya devam etmesi etkili olmuştur. 2008 yılında özel tüketim yüzde 0,5 oranında azalırken, kamu tüketimi yüzde 3,2 oranında artmıştır. Özel tüketime alt sektörler itibariyle bakıldığında, giyim-ayakkabı, mobilya-ev aletleri, eğlence-kültür ve lokanta-oteller alt sektörlerindeki azalışların, gıda-içki-tütün, konut-su-elektrik-gaz, sağlık, eğitim ve çeşitli mal ve hizmetler alt sektörlerindeki artışlar ile dengelenmesi sonucunda özel tüketim daralmasının sınırlı kaldığı gözlenmiştir. 2008 yılının ikinci çeyreğinden itibaren daralmaya başlayan özel kesim sabit sermaye yatırımları yılın tamamında yüzde 5,9 oranında azalırken, kamu sabit sermaye yatırımları yüzde 7,6 oranında artmıştır. GRAFİK: - GSYH Büyümesine Katkılar 
Toplam yurtiçi talepte 2008 yılının üçüncü çeyreğinden itibaren gözlenmeye başlanan daralma eğilimi 2009 yılının ilk iki çeyreğinde devam etmiş ve bunun sonucunda 2009 yılının ilk yarısında toplam yurtiçi talep bir önceki yılın aynı dönemine göre reel olarak yüzde 15 oranında gerilemiştir. Toplam yurtiçi talepteki hızlı daralmada, kamu tüketim ve kamu sabit sermaye yatırımlarındaki artışlara rağmen özel tüketim ve özellikle özel sabit sermaye yatırımlarının yüksek oranlı azalışları etkili olmuştur. 2009 yılının ilk yarısında bir önceki yılın aynı dönemine göre mal ve hizmet ihracatının yüzde 10,6, mal ve hizmet ithalatının ise yüzde 25,9 oranında azalması neticesinde net mal ve hizmet ihracatının GSYH büyümesine katkısı pozitif 5,2 puan seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu gelişmeler neticesinde 2009 yılının ilk yarısında GSYH yüzde 10,6 oranında daralmıştır. Ekonomik aktivite hacmi 2009 yılının ilk çeyreğinde en düşük noktasına ulaşmış, ikinci çeyrekten itibaren ise ekonomideki daralma eğilimi devam etmekle birlikte yukarıya doğru bir dönüş gözlenmiştir. Bu eğilimin devam edeceği ve yılın ikinci yarısında ilk yarıya göre ekonomik değişkenlerde nispi bir iyileşme olacağı öngörüsü ışığında, 2009 yılında toplam yurtiçi talebin yüzde 7,6 oranında azalması, net mal ve hizmet ihracatının GSYH büyümesine olan katkısının pozitif 1,8 puan olarak gerçekleşmesi ve bunların neticesinde GSYH’nın yüzde 6 oranında daralması beklenmektedir. 2009 yılında özel tüketim yüzde 3,1 oranında daralırken, kamu tüketiminin yüzde 4,4 oranında artması sonucunda toplam tüketimin yüzde 2,3 oranında azalacağı tahmin edilmektedir. Söz konusu yılda kamu tüketiminin cari fiyatlarla GSYH içindeki payının bir önceki yıla göre 1,2 puan artarak yüzde 11,2, özel tüketimin GSYH içindeki payının ise bir önceki yıla göre 1,2 puan artarak yüzde 73,4 oranında gerçekleşmesi beklenmektedir. 2009 yılında büyümenin talep bileşenleri içinde en yüksek daralmanın yüzde 21 oranı ile özel kesim sabit sermaye yatırımlarında olması beklenirken, kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarının yüzde 0,4 oranında artması beklenmektedir. Bunun sonucunda, toplam sabit sermaye yatırımlarında yüzde 17,2 oranında reel azalış beklenirken, cari fiyatlarla toplam sabit sermaye yatırımlarının GSYH içindeki payının bir önceki yıla göre 3,3 puan azalarak yüzde 16,9 olacağı tahmin edilmektedir. 