İletiŞİm etiĞİ Prof. Dr. Hayrani altintaş İletişim etiği şöyle tarif edilir : Ortakça sahip olunanla kişiye ait olanı ayırmaya İletişim Etiği

İLETİŞİM ETİĞİ
Prof. Dr. Hayrani ALTINTAŞ

İletişim etiği şöyle tarif edilir : Ortakça sahip olunanla kişiye ait olanı ayırmaya İletişim Etiği denir. Böyle bir iletişim, kişiler arasındaki iyi iletişimdir.

İletişim etiği denilince iki kavram üzerinde durulur: İletişim ve Etik….. O halde, bu iki kavram iyice bilinmelidir.

İletişim, bir bilgiyi bir başkasına aktarma ve karşılıklı konuşma(diyalog) kurmadır.

İletişim, belli bir gayeye yönelik faaliyet olduğundan yönelinen kişi veya kitle ile uzlaşma ve uyuşma arar. Muhatap olarak gördüğü kişi veya gurup ile kaynaşma, özdeşleştirme ve bütünleşmeyi hedef edinir.

İletişim, ifade edilen bu kaynaşma ve bütünleşme temin için karşılıklı iyi niyeti esas alma, bununla ilgili olarak faaliyette bulunmadır. Aynı davada yer alındığını gösterme eylemidir. Müşterek bir çerçevede hareket edildiğini hissettirmedir. Bu hususta bilgi verme ve bu bilginin muhatabın aklına uygun hale gelmesini sağlamadır. Bu sebeple tarafların tercihlerini etkilemedir. Bu faaliyetiyle iletişim, düşünce, davranış, tutum ve inançları değiştiren bir süreçtir.

İletişim, belli bir davranışı benimsetmek ve o yönde hareket ettirmek için ikna etme, inandırmadır. İletişim, bir inandırma yöntemi, etkileşim biçimidir.

Bu gayeleri temin etme hususunda, iletişim, topluluğu incelemeyi, onu

1-tahlil etmeyi, 2-ilişkiyi tasarlamayı, 3-tasarlananı uygulamayı, 4-değerlendirmeyi, esas alan bir faaliyettir.

Etik, kişisel bir planda tanımlanabilen değerler manzumesidir.

Öyle ise iletişim etiği, değerler manzumesine saygı göstererek bir bilgiyi bir başkasına aktarma, onunla dialog kurmadır.

O takdirde, bir bilgi aktarımının etik olabilmesi, kişinin, bedeni ve ruhi yönden değerlere saygı göstermesiyle mümkündür. Açıktır ki, iletişimin etik olup olmadığına kişi kendisi karar verecektir.

Etik şahsiyet veya ahlaki kişilik, şahsı tanımlayacaktır. Mesela, İnternette yazışırken etik davranıp davranılmadığı, kişilerce tespit edilebilir.

Etik, bir ahlak felsefesi olması itibariyle kişilerin bütün eylem ve davranışlarıyla, bu eylem ve davranışların delalet ettiği kavramlarla ilgilenir. Bunları değerlendirir ve hüküm verir. Bu çerçevede, insani değerler, bu değerlerin gösterisi olan eylemler, iyi, kötü, vicdan, yükümlülük, sorumluluk, yaptırım, çeşitli insani görevler hep etiğin konuları içinde yer alır.

Bu anlamda iletişim etiği, kişi ve sorumlulukları çerçevesinde şekillenen bir yaşama tarzıdır. Yani kişinin hayatını anlamlandırma ameliyesidir. Kişiler, yükümlülükleri ve sorumluluklarıyla hayata bakarlar. Bu düşünce ve duyguyla hayat dokusunu örerler. Evren ve onda mevcut bütün varlıklarla her an iletişim halinde bulunan kişi, bu iletişimin düzenini etiğin kurallarına göre tanzim eder.

İyi bir iletişim, dostluk için elzem ve toplumsallık için gereklidir. Kişi, iletişimde bulunarak kendini daha iyi tanır. Ahlaki yapısının ve davranışlarının diğer insanları nasıl etkilediğini anlar.

Bu anlamda iletişimde bulunmak, düzen kurmak değil, bir doğru istikametinde gitmektir.

İletişimin etiği, doğrudan kişiye aittir. Bu, kişinin kendine saygı duyacağı bir çerçevedir. Kişinin ahlakı veya etik davranışı, onu aşırılıklardan korur. Diğer insanlarla kurulan iletişimin ahlakı veya etiği nedir? yerine Yapılan veya kurulan iletişim ne derecede etik eylemle ilgilidir? sorusunu sormak lazımdır. İletişimin yapılmasında, menfaatten öte bir bağ kurulması önemli olmalıdır.

İletişimdeki İlişkiler:

Elbette iletişimin amacı, çevre üzerinde etkin olma, başkalarında tutum, davranış meydana getirme ve tutumları istenildiği yönde değiştirmedir

Etik, araçların kullanılmasından öte bir şeydir. O, bir bağ, bir ilişki kurma ve öğretici olma eylemidir. Etik, iletişimin mihveri veya ekseni olduğundan onda sadece ticari kaygılar olmamalıdır.

İletişim, muhataba, adı ile hitap etmekle başlar. Böyle başlama çok önemli bir husustur. Çünkü onun adı ile başlamak muhatabı başkalarından ayırarak, ona bir kişilik vererek önemsendiği bildirmektir. Ad, muhatabı karşımızda olmadığı zaman bile hatırlatan sembolik bir gerçektir.

İletişim açısından beşeri varlık insanı antropolojik bir yaklaşımla incelemek gerekir. Önce kişinin vücuduna saygı vardır. Bu vücutla diğer kişiler arasında bulunur.

İnsanın aklı, bütün diğer insanlar gibi onun için tek ve önemli bir cevherdir. Bununla kazandığı bilgiler, kültür, tecrübe ve değer hükümleri çok önemlidir. Heyecanlarını dikkate alma, projelerini değerlendirme ona kıymet vermedir.

İletişimdeki ilişkiler, insanlar arası münasebetler şebekesini tespit eden ilgi hayatıdır. Bir şahsiyete yaklaşma, ona birçok yönden önem verme demektir. Bu ilişkide, sevgi ve güven, kişiler arası ilişkileri şekillendiren değerlerdir.

Şahsiyet, kişiyi tek yapan değerler, inançlar ve öğretilerin bütünüdür. İletişimde bu kişiliğe her yönden saygı duyma şarttır. Kişinin tercihlerinde serbest ve bağımsız olduğunu bilmek, iletişim açısından ayrı bir önemi haizdir. Gerçeği veya iletilecek bilgiyi kendisine ulaştırıp tercihi kendisine bırakmak olağanüstü önem taşır.

İletişimde karşılıklı etkileşim etiği: İletişimde, karşılıklı etkileşim bulunduğu unutulmamalıdır. Verilen kararda her iki tarafın payının bulunduğu gözden kaçırılmamalıdır. Karşılıklı etkileşim bir defa tespit edilince yapılacak seçim için takip edilecek stratejinin özelliği söz konusu olur. Hâkim bir eda, ihtiyatlı bir tavır, şartlandırıcı tutum, taklitçi telkin, kazandığını ima eden eylemler ve karşı tarafın değişmezliği, daima nazarı itibara alınması gereken hususlardır.

Karşılıklı etkileşimde, hiçbir taraf kendi iradesiyle istenilen sonuca ulaşamaz. Çünkü bu, her iki tarafın seçimine bağlıdır. Karşılıklı etkileşim etiği kurmak için tarafların seçimlerin kendi iradelerinin rol oynayacağını unutmamak çok önemli bir kuraldır. Karşılıklı etkileşim etiği için önce, bir örnek tespit etme oldukça faydalıdır.

Bilgi ve iletişim:

İletişim, beraberce yaşayabilmek ve uygun gelen tarzda davranabilmek demek olduğu söylenmişti. Bu çerçevede, bilgi, şüphe ve tereddütten kurtulma, gerçeği idrak etme demektir. Bu bilgi, gündelik bilgi ve kurulu bilgi olarak nitelendirilebilir.

İletişim de bilgi, karşılıklı açık olmayı keşfetme ve kurmadır. İletişim, bu manada, fikirleri uyuşturma ve varsa farklılıkları ortadan kaldırma olarak tanımlanabilir.

Muhatabın yerini almak yerine kendisini onun yerine koyma, iletişim açısından oldukça önemlidir. İletişim, karşılıklı zihinlerde yeni düşüncelerin yaratılması şeklinde de tanımlanabilir. O, aynı zamanda, muhatabı kalkındırma, fikren yükseltme ve belli konularda onunla birleşmedir.

İletişim, etiği ilgilendirdiği kadar hukukla da alakalıdır. Bilginin aktarımı ve depo edilme vasıtalarının gelişmesiyle iletişim ve hukuk arasında yakın bir ilişki ortaya çıkmıştır. İletişim Hukuku denilen hukuki kurallar vücut bulmuştur. Bilginin ses, görüntü ve kâğıt olarak yayılması, elektronik aletlerin çoğalması, iletişimin bir hukuki alt yapıya bağlaması zaruretini gündeme getirmiştir. İletişimde bulunan olarak kişinin hüviyeti iletişim hukukunu ortaya çıkarmıştır.

Hukuk ve etik farklı alanlarda görev yaparlar. Önce gayeleri itibariyle ayrılırlar. İletişim söz konusu olduğu zaman, hukuk bir toplumun düzenini esas alır ; halbuki etik, kişilerin, ticari şahısların ve müessselerin iyi ve kötü eylemleriyle ilgilenir. Bu yüzden hukuk ve etiğin cezaları farklıdır. Hukukta cezayı hakim verirken etikte kişi kendini manen cezalandırabilir.

