İKİNCİ BÖLÜM

II. İSTİHDAMIN ARTIRILMASI

A. İŞGÜCÜ PİYASASININ GELİŞTİRİLMESİ

1. Mevcut Durum

31 Aralık 2008 tarihi itibarıyla Türkiye nüfusu yaklaşık olarak 71,5 milyon kişidir. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına dayanarak yapılan geçici tahminlere göre yıl ortası toplam nüfusun 2009 yılında 71,9 milyon olacağı, 2010 yılında ise 72,7 milyona ulaşacağı beklenmektedir.

TABLO: IV. - Yaş Gruplarının Toplam Nüfusa Oranları

(Yüzde)

	0-14 yaş grubu		15-64 yaş grubu
	2000	2008	2000	2008
AB - 25	16,7	15,7	66,9	67,1
Türkiye	30,0	26,3	64,7	66,9

Kaynak: TÜİK, Eurostat

Ülkemizde toplam nüfus içinde 0-14 yaş grubundaki nüfusun payı azalırken, çalışma çağındaki nüfusun ve yaşlı nüfusun payı artmaktadır. Buna karşın 2008 yılında istihdam artışı çalışma çağı nüfusu artışının önüne geçmiştir. 2008 yılında bir önceki yıla göre çalışma çağı nüfusu yüzde 1,6 artarken, istihdam artışı yüzde 2,2 olmuştur. Ayrıca, küresel krizle birlikte gelirlerinde azalma yaşanan ailelerde daha önce işgücüne katılmayan bireylerin işgücüne dahil olmaları ile birlikte işgücü de önemli ölçüde artmıştır. Ancak, bu bireylerin önemli bir kısmı işsiz kalmıştır. Nitekim, 2008 yılında işgücü ve işsiz sayısı bir önceki yıla göre sırasıyla yüzde 3,0 ve yüzde 9,9 oranında artmıştır. İşgücüne dahil olmayanlar içerisinde yer alan iş aramayıp, çalışmaya hazır olanların sayısında ise yüzde 6,2 oranında bir artış kaydedilmiştir.

2008 yılının son dönemlerinde ortaya çıkan ve ülkemiz işgücü piyasasını da önemli ölçüde etkileyen küresel krizle birlikte işsiz sayısı ciddi bir biçimde artmıştır. İşsizlik oranı 2008 yılında yüzde 11 seviyesinde gerçekleşmiştir. Ayrıca, 2008 yılında tarım dışı ve genç işsizlik oranları sırasıyla yüzde 13,6 ve yüzde 20,5’e yükselmiştir. Bu oranların yüksek olmasında kriz nedeniyle işten çıkarılanlarla birlikte önceden ev işleriyle meşgul olan kadınların iş aramaya başlaması da etkili olmuştur. Nitekim kadınlarda işsizlik oranı 2008 yılında yüzde 11’den yüzde 11,6’ya yükselmiştir. Krizin ülkemiz işgücü piyasasında yarattığı en önemli etki, kadınların yeniden iş aramaya başlamaları ve işgücü piyasasına daha fazla dahil olmalarıdır. Nitekim, kadınların işgücüne katılım oranı 2008 yılında bir önceki yıla göre 0,9 puan artarak yüzde 24,5’e yükselmiştir. Ayrıca, küresel kriz, tarımda yaşanan çözülme sürecini tersine çevirmiştir. Nitekim, 2008 yılında bir önceki yıla göre tarım istihdamının payı yüzde 23,5’ten yüzde 23,7’ye yükselmiştir.

Ülkemizde işgücü verimliliği, son dönemde artış göstermekle beraber, özellikle mesleki eğitim kalitesinin düşüklüğü, hizmet içi eğitim ve yaşam boyu eğitim faaliyetlerinin yetersizliği, sermaye birikimi ve teknolojik yenilenme süreçlerindeki eksiklikler gibi nedenlerle, AB ülkelerine göre daha düşük kalmaktadır. ILO verilerinde, çalışılan saat başına satın alma gücü paritesine göre GSYH olarak hesaplanan işgücü verimliliği, ülkemizde, 2002-2008 yılları arasında, 10 ABD dolarından 14 ABD dolarına yükselmiştir. Söz konusu veri, 2008 yılı için, Fransa’da 35, İngiltere’de 32, Almanya’da 30, İtalya’da 29 ve İspanya’da 23 ABD doları olarak gerçekleşmiştir.