2009 yılında stok değişiminin GSYH büyümesine katkısının ise negatif 1,7 puan olması beklenmektedir. 2009 yılında cari fiyatlarla özel harcanabilir gelirin GSYH’ya oranının bir önceki yıla göre 2,8 puan artarak yüzde 90,2’ye yükseleceği öngörülmektedir. 2009 yılında gerek özel tasarrufların GSYH’ya oranının bir önceki yıla göre 1,7 puan artarak yüzde 16,8’e yükselmesi, gerekse özel yatırımların 6,5 puan azalarak yüzde 11,4’e gerilemesi neticesinde özel kesim tasarruf yatırım farkının 2008 yılında negatif yüzde 2,7 olan seviyesinden 2009 yılında pozitife dönerek yüzde 5,4 seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir. 2009 yılında kamu harcanabilir gelirinin GSYH’ya oranının ise bir önceki yıla göre 3,1 puan azalarak yüzde 8,7 olacağı tahmin edilmektedir. Söz konusu gelişmede, özellikle cari transferlerdeki ve sosyal fonlardaki kötüleşmenin etkili olması beklenmektedir. 2009 yılında kamu yatırımlarının GSYH içindeki payının aynı kalmasına rağmen, kamu tasarruflarının payının bir önceki yıl pozitif yüzde 1,7 olan seviyesinden negatife dönerek yüzde 2,6 olarak gerçekleşmesi neticesinde, kamu tasarruf yatırım farkının 2008 yılında negatif yüzde 2,5 olan seviyesinden 2009 yılında negatif yüzde 6,9’a gerileyeceği tahmin edilmektedir. TABLO: II. - Ekonominin Genel Dengesi (Cari Fiyatlarla)
Kaynak: DPT (1) Gerçekleşme Tahmini (2) Program TABLO: II. - Ekonominin Genel Dengesi (1998 Yılı Fiyatlarıyla)
Kaynak: DPT (1) Yüzde değişimleri GSYH büyümesine katkıları göstermektedir. (2) Gerçekleşme Tahmini (3) Program b) 2010 Yılı Hedefleri 2010 yılında toplam yurtiçi talep reel olarak yüzde 3,8 oranında artarken, net mal ve hizmet ihracatının GSYH büyümesine katkısının negatif 0,4 puan olması sonucunda GSYH’nın yüzde 3,5 oranında büyümesi hedeflenmektedir. 2010 yılında özel kesim tüketim harcamalarında yüzde 2,5, kamu kesimi tüketim harcamalarında ise yüzde 2,4 oranında artış olacağı öngörülmüştür. Bu dönemde, özel kesim sabit sermaye yatırımları yüzde 7 oranında artarken, kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarının yüzde 10,3 oranında artması beklenmektedir. 2010 yılında GSYH büyümesine; özel tüketimin 1,8 puan, kamu tüketiminin 0,2 puan, özel kesim sabit sermaye yatırımlarının 1,2 puan, kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarının ise 0,5 puan katkı yapması beklenmektedir. Stok değişiminin GSYH büyümesine katkısının ise pozitif 0,2 puan olacağı tahmin edilmektedir. Kamu harcanabilir gelirinin GSYH’ya oranının 2010 yılında, bir önceki yıla göre 1,2 puan artarak yüzde 9,9 olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. 2010 yılında kamu yatırımlarının GSYH’ya oranı aynı kalırken, kamu tasarruflarının GSYH içindeki payının bir miktar iyileşerek negatif yüzde 2,6’dan negatif yüzde 1,3’e çıkması neticesinde kamu tasarruf yatırım farkının GSYH’ya oranının 2010 yılında negatif yüzde 5,6 seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir. 2010 yılında gerek özel yatırımlardaki 1,2 puanlık artış, gerekse özel tasarruflardaki 1 puanlık azalış neticesinde özel kesim tasarruf yatırım farkının GSYH’ya oranının yüzde 3,2 seviyesinde gerçekleşeceği öngörülmektedir.
