İmam həSƏNƏ (Ə) VƏSİYYƏTİNİN ŞƏRHİ İLƏ Əxlaq dərsləRİ) İKİNCİ Cİld müƏLLİF: ustad misbah yəZDİ

MƏNTİQSİZ İBRƏT

İnqilabdan əvvəl imam Rahil (r) zalımlarla mübarizə apararkən bə’ziləri deyirdilər: «Bu mübarizənin sonu yoxdur». Belələrindən dəlil tələb olunduqda bəhanə gətirirdilər ki, bu vaxtadək rejimə qarşı bir çox qiyamlar qaldırılıb və onların hamısı uğursuzluğa düçar olub. Onların fikrincə, əgər əvvəlki qiyamlar məğlub olmuşdursa, demək, növbəti inqilabdan müsbət nəticə gözləməyə dəyməz.

Şübhəsiz ki, bu sayaq dəlillər ifrata varma nəticəsində ortaya çıxır. İnsan tarixi hadisələrə istinad edərək öz dini vəzifələrindən boyun qaçıra bilməz. Məsələn, müsəlmanların mühüm dini vəzifələrindən biri əmr be mə’ruf, nəhy əz münkər, yə’ni yaxşılığa əmr və pisliklərin qadağasıdır. Məsələn, elə adamlar var ki, nəsihətləri bir dəfə qəbul olunmadıqda, növbəti dəfə bu işi səmərəsiz sayırlar. Əlbəttə ki, bu sayaq dəlillər məntiqsizdir. Biri nəsihət qəbul etməyib deyə, əmr be mə’ruf və nəhy əz münkərdən üz çevirmək düzgün deyil. Əslində həyatda qazanılan uğurlar, adətən, bir neçə cəhddən sonra baş tutur.

Məsələn, ictimai vəzifələr haqqında söhbət düşərkən bə’ziləri «bu işdə ingilisin barmağı var» deyərək, bütün cəhdlərin boşa çıxacağını proqnozlaşdırırlar. Guya ingilis hakimiyyətinin işlədiyi bir məkanda istənilən azadlıq cəhdi səmərəsizdir. Təəssüf ki, bə’zən e’tiqadlı insanlar da belə dəlillər gətirirlər. Onların nəzərincə, dünyanın zalım qüvvələri istədiyini edəsidir və hər hansı müqavimət yersizdir. Onlar zalımlara qarşı mübarizəni yumruğun qılınca qarşı mübarizəsi kimi qəbul edirlər. Guya düşmən silahlıdır və boş əllə müqavimət əbəsdir. Əslində belə düşüncə tərzi yalnız düşmənin xeyirinə işləyir.

Sual oluna bilər ki, oxşar hadisələrə münasibətdə dəlil göstərmək düzgün deyilsə, nə üçün Əmirəl-mö’minin (ə) buyurur ki, keçmişdən ibrət götürün? Uyğun buyuruğa görə, bugünkü hadisə keçmişdəki hansısa bir hadisəyə oxşardırsa, keçmişin nəticələrinə istinad etmək olar. Belə çıxır ki, zalımlara qarşı qiyam bir dəfə uğursuzluğa düçar olmuşsa, ikinci dəfə cəhd etməyə dəyməz. Bəs həqiqət haradadır?

Uyğun münasibətin yanlışlığının ən aydın sübutu budur ki, dəfələrlə uğursuz cəhdlərdən sonra müxtəlif xalqlar öz azadlığını əldə edir. Elmi şəkildə desək, bir hadisənin mümkünlüyü dəlili elə onun baş verməsidir. Mə’lum olur ki, hadisələrin baş vermə şəraiti fərqlidirsə, uyğun kəlamı tətbiq etmək olmaz.