TABLO: IV. - Temel İstihdam ve İşgücü Göstergeleri

(Yüzde)

	Türkiye			AB-25
	2006	2007	2008	2006	2007	2008
İşgücüne Katılma Oranı (İKO) (15-64)	50,2	50,2	50,8	70,7	70,9	71,4
- İKO (Kadın)	26,1	26,1	26,9	63,4	63,7	64,3
- İKO (Erkek)	74,4	74,4	74,8	78,0	78,1	78,4
İstihdam Oranı (15-64)	45,9	45,8	45,9	64,8	65,8	66,3
- İstihdam Oranı (Kadın)	23,9	23,8	24,3	57,6	58,6	59,4
- İstihdam Oranı (Erkek)	68,1	68,0	67,7	72,1	73,0	73,2
İşsizlik Oranı (15+ Yaş)	10,2	10,3	11,0	8,2	7,2	7,0
- İşsizlik Oranı (Kır)	6,2	6,8	7,2	-	-	-
- İşsizlik Oranı (Kent)	12,2	12,0	12,8	-	-	-
Genç İşsizliği Oranı (15-24)	19,1	20,0	20,5	17,1	15,3	15,5

Kaynak: TÜİK, Eurostat

2009 yılında nominal olarak ortalama net memur maaşları yüzde 15, ortalama kamu işçi ücretleri ise yüzde 5,7 oranlarında artmıştır. Reel olarak ise, memur maaşlarının yüzde 8,3 oranında artacağı, kamu işçi ücretlerinin de yüzde 0,5 oranında gerileyeceği tahmin edilmektedir. 2008 yılında ortalama özel kesim net işçi ücretlerinde nominal olarak yüzde 12,2, reel olarak yüzde 1,6 oranlarında artış tahmin edilmektedir.

2009 yılında ortalama aylık brüt asgari ücret 16 yaşından büyük işçiler için 679,50 TL, 16 yaşından küçük işçiler için 578,25 TL olmuştur. 2009 yılında 16 yaş ve üstü ortalama aylık net asgari ücret nominal olarak yüzde 9 oranında artmıştır. Reel olarak ise, yüzde 2,7 oranında artacağı tahmin edilmektedir.

2009 yılında, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu kapsamında çalışanlar arasında sendikalaşma oranı yüzde 59 iken 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu kapsamındaki kamu çalışanları arasında sendikalaşma oranı yüzde 57’dir.

Ülkemizde yaşanan ekonomik krizin işletmeler ve istihdam üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla 2009 yılında yürürlüğe giren 5838 sayılı Kanun ile 2008–2009 yıllarında uygulanmak üzere, kısa çalışma ödeneğinin azami süresi 3 aydan 6 aya çıkarılmış, Bakanlar Kuruluna bu süreyi 6 ay kadar uzatma yetkisi verilmiş ve ödenek miktarı yüzde 50 oranında artırılmıştır.

Ülkemizde sosyal diyaloğu geliştirmek amacıyla oluşturulmuş bulunan Ekonomik ve Sosyal Konseyin işlevinde etkinliği artırmak amacıyla, Konseyin kamu ağırlıklı yapısının değiştirilmesi ihtiyacı önemini korumaktadır.

Çalışma hayatı mevzuatının, AB’ye uyum sürecinde özellikle 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ile 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununda, 87 ve 98 sayılı ILO Sözleşmeleri doğrultusunda değişiklik yapılmasına ilişkin çalışmalar sürdürülmektedir.

Kamu görevlilerinin sendikal haklarının düzenlendiği 4688 sayılı Kamu Sendikaları Kanunun uygulanmasına ilişkin sorunların giderilmesi ihtiyacı önemini korumaktadır.

Kamu personel sisteminde, kamu görevlilerinin istihdam şekilleri ve ücretlerinin iş, liyakat, verim, kıdem ve kariyerin karşılığı olarak belirlenmesine olanak sağlayacak reform ihtiyacı önemini korumaktadır.