Ticari İletişim Etiği:

Ticari iletişim, doğrudan veya dolaylı olarak bir ürün veya hizmetin satışını teşvik etmek için yapılan tüm iletişim eylemleri içerir. Medya iletişimi(reklam)ve medya dışı iletişim gibi çok sayıda ve çeşitli halde tüketicilere yöneliktir. Her ticari iletişim, işitsel ve görsel vasıtalarla kültür değerlerinin hedef alınan kitleye ulaştırılmasını esas alır.

Bu iletişimin gerçekleşmesinde etik kurallar daima nazari itibara alınmalıdır. Genel olarak, televizyon reklamcılığı, destek alışveriş, ürün yerleştirme gibi hususları kapsayan bu iletişimde, bilinçaltı ve kaçamak teknikleri kullanılmamalıdır. İnsan onuruna saygı gösterilmeli, mesela cinsiyet, milliyet, din temelli ayrımcılık teşvik edilmemelidir. Sağlığa zararlı davranışı teşvik etmemelidir. Güvenlik ve çevre, iletişimin içinde olarak tütün veya reçeteli ilaç tanıtımını yapmayarak küçüklerin korunması etiği esas gaye olmalıdır. Görsel-işitsel ticari iletişim, Küçüklere fiziksel veya manevi zarara neden olmamalıdır. Bu çerçevede, doğrudan küçüklerin saflıkları ve deneyimsizlikleri istismar etmemelidir Küçükleri, bir satın alma yapmak için anne ve babaya baskı yapmaya teşvik etmemelidir.

Ticari iletişim etiğinde, müesseselerin unutmamaları gereken şu hususlar yer alır : a)İletişimin ahlaki boyutunun ayrılmaz bilgisinin bulunduğu ; b)etik bir araştırmaya dayanma zorunluluğunda bulunan bilginin teorik ve felsefi bir temele dayanması luzumu ; c)etik akıl yürütmenin tahlili ve tasnifi ; d)mutatabın inanacağı bilginin bizim bilgimizden farklı olmayacağına dair yakini bir bilgi ; e)menfaat kaygısının her iki taraf için mevcut olduğuna dair şuur.

Müesseselerin iletişimin etik bir karakteri bulunması gerektiğine dair görüşleri henüz yenidir. Halka yönelik iletişimin etik bir boyutu olduğu kadar kurum işlerinin de etik bir boyutu olduğu unutulmamalıdır.

İletişim Etiği ve Bilgilendirme

İletişimde, bilgilerin nakli için, önemli hususlar vardır. Bu, muhatap ile çok düzenli bir düşünce alış verişine elverişli ortamın sağlanmasıdır. İletişimde bir ilginin ortaya çıkarılması güvenin tesis edilmesiyle başlar. Bunun için, kendimi nasıl görüyorum, muhatabı nasıl görüyorum ve muhatabım beni nasıl görüyor? hususlarının açığa çıkarılması gerekmektedir. Bunlar, muhatap zihninde olumlu bir resmin şekillenmesi için gerekli hususlardır.

Öyle ise iletişim, ayrı ayrı, tek tek, birer kişilik sahibi bulunduğumuzu, beraberce ne bildiğimizi, ne yaptığımızı, ne olduğumuzu, bazı farklılıkları ortadan kaldırarak manen birleşmek istediğimizi ortaya koymaktır.

İletişim, genel anlamında, iki varlığın belli konuda haberleşmesidir diye de tanımlanır. İnsan söz konusu olduğunda, iki insan arasında biyolojik ve psikolojik sahada, mesaj verme ve almadır. Böyle bir durumda, bir mesajı veren bir de mesajı alan vardır. Pek tabii, bir de arada mesaj vardır. Bu karşılıklı haberleşmenin insanlarda ortaya çıkardığı psikolojik bir durum yani etkileşim söz konusudur. Etkinin sonucunda insanda bir durum ortaya çıkar. Bu durum, iletişimin gerçekleştiğini ve sonuç verdiğini ifade eder.

Toplumun bireyleri arasında çeşitli biçimlerde ortaya çıkan ve iletişim etiğinin bulunması gereken durumlar şu şekilde sıralanabilir:

-Kişiler arası iletişim,

-İnsan kümeleri arasında iletişim,

-Görsel iletişim,

-İşitsel iletişim,

-Kitle iletişimi,

-Sözlü iletişim,

-Yazılı iletişim,

-Yüz yüze iletişim,

-Uzaktan iletişim.

İletişimin olabilmesi için gerekli olan bir ortam bulunmalıdır. Bu ortam, kimin kiminle iletişim kurduğunu belirler. Nasıl bir iletişim vardır ve sonuçta ne olmaktadır? İletişimin gerçekleştiği ortam, hem psikolojik hem de sosyolojik bir özellik arz eder. Bu açıdan, iletişim, bir bakıma, psikoloji ve sosyolojiyle alâkalıdır.

Etik Eylem Nedir?

Etik veya ahlâk, insanda meleke haline gelmiş davranışlar bütününe denir. İnsanın huyu, tabiatı, seciyesi denilirken kast edilen, işte bu meleke haline gelmiş eylemlerdir. Edep ve töre kelimeleri de kimi kere etiği ifade ederler. Bu anlamda, görenekler, gelenekler, kimi âdetler, etik veya ahlâk yerine geçer. Kimi toplumlarda, töre, kanun yerine geçer. Bu yüzden, töre, etik(ahlâk) ve hukuk anlamında kullanılır. Öyle ise, töre, ahlâkî ve hukukî davranış kurallarıdır. Kanunlar, bütün insani ilişkileri kurallara bağlamaz. Bu sebeple, hukuk düzeninde olmayan yaptırımlar, “ayıp ve kınama” ile karşılanır. Bunlar, etik(veya ahlâkî) kelimelerdir.

Toplum, kişinin eylemlerini değerlendirir ve bir kıymet hükmü biçer. Buna ahlâki değer yargısı denir. Genel olarak, faydalı, zararlı kelimeleriyle ifade ettiğimiz bu gerçek yargısı, iyi ve kötü kelimeleriyle de ifade edilir. O halde, insanlarla iletişimi sağlayan eylem veya davranışlar, iyi ve kötü olabilirler.

İletişim ve İnsan İlişkisi:

Karşımızdaki insan gruplarına aktardığımız şeyler, onlarda, olumlu veya olumsuz psikolojik bir durum ortaya çıkarır. Bu durum, değişik bir şekilde ve belli bir zaman sonra bize döner. Yani biz, iletişimde bulunduğumuz kişiden mesajımıza bir cevap alırız. Sözü edilen cevap, karşı tarafın mesajımıza tepkisi demektir. Bu tepki, olumlu veya olumsuz olabilir. Karşımızdaki insanlara verdiğimiz haber veya mesaj, bize birtakım ödev ve yükümlülükler verir. Bunlar, iletişim etiği veya ahlakı adı altında toplanır.

İletişim kurmamız için, insan gruplarının hangi değerlere sahip olduklarının ve kıymet hükümlerinin neler olduğunun bilinmesi gerekir. Bir başka ifade ile insanlar arası iletişimin bir düzen içerisinde olması gerekir. Ama kimi kereler, irademizin dışında iletişim gerçekleşir.

İletişim ahlâkı, insanlar ya da gruplar arasında, belli bir düzen ve hukuk sistemine bağlı olarak gerçekleşen bir husustur. Eski çağlardan beri, insan topluluklarının, düzenleri için, kendilerine göre birtakım kurallar koydukları ve bunlara göre eylemde bulunduklarını görüyoruz. Bu kurallar, bazı kereler yazılı olarak bir hukuk tarzında, bazı kereler de yazılı olmadan örf şeklinde kendini göstermektedir. Töre denilen şeyler, âdet ve alışkanlıklar olarak kabul edilmekle beraber hukukî yönü de olan eylem veya davranış kurallarıdır. Bunun için, iletişimin hukuk kurallarına göre yapılması gerekir.

Son zamanlarda, “özgürlükçü demokrasi” denilen bir tabir ortaya çıktı. Bu, insanların haklarını kullanabilmelerini de ifade eder. Ancak, bu haklar, beraberinde insanların görevlerini de getirir. Nerede bir haktan bahsediliyorsa, orada mutlaka bir görev de vardır. Bu tabirin ortaya çıkardığı hürriyetleri sonuna kadar kullanmak söz konusu değildir. Aksi takdirde, başkalarının haklarına tecavüz edilmiş olur. Hürriyetler, ancak başkalarının haklarının başladığı yere kadar kullanılır. İşte iletişimin etiği(veya ahlâkı) denen husus burada ortaya çıkar. Nasıl bir iletişimde bulunacağız meselesi önemlidir. İnsanlar hak ve görevlerini bilmek zorundadırlar. Hak ve görevler yazılı (kanunlar) ya da tabii ve törelere bağlı olarak ortaya çıkarlar.

İletişim etiği(veya ahlakı), gelenekleri, görenekleri ve âdetleri, yani töreleri bilmemizi gerekli kılmaktadır. Aksi halde, iletişim, olumlu anlamda değil, olumsuz, menfî anlamda gerçekleşir. Karşımızda bulunan kişilere haber vermiş olmaz, onları, kendi düşüncelerimiz doğrultusunda yönlendirmiş oluruz. Bu da, propaganda olur.

Propaganda da insanları belli hukuk kurallarına ve belli törelere göre değil, bizim arzumuza göre yönlendirmek söz konusudur. Çünkü propaganda, kişilerin idraklerini istenilen yönde etkilemeyi hedef almış psikolojik eylemlerden meydana gelir. Politikacıların, yöneticilerin televizyondaki konuşmaları iletişim ahlâkı açısından değerlendirmeye muhtaçtır.