Milli gelir hesaplarında kullanılan temel kavram Gayri Safi Yurt içi Hasıla (GSYH) olup, kısaca bir ülke sınırları içinde belli bir dönemde üretilmiş olan toplam katma değeri ifade etmektedir. Ancak GSYH, bir ülkede yaratılan katma değeri kapsamakla birlikte, yurt içinde yerleşiklerin gelirlerini ve dolayısıyla refah seviyelerini anlamak açısından yetersiz kalmaktadır. Çünkü bir yandan, ülkede elde edilen katma değerin bir kısmı kar transferleri, faiz ve maaş ödemeleri kanalıyla yurt dışı yerleşiklere aktarılmakta, diğer yandan yurt içi yerleşikler de dış âlemden benzer şekilde gelir elde edebilmektedir. Bu tip gelirler ödemeler dengesi istatistiklerinde faktör gelirleri olarak adlandırılmaktadır. Faktör gelirlerinin GSYH’ya ilave edilmesiyle Gayri Safi Milli Gelir (GSMG) elde edilmektedir. Diğer taraftan herhangi bir üretim faktörünün kullanılmasının karşılığı olmaksızın yurt içi yerleşikler yurt dışına bir transfer yapabilmekte ve/veya bunun tam tersi de olabilmektedir. Bu tip transferlere karşılıksız cari transferler denilmektedir. Bu istatistik de ödemeler dengesi tablosunun son kalemi olarak cari denge hesaplarında yer almaktadır. Karşılıksız cari transferlerin GSMG’ye eklenmesiyle de Gayri Safi Milli Harcanabilir Gelir (GSMHG)’e ulaşılmaktadır. GSMHG bir ülkede yerleşiklerin kullanabileceği gelirler toplamını göstermekte olup, yurt içi tasarrufların hesaplanmasında kullanılan geliri oluşturmaktadır. Diğer bir ifadeyle, GSMHG’den toplam tüketim çıkarıldığında toplam yurt içi tasarruflar elde edilmektedir. TÜİK tarafından üretilen yeni milli gelir hesaplarında sadece GSYH hesaplanmakta olup diğer milli gelir büyüklükleri hesaplanmamaktadır. Bu nedenle, GSMHG, ekonominin genel dengesinde kullanılmak üzere, ödemeler dengesi istatistikleri kullanılarak Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hesaplanmıştır. GSYH = Tüketim Harcamaları+ Yatırım Harcamaları + Mal ve Hizmet İhracatı – Mal ve Hizmet İthalatı GSMG = GSYH + Net Faktör Gelirleri Net Faktör Gelirleri = Yerleşiklerin Dış Alemden Elde Ettikleri Faktör Gelirleri – Yerleşik Olmayanlara Yurt içinde Yapılan Faktör Geliri Ödemeleri GSMHG = GSMG + Net Dış Alem Cari Transferleri Net Dış Alem Cari Transferleri = Yerleşiklerin Dış Alemden Elde Ettikleri Cari Transferler – Yerleşik Olmayanlara Yurt içinde Yapılan Cari Transferler Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanan kalkınma planları, orta vadeli programlar ve yıllık programlarda yer alan ve tüm ekonomik faaliyetleri kapsayan ekonominin genel dengesi tablosu harcama yönüyle milli gelir hesaplarının yanı sıra tasarruf-yatırım dengelerini de kapsamaktadır. Ekonominin genel dengesinde Türkiye ekonomisi kamu ve özel kesim ayırımında izlenmekte olup, GSMHG, kamu harcanabilir geliri ile özel harcanabilir gelirin toplamından oluşmaktadır. Kamu harcanabilir gelirinden kamu tüketimi çıkarıldığında kamu tasarrufları, özel harcanabilir gelirden özel tüketim çıkarıldığında ise özel tasarruflar elde edilmekte olup, kamu ve özel tasarrufların toplamı toplam yurt içi tasarrufları vermektedir. Teorik olarak, bir ekonomide toplam tasarruflar toplam yatırımlara denktir. Bu çerçevede, bir ekonomide yurt içi tasarrufların düzeyi toplam yatırımları karşılamaya yetmediğinde tasarruf açığıyla karşılaşılmakta, yurt içi tasarrufların düzeyi toplam yatırımları aştığında ise ülkeden tasarruf çıkışı olmaktadır. Dış tasarruflar, ödemeler dengesinin temel kalemi olan cari işlemler dengesine eşit olup, mal ve hizmet ihracatı, mal ve hizmet ithalatı, net faktör gelirleri ve net dış alem cari transferleri toplamından oluşmaktadır. Yüklə 4,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||