Ülkemiz tarımının özelliklerini dikkate alan, tarım ve orman işçilerini kapsayan Tarım İş Kanununun çıkarılması ihtiyacı devam etmektedir.

2008 yılında 5763 sayılı Kanun ile ağır ve tehlikeli işlerde, çalıştığı iş ile ilgili mesleki eğitim almamış işçilerin çalıştırılmaları yasaklanmıştır. İş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi kapsamında iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin, çırakları da kapsayacak biçimde, yaygınlaştırılması ihtiyacı devam etmektedir.

TABLO: IV. - İşgücü Maliyetlerinde ve Net Ele Geçen Ücretlerdeki Gelişmeler

		2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009(6)
		İŞGÜCÜ MALİYETİ (1)
		Reel İşgücü Maliyeti Endeksi (1994=100)
- İşçi (3)
. Kamu		115,7	99,5	102,2	105,4	107,4	104,4	111,9	105,2	112,4
. Özel		115,9	108,9	106,3	111,1	114,9	114	118,3	118,5	-
- Memur		117	120,3	122,6	127,8	134,5	140,2	148,4	147	164,7
- Asgari Ücret (4)		132,9	134,9	153,9	170,8	181,8	180,7	183,6	177,1	190,7
		Bir Önceki Yıla Göre  Reel Yüzde Değişim
- İşçi (3)
. Kamu		-11,1	-14	2,7	3,1	1,9	-2,8	7,2	-6	6,8
. Özel		-17,7	-6,1	-2,3	4,5	3,4	-0,8	3,8	0,2	-
- Memur		-9,7	2,8	1,9	4,3	5,2	4,2	5,8	-0,9	12
- Asgari Ücret (4)		-14,6	1,5	14,1	11	6,4	-0,6	1,6	-3,6	7,7
		NET ELE GEÇEN ÜCRETLER (2)
		Reel Net Ele Geçen Ücret Endeksi (1994=100)
- İşçi (3)
. Kamu		98,2	89,2	86,8	88,3	90,7	88,3	91,1	89,3	88,9
. Özel		95,3	94,3	93,9	97,1	97,7	97	99,4	100,9	-
- Memur		104,8	110,8	109,9	112,7	115,7	122,9	127,7	136	147,3
- Asgari Ücret (5)		113,9	123	127,6	158,6	165,3	163,9	162,8	176,6	181,2
		Bir Önceki Yıla Göre Reel Yüzde Değişim
- İşçi (3)
. Kamu		-11,5	-9,2	-2,7	1,7	2,7	-2,7	3,1	-1,9	-0,5
. Özel		-20,3	-1	-0,4	3,5	0,5	-0,7	2,5	1,6	-
- Memur		-3,8	5,7	-0,9	2,6	2,6	6,2	3,9	6,5	8,3
- Asgari Ücret (5)		-14,1	8	3,7	24,3	4,2	-0,9	-0,7	8,5	2,7

Kaynak : Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, DPT, TİSK ve Kamu İşveren Sendikaları

(1) Reel hesaplamalarda 1994-2004 yılları arasında TEFE (1994=100), 2005 yılından sonra ise ÜFE (2003=100) bazlı endeks kullanılmıştır. 2009 yılı için ÜFE tahmini yüzde 1,2 alınmıştır.

(2) Reel hesaplamalarda 1994-2004 yılları arasında TÜFE (1994=100), 2005 yılından sonra ise TÜFE (2003=100) bazlı endeks kullanılmıştır. 2009 yılı için TÜFE tahmini yüzde 6,2 alınmıştır.

(3) TİSK ve Kamu İşveren Sendikaları verilerinden hesaplanmıştır. 2008 yılı özel kesim işçi ücretleri tahmindir.

(4) 16 ve üstü yaş sanayi ve hizmetler kesimi asgari ücretin işgücü maliyetinin yıllık ortalamaları esas alınmıştır.

(5) 16 ve üstü yaş sanayi ve hizmetler kesimi net asgari ücretinin yıllık ortalamaları esas alınmıştır.

(6) Tahmin.

Not: 2008 yılından itibaren net ele geçen ücretlere bekar çalışan için asgari geçim indirimi dahildir.