İletişim etiği(veya ahlâkı), tüm insanlar arasında söz konusudur. Nerede ikili münasebetler varsa iletişim ve iletişim etiği vardır. Bu nedenle, hak, görev ve hürriyetin ne olduğunun bilinmesi gerekir.

İletişim Etiği ve Dil:

Halkla ilişkiler, iletişim etiğine dayanır. İlişki, insandan çevresine giden söz, davranış ve bedeni ifadelerle ortaya çıkar. Bir tür haberleşmedir. Haberleşme kelimesinden, sadece, bilgi aktarımı anlaşılmamalıdır. İletişimi sağlamak için, sözün dikkatli, ihtiyatlı, temkinli ve hoşgörülü kullanımı esastır.

Bu açıdan, iletişim etiğiyle dil arasında çok büyük bir ilişki vardır. Halkla ilişkilerin yolu, karşıda bulunan kişiyi inandırmaktır. İletişim, bir zihinden diğer bir zihne doğrudur. Bu sebeple, zihinler ve zihniyetler önemlidir. İletişimde, bir verici, bir bildiri ve bir de bu bildiriyi alıcı vardır. İletişimi sağlayan ilk unsur dil olduğuna göre, dilin önemi çok büyüktür. Bu durumda, iletişim esnasında, bir konuşan, iletişimi sağlayan bir aracı ve bu aracı sözü alan bir dinleyici vardır. Burada bir şey amaçlanmaktadır. Amaçlanan bu şeyin yorumlanması söz konusudur. İletişimin gerçekleşmesi durumunda da bir bütünleme söz konusu olmaktadır.

İletişim, bir anlamda, çevre, doğa ve bireylerle uyum sağlama demektir. Bu uyumu sağlayan ilk iletişim nesnesinin dil olduğu çok açıktır. İletişimde, sözler kadar, beden dili dediğimiz hareketlerin de büyük önemi vardır. Bundan dolayı, iletişim ile dil münasebeti üzerinde durulması gereken bir konudur. Karşıda bulunan insanda uyandıracağımız ilk izlenim dille olur. Bunun için, Leibniz, “Diller zihnin (veya aklın) aynasıdır”, demiştir. Hem halkla ilişkileri, hem de iletişimin önemini vurgulamak için, G.Boissy’nin “elde etmeyi düşündüklerimizin içinde, hiçbir şey, bize, halkın sevgisi ve beğenisi kadar yararlı ve şeref verici olamaz” dediği ifade edilir.

İletişim Etiği ve Hürriyet:

Hürriyet, mutlak hürriyet mânâsında kullanılırsa ayırıcı bir nitelik kazanır. Sınırsız hürriyet herhangi bir hukuk kuralını, görgüyü tanımamak, kuralları hiçe saymak anlamına gelir. Bu yüzden, insan için mutlak hürriyet yoktur.

Kültür denilen şey insanları birleştirir. Her topluluğun örfü ve kültürü vardır. Yapılan iletişimin kültüre uygun olarak gerçekleştirilmesi şarttır. Aksi halde, insanı toplumdan ayırır.

Mutlak anlamdaki bir hürriyet, bağımsızlığı, kültür ise fedakârlığı ifade eder. İşte, bu çerçeve içinde, iletişim konusunda, hürriyetin ortaya çıkaracağı bağımsızlık ve bunun sonucunda ortaya çıkacak etkileşimin ne olacağını bilmek zorundayız. Her istediğimizi yapamayız. Yani, başkalarının menfaatine aykırı davranamayız. Bizim isteklerimiz, başkalarının istemediği şeyler olabilir.

Bağımsızlık ile fedakârlık arasında bir etkileşim vardır. Birbirlerinden ayrılamazlar. İnsanlar ortaklaşa bir yerde yaşarlar ve ortak değerleri paylaşırlar veya ayın şartlarda yaşayıp müşterek değerleri benimserler. Bu da, karşılıklı iletişimde birbirlerine saygılı olmayı ve birbirlerinin haklarına riayet etmeyi ortaya çıkarır.

Mutlak anlamdaki bir hürriyet, insanı tecrit eder, yani soyutlar; halbuki müşterek kültür birleştirir. Ama ikisi birbiriyle alâkalıdır. İnsanlar ortak değerleri aynı anda yaşar, aynı şartlara uyar, müşterek değerleri benimserler. Bunun millet olmanın bir gereği olduğunu da bilirler. İnsanlar arası iletişimin bu şartlara uygun bir şekilde gerçekleşmesinin bilincindedirler. Bu, iletişimde karşılıklı saygıyı ve birbirlerinin hakkına riayet etmeyi gerekli kılar. İletişim bu dayanışmaya aykırı olmamalıdır. Aynı şekilde, bu dayanışmanın temellerini sarsacak nitelikte de bulunmamalıdır. Yani, iletişim, etiğe (veya ahlâka) uygun olmalıdır.

Hürriyet, dayanışmanın temellerini bozmuyorsa, kültür içerisinde değerlendiriliyor demektir; bozuyorsa tecrit ediyor, insanı toplumdan soyutluyor demektir.

Hürriyeti sonsuzca kullanabilmek isteği, sadece kendi değerlerine göre yaşamayı gösterdiğinden, insanlar arasında, örf, âdet, gelenek gibi unsurların önemini kaldırdığından dolayı bazı çatışmalara sebebiyet vermekte, iletişim etiği (veya ahlâkı) denilen ahlâkın gerçekleşmesine engel olmaktadır.

Özellikle 1789 Fransız ihtilâlinden sonra, insanlar dinî taassubun ve fanatizmin getirdiği baskıdan kurtulunca, 18. yüzyılda, bir kanaat ortaya çıktı. Bu, hürriyetin, insanın tabii bir hakkı olduğu şeklindeki kanaat idi. Aslında, hiçbir örfü, ahlâk sınırını ve hukuk kuralını tanımayan bir insan hakkı olarak değerlendirilmemesine rağmen 18. yüzyılda böyle sanıldı. 1789 ihtilâlinden sonra, her konudaki bir serbestlik, açık, seçik ve tabii bir hak şeklinde değerlendirildi. Hiçbir kimse bu haklara müdahale edemez dendi. Böylece, kural tanımaz bir anlayış ortaya çıktı ve bu hal, iletişimi kötü etkiledi. Hürriyet, tek başına bir hak değildir. Pek çok siyasetçi, filozof ve ahlâkçı bu şekildeki değerlendirmenin yanlış olduğunu söylediler. Daha sonra, yavaş yavaş kurallar konulmaya başlandı. Hürriyetin tek başına bir hak olmadığı ve insanların başkalarının haklarına saygı göstermesi gerektiği anlaşıldı.

Serbestlik veya hürriyetin kendisi bir gayedir; biz onu elde etmeye çalışırız. Düşünce, kanaat ve vicdan hürriyeti gibi hususlar bizim elde etmek için büyük gayretler sarf edip uğurlarında kanlar akıttığımız hürriyet çeşitleridir. O gayeye ulaşmak için büyük çabalar gösteririz. Ancak, sahip olunan veya kazanılan bu hürriyetler, hiçbir zaman, başkalarının hürriyetlerini kısıtlayacak nitelikte olmamalıdır. Niçin hürriyetimizi kullanmak istiyoruz? Bu husus, iletişim etiği açısından çok önemlidir.

Felsefî olarak baktığımızda hürriyet bir iyilik için vardır. Hürriyet, ya bizim için ya da toplumun iyiliği, yararı açısından mevcuttur. Yani, hürriyet, iyilik için bir vasıtadır. Fizikî hürriyetimi kullanarak kitap yazıyorsam diğer insanlar için faydalı olmak istiyorumdur.

Hürriyetsiz toplumlarda insanlar arasında, ahenk veya uyum olmaz. Baskı, zulüm ve zorla kabul ettirmeler vardır. Hürriyet, ifade edildiği gibi, başka insanlara iyilik yapmak için vardır. Böyle düşündüğümüz takdirde iletişim etiği gerçekleşir.

İletişim etiği veya iyi olan şey, iyi, güzel, şahsiyetli ve büyük olan toplulukta yani, iletişimin en geniş manada gerçekleştiği toplumda ortaya çıkar. Biz hürriyeti iyilik yapmak için kullanıyorsak, iletişim o iyiliğin gelişmesini sağlar.

İletişim ahlâkının olduğu yerde büyüme, iyileşme, ilerleme vardır. Bunların olabilmesi için baskı ve otorite kâfi değildir. Orada mutlaka hürriyet ve serbestliğin, bir başka ifade ile en geniş anlamda iletişimin olması gerekir.

Baskı ve otorite, kendi fikir ve prensiplerinin hayat bulmasını ister. Kendi kaidelerinin dışındakilere hayat hakkı vermez. Bunun sonucunda da iletişim meydana gelmez, dolayısıyla da, gelişme, büyüme ve iyileşme olmaz.

Hürriyetlerin kullanımında, otoritelerin varlığı çok belirgin bir şekilde hissedilir. Otoriteler, hürriyetleri sınırlandırır veya yönlendirirler. Bu anlamda devletten söz edilmektedir. Hatta birçok kereler, hürriyetleri ortadan kaldırırlar. Belli bir otoritenin bulunmadığı bir toplum düşünmek mümkün değildir. Bir toplumda gereken otorite yoksa orada başıboşluk vardır. Ancak, bu otoriteler(burada devlet kastedilmektedir), hürriyetlerin en iyi şekilde kullanılması, dolayısıyla da toplum düzenini sağlamak için vardır. Otorite, mevcut olanı belli zamanda muhafaza etmeyi hedef alır. Maddi otorite için pek çok şeyler söylenebilir, ama konumuz buna müsait değildir. İletişim etiği söz konusu olduğu zaman,

Otorite: 1) İnsanın kendi içinden gelen baskılar ve

2) İnsanın dışından gelen baskılar,

şeklinde iki bölümde incelenebilir.