Küreselleşme ve bilgi toplumuna dönüşüm, çalışma ilişkilerini ve biçimlerini değiştirmektedir. Bu bağlamda, istihdam artışını sağlayacak biçimde çalışanların, işletmelerin ve sektörlerin değişime uyumlarının kolaylaştırılması ihtiyacı devam etmektedir.

2. Temel Amaç ve Hedefler

İstihdam odaklı sürdürülebilir büyüme çerçevesinde, rekabetçi bir ekonomi ve bilgi toplumuna dönüşüm doğrultusunda istihdam imkanlarının geliştirilmesi, işsizliğin azaltılması ve işgücü piyasasının etkinleştirilmesi temel amaçtır.

Esneklik ile güvence arasındaki dengenin sağlandığı, verimliliği esas alan ücret sisteminin oluşturulduğu, teknolojik gelişme ve değişime uyum sağlayabilecek istihdam olanakları ile herkese, başta cinsiyete dayalı eşitlik olmak üzere, eşit hak ve fırsatların sunulduğu etkin bir işgücü piyasası oluşturulacaktır.

3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler

Öncelik/ Tedbir	Sorumlu Kuruluş	İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Öncelik 71. İşgücü piyasası etkinleştirilecektir.
Tedbir 159. Değişen piyasa koşullarını makro bakış açısıyla ele alan ulusal bir istihdam stratejisi ve eylem planı oluşturulacaktır.	Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı	Maliye Bakanlığı, MEB, DPT, Hazine Müsteşarlığı, SGK, MYK, KOSGEB, İşçi ve İşveren Sendikaları Konfederasyonları, Üniversiteler, Meslek Kuruluşları, STK’lar	Aralık Sonu	Küresel krizin de etkisiyle değişen piyasa koşullarını göz önüne alan bütüncül bir istihdam stratejisi oluşturulacaktır. Ayrıca, oluşturulan istihdam stratejisi doğrultusunda işgücü piyasasının canlandırılması ve istihdamın artırılmasına yönelik eylem planı da hazırlanacaktır.
Tedbir 160. Toplu iş hukuku alanında uluslararası norm ve standartlar doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapılacaktır.	Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı	Maliye Bakanlığı, DPT, Hazine Müsteşarlığı, İşçi ve İşveren Sendikaları Konfederasyonları, Meslek Kuruluşları	Haziran Sonu	ILO’nun 87 ve 98 sayılı Sözleşmeleri bağlamında 2821 ve 2822 sayılı Kanunlarda gerekli düzenlemeler yapılacaktır.
Tedbir 161. Ülkemizdeki mevcut sosyal diyalog mekanizmalarının etkinliğini artırmaya yönelik olarak Ekonomik ve Sosyal Konsey (ESK) yeniden yapılandırılacaktır.	DPT	Başbakanlık, ÇSGB, İşçi ve İşveren Sendikaları Konfederasyonları, Kamu Görevlileri Sendikaları Konfederasyonları, Meslek Kuruluşları, STK’lar	Aralık Sonu	ESK’nın yasal ve fonksiyonel altyapısı güçlendirilerek, kamu ağırlıklı yapısını değiştirecek düzenlemeler yapılacaktır.
Tedbir 162. İş sağlığı ve güvenliği alanlarında yürütülen mevzuat çalışmaları tamamlanacaktır.	Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı	Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Devlet Personel Başkanlığı, KOSGEB, İşçi ve İşveren Sendikaları Konfederasyonları, Meslek Kuruluşları, STK’lar	Aralık Sonu	AB ve ILO normları temelinde hazırlanan iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin mevzuat çalışmaları tamamlanacaktır.

B. EĞİTİMİN İŞGÜCÜ TALEBİNE DUYARLILIĞININ ARTIRILMASI

1. Mevcut Durum

Türkiye’nin, demografik yapısı itibarıyla artan çalışma çağı nüfusunun istihdam yaratabilmesi ve bilgi toplumuna dönüşebilmesi için önünde ciddi fırsatlar bulunmaktadır. Kısa ve orta vadede, değişen ekonomik yapıya uygun işgücü ihtiyacını karşılayacak gençlerin mesleki becerilerinin artırılması ve özellikle yüksek katma değer üretilmesini sağlayacak olan bilgi ve iletişim teknolojilerinin sunduğu imkanlardan yararlanılması, hem insan kaynağının geliştirilmesini sağlayacak hem de bilgi toplumuna dönüşümde ihtiyaç duyulan itici gücü ortaya çıkaracaktır.

İstihdam ve eğitim arasındaki bağın yeterince kurulamaması ve mesleki eğitimin işgücü piyasasının ihtiyaçları doğrultusunda istenilen ölçüde verilememesi, insan gücü niteliği ile işgücü piyasasının talebi arasında dengesizliklere yol açmakta ve eş zamanlı olarak hem işsizliğe, hem de boş iş pozisyonlarına neden olmaktadır. Bu durum, mesleki eğitimin işgücü piyasasının talepleri doğrultusunda şekillendirilmesini ve oluşturulan mesleki yeterlilikler sisteminin tamamlanarak hayata geçirilmesini gerekli kılmıştır.

Ülkemizde 15-29 yaş arası gençlerden istihdamda ve eğitimde yer almayanların oranı OECD ülkelerine göre oldukça yüksektir. Bu durumun kadınlarda erkeklerden daha belirgin olduğu, kadınlarda eğitim ve istihdamın dışında olma durumunun erkeklere göre daha kalıcı olduğu görülmektedir.

GRAFİK: - Eğitimde ve İstihdamda Yer Almayan Genç Nüfus, 2008

Kaynak: OECD

Eğitimde modüler bir yapıya geçilmesi yönündeki çalışmalar çerçevesinde ortaöğretimde 9. sınıftan sonra mesleki teknik liseler ile genel liseler arasında geçişlere imkan veren esnek bir yapıya geçilmiş olmakla birlikte, uygulamada mesleki rehberlik ve yönlendirme hizmetlerinin yetersizliği ve toplumda konuya ilişkin farkındalık düzeyinin düşük kalması gibi nedenlerden dolayı sorunlarla karşılaşılmaktadır. Ortaöğretim düzeyindeki mesleki teknik eğitim programları yenilenmiş, söz konusu çalışmaların Meslek Yüksek Okullarına (MYO) yansıtılması amacıyla İnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yoluyla Geliştirilmesi Projesi (İKMEP) kapsamında faaliyetlere devam edilmiştir.

Türkiye’de 2008 yılında işgücünün yüzde 63,2’si, istihdamın yüzde 63,6’sı ve işsizlerin yüzde 60,1’i lise altı eğitim seviyesindekiler ve okur-yazar olmayanlardan oluşmaktadır. Mevcut işgücünün niteliği ve verimliliğinin düşük olması nedeniyle işgücü arz ve talebi arasında yaşanan uyumsuzluk, işgücü piyasasının etkinliğini azaltan önemli bir faktördür.

TABLO: IV. - 2008 Yılı İşgücü Eğitim Düzeyi

(Yüzde)

	İşgücü	İstihdam	İşsiz	İKO	İstihdam Oranı	İşsizlik Oranı
Okur-yazar olmayanlar	4,3	4,5	2,4	18,1	17	6,3
Lise altı eğitimliler	58,9	59,1	57,7	44,9	40,1	10,7
Lise ve dengi meslek lisesi eğitimliler	22,1	21,6	26	56,1	48,8	12,9
- Mesleki ve teknik lise	10,5	10,4	11,2	65,0	57,4	11,7
Yüksekokul ve fakülte	14,7	14,8	13,9	77,6	69,6	10,3
Toplam	100,0	100,0	100,0	47,8	43,1	9,9

Kaynak: TÜİK

Eğitim seviyeleri itibarıyla bakıldığında, yüksekokul ve fakülte mezunları dışında kalan gruplarda eğitim seviyesi yükseldikçe işsizlik oranları da yükselmektedir. Bu durumun en önemli nedeni, eğitim seviyesi yükseldikçe işgücüne ve istihdama katılma eğiliminin artmasıdır.

Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi 05.06.2009 tarihli Yüksek Planlama Kurulu kararı ile kabul edilmiş ve uygulamaya konulmuştur. Bunun yanısıra, mesleki ve teknik eğitimin bir bütünlük içinde ele alınması ve uygulamalarının yürütülebilmesi amacıyla 2008-2012 yıllarını kapsayan Mesleki Eğitim ve Öğretim Strateji Belgesi hazırlanması çalışmalarına devam edilmektedir.