Bunlardan birincisi, insan için, olağanüstü bir önem taşır. Çünkü iç baskılar, ahlâki özgürlüğü engellerler. Psikolojik hürriyet veya özgürlük denilen ahlâki hürriyet, iç baskılardan kurtulmuş insanın sahip olduğu serbestliktir. İnsan, pek doğal olarak, kendi çıkarları doğrultusunda eylemlerde veya davranışlarda bulunur. Ama toplum içinde yaşadığını ve kendinden başka insanların da bulunduğunu unutmamalıdır. Fakat bir gerçek vardır ki, insanlar, sadece kendilerini düşünür hale gelmişlerdir. Menfaatleri, çıkarları ve yararları tek kelime ile bencillikleri ön safa geçmiştir. Bu da, insanlar arası iletişimi zorlaştırmakta hatta bazı kereler, imkânsız kılmaktadır.

O halde, toplumda iletişimi en geniş anlamda gerçekleştirecek düzeyde psikolojik veya ahlâki özgürlüğe sahip olmak gerekmektedir. Bu konu da, ancak, içimizdeki bencil duygu ve düşüncelerin etkisinden ve köleliğinden kurtulmuş olarak gerçekten özgürce veya hürce hareket etmekle mümkün olur.

Bu sebeple, hukukî, fizikî ve maddî hürriyet kadar, mantıkî, psikolojik, ahlâkî veya iç hürriyet de önemlidir. Bunlar olmaksızın iletişim etiğinden söz etmek mümkün değildir.

1789 ihtilali, insan haklarının en ön sırasına hürriyeti koydu. İnsanlar mutlaka hür olmalıdırlar. Fakat bu hürriyet, başkalarının hürriyetine set çekmemelidir. Ancak, 1789 ihtilali, bunu, ifade edilen şekilde gerçekleştiremedi. Bütün hakların önüne hürriyeti koyduğu için, diğer haklar daha arkalarda kaldı. İnsan haklarının önüne sınırsız hürriyet konulunca iletişim ahlâkı gerçekleşemez. Karışıklık denilen durum ortaya çıkar. 1789 Fransız ihtilali ile ortaya çıkan durumda, “insanlar hürriyetlerini istedikleri gibi kullanamıyorlar öyle ise, onlara hürriyetlerini verelim” denildi. Sosyal şartlarda, eğitimde ve hukukta insan hürriyetleri gerçekleştirilmeye çalışıldı. Gelişme, sadece, eğitim ya da sosyal şartların eşit seviyeye getirilmesi ile gerçekleşmez. Yanlış değerlendirilen hürriyet anlayışı, sadece, eğitim ve sosyal şartların eşitlenmesiyle ve alabildiğine bir serbestlik anlayışıyla gerçek hürriyetin elde edilebileceği düşüncesini gündeme getirdi. İnsanlar, tabiatları ve kültürleri itibariyle eşit değillerdir. Bu eşitlik olmadan, onlara sosyal şartları vererek ilerleme gerçekleşmez. Bir de, hürriyeti nasıl kullanacağını da o insana belirtmelidir. İnsanlar, kendilerine verilen hürriyeti; huyları, kültürleri, tabiatlarının farklılığı sebebiyle yanlış kullanıyorlar.

Hürriyetin ortaya çıkmasıyla birlikte, eşitlik ve adâlet de ortaya çıkmıştır. Esasen, bu üçü, birbirinden ayrılmaz tabiî haklardır.

Hürriyet şunu diyor: “İnsanlar için, şartlar, her halükârda eşit olmalıdır. İnsanlar, görevlerde, haklarda ve kanun önünde eşit olmalıdırlar.”

İletişimde, sahip olduğum imkânları (hakları) kullanırken karşımdakine de bu imkânları vermezsem iletişim etiği olmaz. Eğer o imkânları vermiyorsam, bunun sebebi bencilliktir. Bundan dolayı, imkânları eşit kılmak için çeşitli kanunlar konmuştur; onların yanında, bir de örf ve âdetler vardır. Kimi kereler, insanlar hürriyetlerini kullanmak istedikleri takdirde kanunlar da yeterli olmamaktadır. O zaman, işin içine, örf, âdet, etik veya ahlâk kuralları girmektedir. Kanun bahis mevzuu ise hukukî bir değer yargısı söz konusudur. Bu anlamda, hukuk, davranışlarımızı yani, hürriyeti kullanmamızı sınırlamaktadır. Bu sınırlama bilinen çerçevelerde olmaktadır.

İletişim Etiği ve Kültür:

Dayanışmanın olmadığı toplumlarda, iletişimden istenilen sonuç ortaya çıkmaz. Kültürün bütün insanlar için bir değeri olmalıdır. Bir başka ifade ile kültürün unsurları olan dil, din, musiki, örf ve âdetlerin bütün insanlar için bir değeri olmalı ki, onlara hürmet edilsin ve böylece, insanlar arası iletişim de bunlara uygun olsun.

Yukarıda belirtilen kıymet hükümlerinin benimsenmediği toplumlarda, iletişimden istenilen sonuç gereği gibi elde edilemez. Toplumun kültürünü oluşturan unsurlar, iletişimde bulunmak isteyen kişi için de bir değer taşıyorsa iletişim için kullandığı mesaj ve bu mesajın öğeleri de ifade edilen kıymeti taşımalı veya göstermelidir. Ancak bu takdirde, iletişim etiği gerçekleşir.

İletişimde, müspet manada karşılıklı sonuç almak söz konusudur. Esas itibariyle, iletişimin gayesi, insanlarda olumlu bir durumu ortaya çıkarmaktır.

Kültürün de bir manası olmalıdır; çünkü kültür insanların şahsiyetlerini geliştirir. Bu da, iletişimin daha iyi ve sağlıklı ortamda gelişmesini sağlar. Değer hükümleri, kültür değerleri, bilgiler, birbirinden farklı olunca iletişimin meydana gelmesi mümkün olmayacağı açıktır. İletişimin gerçekleşmesi için kültürün herkesin gözünde bir değeri olmalıdır. Kültür değerleri herkes (bütün fertler) tarafından benimsenmelidir. Aksi halde kargaşa çıkar; kaos ve başı bozukluk olur.

Kültür, dil, din, musiki, giyim-kuşam, örf, âdet gibi kıymet hükümlerini ifade ettiğinden insanlara şahsiyet kazandırır. İletişim sadece içinde yaşanılan toplumla değil, dünyadaki varlıklarla olur. Kültür, evrensel değerler taşır. Kültürümüzü çok iyi bilmemiz lazım ki, evrensel değerlere sahip olalım. Toplumumuzda kültür fazla gelişmediği için toplumumuz değerlerini kaybetmiştir.

İletişim Etiği ve Gaye:

İletişim etiğinin olabilmesi için insanın bir gayesinin olması ve bu hususta çalışması gerekir. Gaye varsa ödev veya görev de vardır. Gayesiz insanlara görev yüklemek pek kolay olmaz ve bu tip insanlarda iletişim etiği de bulunmaz.

Medya etiğinde, gazetecilik ahlâkı doğru haber verme gayesine matuf olarak yapılıyorsa, iletişim olumlu olarak ortaya çıkar. Bu gaye içinde çalışıldığı zaman insanlar birtakım kural ve prensiplere uyma zorunluluğu hisseder. Böyle bir meslekte, insanın gayesi ve çalışması da sahip olduğu kültüre uygun olmalıdır. Aksi takdirde, fikirlerde çatışma belirir. İletişim olumlu olarak gerçekleşemez. Bunun sonucunda da, iletişim etiğinin varlığından söz etmek mümkün olmaz.

Hem çalışma hem de gaye, kültür içinde yer almalı ve ona uygun olmalıdır. İletişimin istenilen şekilde ortaya çıkabilmesi için, insanların, haklara tecavüz etmemesi ve edepli olmaları gerekir. Edep, ahlâki sınırları aşmamaktır.

Toplumda değerleri, örf, âdet, gelenek ve kültürü bildiren bir eğitim düzeni olmalıdır. Edep, ahlâk, töre, hukuk kurallarına uyma ve insanların haklarına riayet mânâsında kullanılır. Edepsiz derken o insanın haklara tecavüz ettiği kastedilir.

İletişim etiğinin bulunabilmesi ve iletişimin olumlu olabilmesi için, her şeyden önce, münasebetlerin ve davranışların bencillikten uzak olması lazımdır. Bencillik, iletişim etiği açısından üzerinde durulması gereken çok önemli bir konudur. Öfkeyle, dik kafalılıkla hareket edenler iletişim kuramazlar. Peşin fikirler ve ön yargılarla hareket etmek bencillikten kaynaklanır. Böyle olunca, iletişim ortaya çıkmaz, iletişim etiği de mümkün olmaz. İletişim etiğinin gerçekleşebilmesi için, her türlü söz ve eylemler bencillikten uzak bulunmalıdır.

İnsanlar, umumiyet itibariyle, her şeyin kendi lehinde olmasını isterler. Bu husus, bencilliği veya egoizmi biçimlendirir. Bu bencilliğin yönlendirilip, başkalarına zarar vermeyecek hale getirilmesi şarttır. Kültürel ve evrensel değerleri kazandırarak iletişim etiğine sahip olunması temin edilmelidir.

İletişim Etiği ve Aile:

İletişim ahlâkı açısından aile fevkalade önemlidir. Toplumdaki ilişkilerimiz, aile fertleri arasındaki iletişime bağlı olarak şekil alır. Kültür, ailede, yaşlılardan, gençlere ve çocuklara geçer. Bu sebeple, iletişim etiği, aile içinde, fertler arasında başlar. Kültürün ilk şekillendiği ortam, aile içindeki fertlerin bulunduğu sahadır. Eğitimin ilk yuvası ailedir.

Aile, düzenin ilk defa başladığı yerdir. O, bir ahlâk ocağıdır. Birbirine bağlılık, sevgi, sadakat, feragat ve manevî birlik, ailede başlar. Aile bu yönden bir okuldur. Ailedeki bu özellikler, bu derecede, başka bir kurumda yoktur. Aynı kandan olmak, maddî ve manevî bir yakınlaşmaya sebep olduğu gibi, istisnaî bir birlikteliği ortaya çıkarır. Ailede olan ahlâk anlayışı, meslek gurupları için de geçerlidir. Ailenin görevi, toplumla uyuşacak, mutlu olacak ve düzenli yaşayacak kişileri şekillendirmektir.

Kültürün ailede verilemediği durumlarda, bazı sorunlarla karşı karşıya gelinilmektedir. Mesela, büyük şehirlerde, çocuk yuvalarında yetişen bazı çocukların evrensel değerleri alıp almadığı tartışma konusu haline gelmiştir.

İletişim etiğinde, eğitim ve ailenin önemi kadar bu ailenin içindeki geleneklerin de önemi vardır. Bu gelenekler, o toplumun manevî değerlerine uygun mudur meselesi gündeme gelmektedir. Bu değerler, o toplumun, gelenek, görenek ve örfüne uygun değilse toplum ile ailenin fertleri arasında çatışmaların ortaya çıktığı ve kişilerin ruhunda psikolojik sarsıntıların meydana geldiği psikologların tespitleri arasındadır. Bu halin bizim toplumumuzda sık görüldüğü bilinen bir husustur. Hatta bu konu Türk filmlerine senaryo mevzu bile olmuştur.

İletişim için, aile içerisinde kişilerin “taklitleri” oldukça önemlidir. Gençler, kendileri için ideal tipler seçerler. Bu, televizyon, sinema, gazete ve mecmuaların telkinleriyle olur. Daha sonra, bu tipler taklit edilirler. Bu yüzden, bazı kereler, aile fertleri arasında çatışma söz konusu olur. Bu sebeple, anne ve babalar, çocuklarının bu eğilimini bilip onları iyi bir yöne sevk etmelidirler. Tâ ki, gencin toplumla ve aile ile iletişimi tam ve uygun olsun. Aksi takdirde, çoğu kere müşahede edildiği gibi, gencin ruhunda çatışmalar bile meydana gelebilir. Toplumla iletişimin tam ve uygun olarak ortaya çıkmadığı durumlarda bu halin kaçınılmaz olduğu psikologların ifadeleri arasındadır.

İletişim Etiği ve Toplum:

İnsan toplulukları büyüdüğü zaman, örf, gelenek ve ahlâk kuralları yeterli olmamış bu yüzden hukuk kuralları çıkmıştır. Cemiyeti veya toplumu bu kanunlar düzenlemektedir. Zamanla, bu da yeterli gelmemiştir. O halde, neler yapmalıdır? Bu hal, çok özel kanunların çıkarılmasını gerekli kılmıştır. Bazı mesleklerle ilgili kanunlar, tüzükler teşkil edildi. İletişim ahlâkının söz konusu olduğu basın yayın organları için basın kanunu kondu. Son zamanlarda televizyonların çoğalması ve özel televizyonların çıkması ile birlikte yeni düzenlemelerin yapılmasına ihtiyaç hissedildi.

Romalılar döneminde, Batı’da, Roma Kanunları vardı. Daha sonra, kanunlar, yavaş yavaş gelişti. Zamanla, bu kanunlardan bazıları, uygulanma özelliklerini kaybederken yenileri kabul edildi. Mesela, Kilise, kendine ait birtakım görüşleri, kanun olarak ortaya koydu. Bu görüşlere uygun hareket etmeyenleri, Engizisyon mahkemelerinde cezalandırdı. 1210’lu yıllarda, Magna Carta çıktı. Ancak, bu da yeterli gelmedi ve nihayet, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi yayınlandı.

İnsanların haklarını korumak ve bu suretle, iyi bir iletişim sağlamak için, öncelikle, insanların fikirlerini ve düşüncelerini şekillendirmek gerekir. Bunun için, iletişim etiğini düzenleyen “nizamname”ler yapıldı. Bunun bir amacı adaletin gerçekleşmesi idi. Diğer yönden de, insanlar arası ilişkilerin iyi bir düzeyde olması, yani iletişimin en güzel biçimde şekillenmesi isteniyordu. Devlet, vatandaşlarının haklarını korumak için özel kanunlar yanı sıra umumî kanunlar da çıkardı. Bunlar; inanlar arasındaki ilişkileri veya iletişimi düzene koymak için yapılmış kanunlardır.

İyi bir iletişim içinde olan insanlar, aynı zamanda, iyi ahlâkî davranışlar içinde olacaklardır. İnsanlar kanunlara uymuyorsa bu takdirde, onlara, şimdiye kadar diğer insanlara tatbik edilen şeyler uygulanmalı ve iletişim ahlâkı sağlanmalıdır. Nitekim ayıplama, kınama ve yerme gibi birtakım kavramlarla kanunun boşluklarından faydalanmak veya kanunlara uymamak suretiyle gerçekleştirilen bu suretle de, iletişimi bozan davranışları kendimiz düzenlemeye çalışıyoruz.

Hürriyetin kötü kullanılması durumunda da görgü kuralları ile hürriyetin kullanılmasını düzenliyoruz. Ancak, görgü kuralları denen şeyler uygulanabiliyor mu? Bizde bunu uygulamak çoğunlukla mümkün olmuyor. Çünkü biz, idari, sosyal ve siyasî birtakım değişiklikler yapmışız. Bu değişiklik, hukukî bir değişmeyi de beraberinde getirmiş. Bu değişme ile eski kanunlar kaldırılmış ve yeni kanunlar getirilmiştir. Bu kanunlardaki maddelerde, örfün ve geleneğin etkisi âdeta silinmiştir. Kanunun suç saymadığını örf de suç sayamaz hale gelmiştir. Türk Ceza Kanunu ve diğer kanunlar hâkime bir takdir hakkı vermiştir. Ama, bu hak, ancak kanunlar dâhilinde kullanılabilmektedir.

Şüphesiz, kanunlar, Anayasa’ya uygunluk arz etmelidir. Çünkü Anayasa’daki haklar, kanunlar çerçevesinde korunmuştur.

Bununla birlikte, şu da bilinen bir husustur ki, kanunlar, her zaman, insanlar tarafından tatbik edilme imkânını bulamıyorlar. O zaman da, töreler işin içine girmektedir. Nitekim İsviçre hukukunda, şöyle bir kaidenin yer aldığı ifade edilir: “Eğer bu kanunlar tatbik edilemiyorsa kantonlarda bulunan eski töreler tatbik edilebilir.” Bu törelerin, Hıristiyanlığa göre ortaya konmuş kanunlar olduğu şüphesizdir.

Devletimiz, Cumhuriyeti kabul edince, bu dönemde, geçmiş İslâmî kurallar ve gelenekler ilga edildi. Onların yerine Anayasa kabul edildi. İnsanların hakları Anayasa ile teminat altına alındı. İnsan haklarının ihlaline engel olmak için de Anayasa’nın ilgili maddelerine uygun yeni kanunlar çıkartıldı. İhlaller için uygulanacak cezalar da bunlarla belirlendi.

Günümüzde, etik kuralları etkisini yitirmiştir. Eğer, etik kuralları, mevcut kanunlara uygunsa tatbik edilebilir. Bunu tatbik edecek olanlar da hâkim ve savcılardır. Bazı etik değer yargıları söz konusu olduğu zaman bu konuda ölçü ne olacaktır? “Bana göre” diye bir ölçü olabilir mi? Elbette böyle bir ölçü olamaz. Eğer ahlâkî değer yargısı bize göreyse başkasına göre de başka bir ahlâkî değer yargısı ortaya çıkar ki, böyle bir şey aklın kabul edeceği bir husus değildir. Esasen, böyle bir durumda, iletişim etiğinden söz edilemez. Hürriyet başka bir manada kullanılmış olur. İletişimde bulunulan insanlar, toplumun genelinin kabul ettiği değer yargısına göre hareket etmelidir. Eğer bir ahlâkî değer yargısı söz konusu ise iyi veya kötü meselesinin kişilerce bilinmesi gerekir. Bazı ilmî gerçekler de yeterli bir değer yargısı meydana getirmemektedir. O zaman da, hükümetler, yeni kanunlar çıkarmak gereğini hissediyorlar.

İnsanlar arası münasebetlerde iletişim etiğine sahip olunabilmesi için, hürriyet ve haklar yerli yerinde kullanmalıdır. Aynı şekilde, örf ve ahlâkın ne olduğu bilinmelidir.

Biz hep Batı prensiplerini benimsemişizdir. Özellikle oradan kanunlar almışız. Bu kanunlar değer yargıları ile çatışınca, o kanunlarda değişiklik yapmak gereği görülmüştür. Hâlâ da değişiklikler yapılmaktadır. Bu, kanunlar ve Anayasa yetersizdir demek değildir. Kanunlar ve Anayasa, olayları çözemiyorsa onlarda değişiklik yaparak iletişim etiğinin gerçekleşmesi için imkân hazırlamak demektir. Diğer insanlarla olan her türlü münasebetlerde o insanı bütünüyle değerlendirmek zorunluluğu vardır. İletişim açısından, huy, mizaç, kültür ve değer yargılarının bu konuda çok önemli olduğu açıkça bilinmektedir.