Ulusal yeterlilikler sisteminin kurulmasına yönelik adımlardan birisi olan Mesleki Yeterlilikler Kurumunun açılmasıyla, iş piyasasının ihtiyaçları göz önüne alınarak meslek standartlarının geliştirilmesi, öğrencilerin değerlendirilerek sertifikalandırılması çalışmalarına başlanmıştır.

2. Temel Amaç ve Hedefler

Eğitimin işgücü talebine olan duyarlılığının artırılması amacıyla hazırlanan hayat boyu eğitim stratejisi dikkate alınarak, ekonominin talep ettiği alanlarda insan gücü yetiştirilmesi ve eğitim ile işgücü piyasasının daha esnek bir yapıya kavuşturulması hedeflenmektedir.

3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler

Öncelik/Tedbir	Sorumlu Kuruluş		İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Öncelik 72. İş dünyasının talep ettiği nitelikteki işgücünün yetiştirilmesi amacıyla eğitim ile işgücü arasındaki işbirliği güçlendirilecektir.
Tedbir 163. Mesleki ve teknik ortaöğretimde kurulan modüler sistem geliştirilecek ve yükseköğretimdeki mesleki ve teknik eğitim programları da bu yapıyla uyumlu hale getirilecektir.		Milli Eğitim Bakanlığı	ÇSGB, YÖK, İŞKUR, MYK, İşçi ve İşveren Sendikaları Konfederasyonları, Meslek Kuruluşları, STK’lar	Aralık Sonu	Yenilenen modüllere öğretmenlerin uyumunun sağlanmasına yönelik hizmet içi eğitim faaliyetleri artırılacaktır. MYO’lar meslek liselerinin müfredatlarını tekrar eder konumdan çıkarılarak, aralarında program devamlılığı ve bütünlüğü sağlanacaktır.
Tedbir 164. Mesleki Eğitim ve Öğretim Stratejisi hazırlanacaktır.		Milli Eğitim Bakanlığı	ÇSGB, DPT, İŞKUR, İşçi ve İşveren Sendikaları Konfederasyonları, Meslek Kuruluşları	Aralık Sonu	Mesleki eğitim ve öğretimde işgücü talebine uyumun güçlendirilmesine, kalitenin artırılmasına, statünün geliştirilmesine, mali kaynakların çeşitlendirilmesine ve iş dünyasının yönetimde rol almasına odaklanan bir strateji ve eylem planı hazırlanacaktır. Mesleki, Bilgi, Rehberlik ve Danışmanlık Sisteminin oluşturulması kapsamında etkin bir hayat boyu mesleki yönlendirme mekanizması geliştirilecektir.
Tedbir 165. Ulusal mesleki yeterlilikler sisteminin güçlendirilmesi ve öncelikli sektörlerde meslek standartları geliştirilmesi çalışmalarına hız verilecektir.		MYK	MEB, ÇSGB, YÖK, İŞKUR, Üniversiteler, İşçi ve İşveren Sendikaları Konfederasyonları, Meslek Kuruluşları, STK’lar	Aralık Sonu	Etkin bir koordinasyon mekanizması kurularak, mesleki ve teknik eğitim programları, geliştirilen meslek standartları ile uyumlu hale getirilecektir.

C. AKTİF İŞGÜCÜ POLİTİKALARININ GELİŞTİRİLMESİ

1. Mevcut Durum

Küresel kriz ülkemizde işgücü piyasasını ciddi şekilde etkilemiştir. İç ve dış talepteki daralmaya bağlı olarak üretimde yaşanan azalma ile birlikte istihdam azalmış ve işsizlik artmıştır. Bu durum, özellikle istihdam piyasasına girişte zorluk yaşayan vasıfsız işgücünün niteliklerinin ve kazançlarının artırılmasını amaçlayan ve kamu istihdam hizmetlerini, iş yaratmayı ve işgücünün eğitimini içeren aktif işgücü politikalarının önemini artırmıştır. Krizden etkilenen AB ve OECD ülkelerinde işsizlikle mücadelede aktif işgücü programlarına öncelik verilmiş ve bu programlara ayrılan kaynaklar artırılmıştır. Ülkemizde de 5763 sayılı Kanunla İŞKUR tarafından uygulanan aktif işgücü politikalarına ayrılan kaynaklar artırılmıştır.