Hukuk düzenimizde, Batı devletlerinde olduğu gibi, yollamalar yapmanın söz konusu olmadığı hukukçularımızca ifade edilmektedir. Her şey, mümkün olduğu kadar kanunla tespit edilme sine gayret ediliyor. Hürriyetlerin kullanımı, hukuk kurallarıyla yerine getirilmeye çalışılıyor. Ancak, ahlâk kurallarını da uygulayanlar vardır.

Hukukî kurallar ne kadar bağlayıcı olurlarsa olsunlar, bunların kifayet etmediği yerlerde ahlâk kuralları geçerli olur. Hürriyetleri kullanma konusunda aşırıya gidildiği zamanlarda, insanların dernek kurma hakları vardır. Ancak, insanlar, kendilerine verilen bu hakları kötüye kullanarak bu derneklerde kumar oynatıyorlar. Hürriyet ve haklar adına kurulan bu yerler gayelerin dışına çıkmış oluyorlar.

Hürriyetleri ve hakları insanların zararlarına kullanan bu tarzdaki bir harekete ve bunların sahiplerine hürriyet ve haklarını kullanıyorlar denilemeyeceği için bu hareketlerde iletişim etiğinden bahsetmek de söz konusu değildir. İletişim etiği açısından, kişi, kanunların kendine verdiği hakları kullanırken bunların ahlâkî değerlendirmesini de yapmalıdır.

İletişim etiği denilen hususun tam manasıyla gerçekleşebilmesi için fırsat eşitliği yani imkânların herkes tarafından eşit olarak kullanılması gerekir. Aksi, takdirde iletişim etiğinden söz etmek mümkün değildir.

Fırsat eşitliği, iletişim etiği açısından şart olduğuna göre, bunu temin etmek de yönetimin üzerine düşen bir görevdir. Hukuk düzeni için fırsat eşitliği gereklidir. Bu yönde, Türk Medenî Hukuku, Türk Ceza Hukuku ve Anayasa, fırsat eşitliğinin temin edilmesi için yönetim ve ilgili organlara emir vermektedir.

İletişim Etiği ve Meslek Etiği:

Meslek etiği, iletişim etiğinin geçekleşmesi için öngörülmüş bir sistem olduğu için bu hususunun bilinmesi gerekir. Her şeyden önce, genel ahlâk dışında bir meslek etiği düşünülemez. İnsanlar, meslekî faaliyetlerini genel ahlâk kurallarına bağlı olarak yaparlar. Gerçekte, insanı yönlendirmek için ayrıca bir meslek ahlâkı gerekmez. Fakat insanlar genel ahlâk kurallarına uymadıkları için Meslek Ahlâkı adıyla yeni bir etik kuralı oluşturmak zorunluluğu ortaya çıkmıştır.

Her sosyal faaliyet, şekli kendine has bir ahlâk disipliniyle varlık gösterir. Her sosyal topluluk da, kendini meydana getiren bölümlerden oluşur. En sonra kişiye kadar iner. Sosyal gruplar kendilerinin devamını sağlayacak şekilde davranırlar. Çünkü bu gereklidir. Kişi menfaatleri ile sosyal menfaatler uyuşmayabilir. Hatta ikisi arasında çatışma da olabilir. Kişi, sosyal menfaatlerle ilgilenmeyebilir. Ama şurası bir gerçektir ki, kişinin menfaatleri toplumun menfaatleri içindedir. Bundan dolayı işaret ettiğimiz bu hususu hatırlatmakla görevli insanlar veya teşkilatlar olmalıdır. Bu teşkilat ahlâk disiplinidir. Etik, toplumun menfaatlerini korur, onu bozmamak için mecburiyetler koyar. Yani sosyal düzeni temin eder. Kişinin menfaatlerinin, onu, kendi eğilimi yönünde faaliyete sevk ettiği psikolojik bir gerçektir. Bunun da kargaşalara sebep olduğu, menfaat savaşlarını ortaya çıkardığı ve saldırganlıkları meydana getirdiği bir gerçektir. Etik, ferde, kişilerin menfaatlerinin sosyal menfaatlerde olduğunu gösterir. Diğer yönden etik, kişilere kendi dışlarındaki gayeleri de gösterir. Etik ve estetik bir ifadeyle, ahlâk sosyal güzellikleri gösteren bir kaideler bütünüdür. Bu yönden, etik veya ahlâk şahsî menfaatlerin üstündedir. Kişiler onu böylece kabul ederler. Toplulukta bir düzenin bulunması zarureti, kuralların çok kesin ve zorlayıcı olma özelliğini ortaya çıkarır. Bu sebeple her meslek faaliyetinin bir ahlâkının olmaması imkânsızdır. Çünkü vicdan, bir kişiden diğer bir kişiye değişmez. O daima iyi ve güzel olanı tavsiye eder.

Durkheim, Ahlakla ilgili makalelerinde, “Meslek ahlâkı bir insandan diğerine göre değişiyorsa o zaman her meslek için meslek ahlâkı gerekir” der. Etik veya ahlâk, bütün insanların uymasını istediği evrensel hükümler taşır. İşte, genel etik kuralları her mesleği bağlamaktadır. Bu açıdan Durkheim’in tezini doğru kabul etmek yanlıştır.

Ama her meslek için, özellik arz eden kurallar vardır. Durkheim, aynı zamanda, “Meslek ahlâkı kuralları da genel ahlâkın kurallarına uyar” diyor. Söz konusu olan, çok özel meslek ahlâkı kuralları değil, meslek ahlâkı içerisinde mesleğe göre önem arz eden davranış kuralları olabilir.

Durkheim, fikirlerine dayanak teşkil etmek üzere, “Bir bilginle, marangozun davranış şekli farklıdır, böyle olması gerekir” ifadesini kullanıyor. Bilginin işi, kitap okumak, fikir üretmektir; marangoz da, mesleğiyle ilgili olarak kendisine özgü işler yapar, bu da, onun için bir önem arz eder.

Aslında birisi için etik olan husus, bir başkası için ahlâk olmaktan çıkmaz. Ama bu husus, her halü kârda böyle olmayabilir. Meslek ahlâkı içerisinde böyle bir kaidenin yer almasının düşünülemeyeceğini söylemek doğru olmasa gerektir.

İnsan askerlikte zevk için değil, müdafaa ve karşılıklı milletlerin menfaati olduğu için insan öldürüyor. Burada bir ahlâksızlık söz konusu değildir. İnsan hayatı, genel ahlâk içerisinde kutsal ve bizim buna hürmet etmemiz gerekiyorsa askerlerden buna uymalarını istemek herhalde doğru olmaz. Böyle bir istek, o mesleğe aykırıdır. Askerler akıllarını kullanamaz, körü körüne itaat ederler. Bu husus, mesleğin gereğidir. Hürriyetini kullanmadığı için, mantıkî olarak etik davranamaz. İnsanın ahlâkını kullanabilmesi için hürriyetine sahip olmalıdır, şeklindeki ifadeler yazarın meslek ahlâkıyla ilgili olarak söylediği doğru tespitlerdir.

Meslek ahlâkı kitabının yazarının söylediği gibi, bir din adamı için, yalan söylemek mesleğine aykırı, ahlâk dışı olduğu halde, bir doktor mesleği gereği zaman zaman yalan söyleyebiliyor. Bu ifade ilk anda doğru gibi gelebilir. Doktor, ahlâka uygun bir tutum sergilemiş, hakikati gizlemek suretiyle insana faydalı bir iş yapmış olabilir. Hastayı inkisara, kötümserliğe sevk edecek yerde, o insana yaşama ümidini vermiş gibi gözükebilir. Ama doktorun meslek ahlâkı içinde, hakikati gizlemek vardır, denilemez. Esasen, bu, tıp ahlâkının kuralı olarak da görülemez.

Bu bakımdan, mesleklerin genel ahlâk kurallarına bağlı olduğunu söylüyorsak, her meslekte genel ahlâkın geçerli olduğunu söylemek istiyoruz demektir. Basın-yayında da, bu böyle olmalıdır.

Bir insanın manevî hayatı korunmuştur. İnsanın izzet-i nefsiyle oynanamaz, hayatı hakkında yalan söylenemez. Genel ahlâk kuralları çerçevesinde, insanın özel hayatıyla ilgili gizlilikleri de açıklanamaz. Aksi halde, fertler arasında kinin yayılmasına sebep olunur; cemiyetin dağılmasına zemin hazırlanır. Fertlerin hususî hayatlarındaki hataları açıklayıcı mahiyette yayın yapıp, “bu basın-yayının gereğidir” denilemez. Etik ve gazetecilik deontolojisi bütün ülkelerde günün konusudur.

Meslek etiğini, genel etikten ayrı düşünmek mümkün değildir. Genel etiğin kaideleri ne kadar geçerli, evrensel ve halk tarafından ne kadar çok benimseniyorsa, meslek etiği de o derece geçerli olup kaidelerine uyulması gerekmektedir. Meslek etiğinin varlığından söz edebilmek için, mutlaka ve mutlaka meslek sahiplerinin genel ahlâka uymaları gerekir.

Genel ahlâkta, başlıca kaide, yapılan davranışların başkalarına zarar vermemesidir. Etik veya ahlâkî davranış bu demektir. Meslek etiğinde, gerçekleştirilen fiiller, davranışlar ve meslek uygulamaları başkasına zarar verecek nitelikte olmamalıdır. İnsanın haysiyet ve şerefine iftira edecek nitelikte bulunmamalıdır. Genel ahlâk ile meslekî ahlâk kaideleri asla çelişmemelidir. Çelişiyorsa meslek etiğinin kurallarının terk edilmesi icap eder. Zaten böyle bir ahlâka meslek etiği de denilemez. Bu konuda da, prensip, daima başkasına zarar vermeme olmalıdır.

Meslek etiğini meslek örgütleri belirler. Neden meslek etiğine ihtiyaç hissedilmiştir? Bu sorunun cevabı, “Genel ahlâk kurallarına uyulmamıştır da ondan” şeklinde olacaktır.

Doğu ve Batı dünyalarında da meslek örgütleri, genel ahlâk kurallarına uyulmaması halinde bu kişileri tespit etmek, ahlâk kurallarına uymalarını sağlamak için meslekî etiği kuralları belirlemişlerdir. Genel ahlâk kurallarına uyulmasını ve toplumda düzenin sağlanmasını temin için bunları bir nizamname haline getirmişler.

Durkheim, “Toplum ve kamu vicdanı, genel ahlâk kurallarına aykırı hareket edenleri tespit eder, görür ve karşı çıkar. O kişiyi cemiyetten soyutlayıp, toplum dışına iter. Ama kişi, meslekî etik kurallarını ihlâl edenlere ilgisiz davranır, fazla reaksiyon göstermez, bu yüzden meslekî etik kurallarına ihtiyaç vardır” diyor.

Genel ahlâk kuralları içerisinde insana zarar vermek ahlâk dışı bir tutumdur. Meslekî etik kurallarının genel ahlâk kurallarına aykırı olması katiyetle düşünülemez. Genel ahlâk kurallarından ayrı ve onlara aykırı meslekî etiği söz konusu olamaz.

Eskiden beri, Batı ve Doğu dünyasında, genel ahlâk kaidelerine uymayanların hiç olmazsa meslekleri içinde kurallara uymalarını temin babında nizamname, yönetmelikler ve tüzükler yazılmıştır.

Lonca Teşkilatı, sadece, o mesleğin mensupları arasında dayanışma kurmak için değil, aynı zamanda, bu teşkilata mensup olanların, ahlâk kurallarına uymaları için kurulmuş bir örgüttür. Bizde, Batı’daki Lonca Teşkilatının bir örneği olarak Ahilik teşkilatı ve Fütüvvetler vardır. Bazı ülkelerde, nedense, çiftçiler arasında Lonca Teşkilatı kurulmamış.

Zamanında, ziraatçıların ve iktisatçıların lonca teşkilatları olmamasını eleştiren ahlak felsefecileri, asker, papaz ve avukatların ahlâkı var, neden ziraatçı ve iktisatçılar ahlâkı olmuyor diye sorarlar.

Meslek etiğinde yapılan kusurlar ve yanlışlar, o meslek mensupları tarafından hafif bir tarzda ayıplanıyor. Halbuki esas olan, gerektiği tarzda ayıplanmasıdır. Genel ahlâk kurallarında bu kusurun telafi edilmesi gereklidir. Meslekte kusurlu olanlar herkesin gözünde kusurlu olmayıp sadece o meslek grupları arasında kusurlu oluyor. Ama bir yanlış yapılıyor.

Zamanımızda, toplum, meslek etiği ile ilgili olarak yapılan hata ve yanlışların hepsinden aynı anda haberdar olmadığı için, onları ayıplayamıyor. Meslek mensupları, kendi aralarında bunu kısmen hoş karşılıyor ve hiçbir yaptırım uygulamıyorlar. Mesela bir ekmeğin içinden bir ip parçası çıksa veya bir hastanın karnında tampon bezi veya bir alet unutulsa çok fazla önem verilmiyor hatta bunun doğal olduğu bile ifade edilebiliyor.

Odalar, maalesef, sadece kendi menfaatlerini korumaya yönelmiş kuruluşlar olarak mevcut olup vatandaşların menfaati onları fazla ilgilendirmiyor. Böyle bir meslek etiği anlayışı, genel ahlâka aykırıdır.

Meslekte suçlu olanlar, herkesin gözünde aynı derecede suçlu olmuyor. Çünkü işlenen suçu herkes bilmiyor. Kamu vicdanı bu konularla yakından ilgilenmediği için böyle bir mahkûmiyete gerek duymuyor.

Bu yüzden, genel ahlâk kaidelerine uymayan meslek sahiplerinin, ahlâk kaidelerine uymalarını sağlamak için melek örgütlerine ihtiyaç hissediliyor. Bu sebeple, loncalar, odalar, ahilik teşkilatları ortaya çıkıyor. Ama günümüzde, bunlar, gereği gibi çalışıyorlar mı şüphe götürür. Bunlar, kendi mensuplarının ahlâk kurallarına uymalarını istiyorlar. Çünkü bu teşkilatlar, mensuplarının genel ahlâk kurallarına uymalarını da sağlamak için kurulmuş teşkilatlardır. Ama görevlerini tam olarak yaptıkları söylenemez.

Her mesleğin kendine ait bir meslek etiği vardır; bu meslek etiği, aynı zamanda, toplumun da ahlâkı demektir. Öyle ise, meslek etikleri toplumun ahlâkını aksettiriyor denilebilir.

O halde, şöyle bir değerlendirme yanlış olmaz: “Ahlâkî değerlerin ihmal edildiği bir toplumda, o toplumdan çıkan meslek gruplarındaki insanlar da genel ahlâk kurallarına uymazlar. Çünkü toplum ahlâkı, çok umumî tarzda, meslek ahlâkında kendini gösterir.”

Ne kadar meslekî teşekkül bulunursa bulunsun, genel ahlâk kurallarına uymayan mensuplarını, kurallara uyulması için, ne kadar zorlarsa zorlasın, toplum ahlâkı prensipleri dikkate alınmıyorsa, bu meslek kuruluşlarıyla bir şey yapmak mümkün değildir.

Meslek etiği, toplum ahlâkı bozulduğu için, yalanı mazur göremez. Meslek etiği, bazı meslek grupları tarafından bizzat ihlâl ediliyor. Mesela bazı doktorlar hakikati gizliyorlar. Haklıyla haksızı ayırmakla mükellef olan herhangi bir avukat, haksız arkadaşlarının davranışını örtbas ederek hem genel hem de meslek etiğine aykırı davranıyor. Meslek kuruluşları bunlar hakkında çok az yaptırım uyguluyorlar. Çok az da olsa bunlar müşahede ediliyor.

Meslek kuruluşlarında, meslek mensuplarının yaptığı bazı kusurlar, o meslek grubundaki kişiler tarafından hafifçe kınanıyor. Halbuki genel ahlâk, daha şiddetli cezalandırır. Her mesleğe ait bir meslek etiği olduğunu söylemek her zaman mümkün değildir.

Genel ahlâk kaidelerine toplum içerisinde ne kadar uyuluyor ve geçerli ise, meslek etiğine de o derece uyulur.

Bir toplumda, meslek etiğinin olması için genel ahlâkın olması şart olduğu gibi, üyelere ahlâk şuurunun ve sorumluluk bilincinin verilmesi gerekir. O meslekten olanlar arasındaki sorumluluk samimiyetinin derecesine bağlı olarak, meslek etiği de iyi olur. Bu, aynı zamanda, toplumun fertleri arasındaki samimiyete de bağlıdır. Böyle bir toplumdan çıkan meslek etiği o derece güzel olur. Çeşitli kereler ifade edildiği gibi, esas olan, o toplumun genel ahlâka sahip olmasıdır. Bu ahlâk da, evrensel değerleri bünyesinde taşımalıdır.

Toplumda makyavelist bir düşünce, “amaca ulaşmak için her şey helaldir” anlayışı varsa, menfaatçilik hâkimse, yani, hem amacının gerçekleşmesi için her türlü yanlışlığı benimsiyor hem de kendi çıkarları açısından ahlâki prensiplerinden fedakârlıkta bulunuyorsa bu toplumdan çıkacak meslekî teşekküller de, meslek etiği de aynı olacaktır.

Meslek etiği, toplum ahlâkının meyvesi niteliğindedir. Fikir ve düşüncenin iyi olması, meslek etiğinin da iyi olması demektir. İnsanlar ne derece iyi fikir ve düşüncelere sahip olurlarsa meslek odalarındaki üyeler de o derecede iyi meslek etiğine sahip olacaktır. Yani, cemiyetin fertleri ne kadar iyi düşünce, fikir ve hislere sahipseler, onun meyvesi niteliğinde olan meslek etiği de o derece iyi ve güzel olur.

Barolar, Gazeteciler Cemiyeti, Esnaf ve Sanatkârlar Odaları, Ticaret ve Sanayi Odaları gibi teşekküller kurulmuştur. Bunlar, haberdar oldukları sürece teşhis edebildikleri suçları, hataları ortadan kaldırmaya ve meslek etiğini devam ettirmeye çalışıyorlar. Bu teşekküllerin, haysiyet divanları ve disiplin kurulları vardır. Bunlar, hem meslekî ahlâk hem de genel ahlâka aykırı hareket edenleri cezalandırıyorlar. Bu görev, meslek etiği kuralları çerçevesinde yapılıyor.

Genel ahlâk kaideleri insanlar tarafından kabul edilip, tatbik edildiği zaman, meslek etiği ve toplu ahlâkı iyidir. Meslek etiği kötü olduğu durumlarda toplu ahlâkı da kötüdür.