TABLO: IV. - 2005-2009 Yılları Arasında İŞKUR Tarafından Verilen Aktif İşgücü Programlarına Yapılan Harcama ve Yararlanan Kişi Sayısı

Yıllar	Harcama (Bin TL)	Yararlanan Kişi Sayısı
2005	21 716	11 473
2006	15 174	17 106
2007	29 672	33 597
2008	35 602	32 206
2009*	144 736	163 732

Kaynak: İŞKUR

*13.10.2009 tarihi itibarıyla

Aktif işgücü politikaları kapsamında İŞKUR; iş arayanlara iş bulunmasını, mesleki eğitim ve işgücü uyum programlarını, mesleğe yöneltme, mesleki danışmanlık ve rehberlik hizmetlerinin sunulmasını, iş arama stratejilerinin geliştirilmesini, uzun süreli işsizler, özürlüler, kadınlar ve gençler gibi dezavantajlı grupların daha kolay iş bulmasını, girişimcilik eğitimlerini ve istihdam garantili eğitim kurslarını ve kamu yararına çalışma programlarını yürütmektedir. İŞKUR’a aktif işgücü politikalarında kullanılmak üzere aktarılan kaynağın artırılması İŞKUR’un bu kapsamda verdiği hizmetlerden yararlanan kişi sayısını artırmıştır.

2007 yılından itibaren İŞKUR tarafından işgücü piyasası ihtiyaç analizine yönelik İşgücü Piyasası Araştırması yapılmaya başlanmıştır. İşgücü Piyasası Araştırması, işverenlerin günümüzde ve önümüzdeki dönemlerde hangi sektörlerde, hangi mesleklerde ve ne kadar elemana ihtiyaç duyduğunun ve hangi mesleklerde eleman temininde güçlük çektiklerinin tespit edilmesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca, söz konusu anket aktif işgücü programlarının piyasanın ihtiyaçlarına göre tasarlanmasına ve uygulanmasına katkı sağlayacaktır.

2006-2009 yılları arasında uygulanan Özelleştirme Sosyal Destek Projesi (ÖSDP) tamamlanmıştır. ÖSDP II kapsamında 9.649 kişiye danışmanlık, formel eğitim, işyeri eğitimi ve toplum yararına çalışma programı hizmetleri sağlanmış ve bu kişilerin 4.896’sı istihdam edilmiştir. Ayrıca, ÖSDP kapsamında 11 İş Geliştirme Merkezi kurulmuş, bu merkezlerde 290 işyeri açılmış ve 1.618 kişiye istihdam yaratılmıştır.

2007 yılında başlatılan Türkiye ve AB’nin ortak finansmanıyla kadınlar ile gençlerin istihdam edilebilirliklerinin artırılmasını ve İŞKUR’un kurumsal kapasitesinin geliştirilmesini amaçlayan Aktif İstihdam Tedbirleri ve Yerel Düzeyde İŞKUR’a Destek Projesi devam etmektedir.

Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programı çerçevesinde, İŞKUR tarafından, toplam tutarı 57 milyon euro olan Kadın İstihdamının Desteklenmesi, Genç İşsizliğinin Azaltılması ve Kamu İstihdam Hizmetlerinin Kalitesinin Artırılması Operasyonları yürütülmektedir.

2. Temel Amaç ve Hedefler

Aktif işgücü politikalarının işgücü piyasasının ihtiyaçları doğrultusunda geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve bu kapsamda sunulan hizmetlerin kalitesinin yükseltilmesi temel amaçtır.