Disiplin kurulları bazı mesleklerde çok çalışmaktadır. Günümüzde, bazı pratisyen hekimler ameliyat yapıyor, bazı lokantacılar temizliğe dikkat etmiyor ve bazı fırıncılarla pastacılar pislik içinde iş yapıyorlarsa ve bu zabıta ekiplerince tespit ediliyorsa o halde meslek ahlâkında iyi gitmeyen bir yön var demektir. Bunun için, her meslekten disiplin kurulları veya haysiyet divanları çalışıyor. Bu buhranın sebebi, bu insanların, sadece, meslek ahlâkına sahip olmamaları değil; toplum ahlâkına ve genel ahlâk prensiplerine de sahip olmamalarıdır.

İletişim etiği, bu anlamda, toplumun genel ahlâkına sıkı sıkıya bağlıdır.

İnsanlar arasındaki barış ve düzen, sadece maddî unsurlardan meydana gelmez. Barış ve düzen, insanlar arasındaki sevgi, saygı ve hürmet bir ahlâk işidir. Bu unsurlar da ancak, ahlâklı olmakla mümkündür. Çünkü ahlâk sevmek ve saymak demektir. Bu ise, toplum ahlâkı ve meslek ahlâkı ile mümkündür. İnsanlar arasındaki iletişim de ancak bu şekilde mümkün olur.

Hiçbir meslek etiğinin, genel ahlâk dışında olmadığı şüphe götürmez bir gerçektir.

Meslek etiği, lonca teşkilatlarında doğmuştur. Lonca teşkilatları, aynı meslekten olan insanların, ahlâklı davranmaları, başkalarının hak ve hürriyetine saygı duymaları için kurulmuştur. Lonca teşkilatları, önce dinî teşkilatlar olarak ortaya çıkmıştır. Böyle bir teşkilatta, festival, şenlik gibi her şey, dine bağlı olarak yapılıyordu. Daha sonra, bu dinî olma hüviyetinden çıkıp, meslek dernekleri halinde kendini gösterdi. Tâ ki, Avrupa’da Hobbes’un ortaya attığı “insan insanın kurdudur” şeklindeki meşhur sözüne kadar devam etti.

Mekanikleşmenin gelmesi ve değerlerin ortadan kalkmasıyla Lonca Teşkilatları değerlerini yitirdi. İnsanlar bir takım hakları ihlâl ettiler. Yeni tedbirler alındı ve yeni kurallar kondu.

Bizde de, meslek etiğini ortaya koymak için, Türk insanının şekillendirdiği “Ahilik” teşkilatları vardı. Bu, Türkler arasında ortaya çıkan bir meslekler derneğidir. Bütün esnaf ve sanatkârları içine alıyordu.

Ahi kelimesi Arapça’dan gelir, kardeş demektir. Ahi kelimesinin içinde kardeşlik, dostluk, yiğitlik ve sevgiye dayalı münasebet vardır.

Türkçe Akı kelimesi de, yiğitlik, cömertlik ve cesaret mânâlarına geliyor. Ahi kelimesinin de Orta Asya Türkçesi’ndeki bu kelimeden geldiği iddia edilir.

İletişimin, meslek etiğinin ve üretici ile tüketici arasındaki münasebetlerin en iyi tarzda gerçekleşmesi için böyle bir teşekkül kurulmuştur. Ahilik, teşkilatın devamı açısından bazı kurallar koymuştur. Buna, Ahilik Nizamnamesi denmiştir. Niçin ahilik teşkilatı kurulmuştur?

Bu teşkilat, bazı esnaf ve üreticilerin tüketicilerin haklarına aykırı hareket etmelerini önlemek, tüketicinin haklarını korumak ve içtimai hayatın düzen içinde sürmesini sağlamak için kurulmuştur.

Bugün de, Ahilik Teşkilatına benzer meslek odaları vardır. Onlar da, iletişimi ortadan kaldıran ve disiplin suçu işleyen kişiler hakkında yaptırımlar uyguluyorlar.

Bu Nizamname’ler ve teşkilatların kuralları, yani Fırıncılar veya Terziler Odasının kuralları, insanların iyi üretimde bulunmalarını temin etmeye kâfi gelmiyor. Pek çok yanlış iş, gözler önünde cereyan ediyor. Bu insanların, meslek ahlâkına sahip olmalarını temin etmek gerekiyor. Yani, meslek etiğinin üzerinde, genel ahlâk kurallarına sahip olmalarını sağlamak gerekiyor.

Üretici ile tüketici arasındaki münasebetlerin yani iletişimin en güzel şekilde sürmesini sağlamak, iyi hareket etmekle bir başka ifadeyle, genel ahlâka sahip olmakla mümkün olur.

Ahilik, tıpkı Batı’da ortaya çıkan Lonca teşkilatı gibi, hem meslekî hem etik bir kuruluştur. Ahilik, Fütüvvetten meydana gelir. Fütüvvet, yiğitlik demektir. Fütüvvetname, insanların ahlâklı olmaları için hazırlanmış kâideler topluluğudur. Ahilik, bu kurallar manzumesinden bir şeyler alıp kendi meslekî faaliyetlerine uygun hale getirmiştir.

Fütüvvetname’lerde ahlâk prensipleri yer alır. Yiğitlik, cömertlik, doğruluk, haklara riayet, insanların birbirlerine saygılı olmaları onların içinde yer alır.

İnsanın, her şeyden önce, kendisini ve insanın değerini bilmesi lazımdır. Aksi takdirde, mekanik iletişim ortaya çıkar.

İnsanın bir ruhunun olduğunu ve buna bağlı olarak bir psikolojik durumunun bulunduğunu düşünmeden yapılan münasebetler mekaniktir. İletişimde, ahlâk kâideleri gözetilmezse, “insan insanın kurdudur” darb-ı meseli ortaya çıkar.

Bu Fütüvvetname’lerde, insanın, yeryüzünde şerefli bir varlık olduğu kabul edilir. Gerçekten de, kâinatta, insandan daha kutsal bir varlık düşünülemez. Yeryüzünde en kutsal, en kıymetli ve sahip olduğu aklî değerlerle en üstün varlık insansa o şekilde muamelede bulunmalıdır.

İletişim, bizden başkasına iyi ya da kötü olarak giderse bize de o şekilde döner. Şurası bir gerçektir ki, insanlar bencil olarak hareket ettikleri zaman, üzüntülerin içine düşer, herkesten şikâyet ederler.

Karşımızdaki insana değer verip, onun haklarına hürmet etmediğimiz için, hırsızlık, cinayet gibi kötü durumlar ortaya çıkar. Toplumsal değerler azaldığı için, bunlar ortaya çıkmış ve çoğalmaktadır.

Eskiden, insanın değeri üzerinde durmak, insana insanca muamele etmek ve iletişimin bu şekilde kurulmasını sağlamak suretiyle ahilik teşkilatları kurulup, tüzükler, kurallar oluşturulmuştur.

İletişim iyi olursa insanlar mutluluk içinde bulunurlar. Kardeşlik duyguları içinde bulunursak yani münasebetlerimiz sevgiye dayanıyorsa iletişim iyi ve güzel bir nitelik kazanır. İnsan hayatının gayesi iyiliktir. İnsan, bu dünyaya hem kendine hem de başkalarına iyilik yapmak için gönderilmiştir.

Yukarıda belirtilen tüzükler, nizamnameler sevgiye dayalı hususları ihtiva etmektedir. Bunlar, insanların sevilmesi gerektiğini, hak ve hürriyetleri olduğunu ve insana insanca davranmak gerektiğini belirtmek için kaleme alınmıştır.

Bu Nizamname’lerde geçen bir emir, ekmeklerde kömür parçalarının olmamasını, yanmış halde bulunmamalarını, bunların tetkik edilmesini, bir kusur bulunduğu takdirde ekmekçinin cezalandırılmasını âmirdir. Aşhanede aşçının pişirdiği etin çiğ ve tuzsuz olmamasını, tabakların eski ve pis olmamasını emreder.

Bu şekildeki emirler, hem üreticide hem tüketicide güzel his ve duyguların ortaya çıkmasını temin ediyor. Bundan dolayı, ekmeği veya pastayı aldığımızda nahoş bir duygu ortaya çıkmamalıdır. Sattığımız her malzeme de, insanda, güzel ve iyi duygular ortaya çıkarmalı, haz uyandırmalıdır.

Herkes kendi mesleğindeki ahlâka sahip olursa münasebetler iyi, insanlar mesut olur dolayısıyla cemiyette de iyilik ve güzellik olur.

Meslek etiğinin gayesi, insanda güzel hislerin uyanmasına vesile teşkil etmek üzere iyi davranışların vücut bulmasına imkân hazırlamaktır. İnsan, her şeyin en iyisine, en güzeline lâyıktır. Biz iyi olduğumuz takdirde herkes iyi olur. Karşımızdaki kötü diye kötü davranırsak, hem biz hem de bizim münasebetlerimizden etkilenenler kötü olur.

Bütün nizamnamelerin yapılışının tek gayesi insanın değeridir. Bunlar, genç, yaşlı, olgun, kadın, erkek diye bir ayırım gözetilmeden sadece insan için yapılmış kurallardır. İnsan, iyilik ve güzellikten hoşlanır. Biz, insanlara, iyi, güzel ve doğru olanı vermek zorundayız.

Bu tarzda hazırlanan “Nizamname”ler, insanlara, sadece, iyiyi sunmak için değil, bugünkü standartları da temin etmek için yapılmış şeylerdir. Gerçekten, bu kurallar, bir standart getirmiştir. Aynı zamanda, çalışma veya iş ahlâkını da sağlamıştır. Çalışma saatleri, şu veya bu saat diye belirlenmemiş ama çalışmalar ayarlanmıştır.