3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler

Öncelik/Tedbir	Sorumlu Kuruluş	İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Öncelik 73. Aktif işgücü programları işgücü piyasanın ihtiyaçları doğrultusunda yaygınlaştırılacak, etkinleştirilecek ve bu programların piyasa üzerindeki etkileri değerlendirilecektir.
Tedbir 166. Başta işgücü piyasasına girişte zorlukla karşılaşanlar ve kriz nedeniyle işten çıkarılanlar olmak üzere bireylerin aktif işgücü programlarına erişimleri artırılacaktır.	İŞKUR	Maliye Bakanlığı, Adalet Bakanlığı, ÇSGB, MEB, Hazine Müsteşarlığı, SGK, YÖK, SYDGM, KOSGEB, KSGM, GSGM, SHÇEK, ÖZİDA, Valilikler, Yerel Yönetimler, Kalkınma Ajansları, İşçi ve İşveren Sendikaları Konfederasyonları, Meslek Kuruluşları, STK’lar	Aralık Sonu	Gençler, kadınlar, uzun süreli işsizler, özürlüler, eski hükümlüler ve kriz nedeniyle işten çıkarılanlar başta olmak üzere, bireylere niteliklerine uygun becerilerin kazandırılması, iş bulmalarının ve iş kurmalarının kolaylaştırılması amacıyla bu kesimlere iş arama ve mesleki yönlendirme hizmetleri ile teorik ve işbaşı eğitimleri bileşenlerinin bir arada verildiği aktif işgücü programları yaygınlaştırılacaktır.
Tedbir 167. Aktif işgücü programları izleme ve değerlendirme sistemi oluşturulacaktır.	İŞKUR	ÇSGB, MEB, DPT, Hazine Müsteşarlığı, MYK, KOSGEB, Kalkınma Ajansları, Yerel Yönetimler, İşçi ve İşveren Sendikaları Konfederasyonları, Üniversiteler, Meslek Kuruluşları	Aralık Sonu	Aktif işgücü programlarının etkinliğini ve etkililiğini düzenli bir şekilde, program türü ve il bazında izlemeye imkan veren çalışmalar tamamlanacaktır. Uygulanacak olan aktif işgücü programları söz konusu izleme ve değerlendirme çalışmalarının sonuçları dikkate alınarak tasarlanacaktır.
Tedbir 168. İŞKUR’un uyguladığı işgücü eğitimlerinde özel sektör, meslek kuruluşları ile işçi ve işveren kuruluşlarının payı artırılacaktır.	İŞKUR	Maliye Bakanlığı, ÇSGB, MEB, Hazine Müsteşarlığı, MYK, Kalkınma Ajansları, İşçi ve İşveren Sendikaları Konfederasyonları, Meslek Kuruluşları	Aralık Sonu	İşgücü yetiştirme programlarında özel sektör, meslek kuruluşları ile işçi ve işveren kuruluşlarının payının artırılması özendirilecektir. Başta KOBİ’ler olmak üzere, söz konusu kuruluşlara yönelik bilgilendirme faaliyetleri yaygınlaştırılacaktır.
Tedbir 169. Özel istihdam bürolarının işe yerleştirme sürecindeki etkinlikleri artırılacaktır.	İŞKUR	ÇSGB, MYK, İşçi ve İşveren Sendikaları Konfederasyonları, Meslek Kuruluşları	Aralık Sonu	Özel istihdam bürolarının faaliyetlerini çeşitlendirmeye yönelik düzenlemeler yapılacaktır.
Tedbir 170. Kısa vadeli istihdam yaratmayı amaçlayan programlar yaygınlaştırılacaktır.	İŞKUR	ÇSGB, MEB, Hazine Müsteşarlığı, MYK, İşçi ve İşveren Sendikaları Konfederasyonları, Meslek Kuruluşları	Aralık Sonu	Özellikle kriz nedeniyle işten çıkarılanların gelir kayıplarını telafi etmek ve bu kişilere kısa süreli iş sağlamak amacıyla toplum yararına çalışma programları gibi kısa süreli istihdam yaratan programlar yaygınlaştırılacaktır.
Tedbir 171. İŞKUR’un kurumsal kapasitesi güçlendirilecektir.	İŞKUR	Maliye Bakanlığı, ÇSGB, DPT, Hazine Müsteşarlığı, DPB	Aralık Sonu	Aktif işgücü programlarının daha etkin bir şekilde uygulanmasını ve İŞKUR tarafından sunulan hizmetlerin kalitesinin artırılmasını sağlamak amacıyla İŞKUR İl Müdürlüklerinin fiziki ve insan gücü ihtiyaçları karşılanacaktır.