qırx birinci dərs
İNSANLIQDAN
«O adamlardan olma ki, yalnız məcbur edildikdə nəsihətdən bəhrələnirlər. Həqiqətən, aqil şəxs nəsihəti ədəblə qəbul edir, dördayaqlı isə yalnız qamçı ilə».
İNSANIN RƏFTARINDA MEYLLƏRİN ROLU
Belə bir sual çoxlarına cavabsız görünə bilər ki, nə üçün insan nəsihətlərə, ayə və rəvayətlərin göstərişlərinə bir o qədər də əməl etmir? İnsanın heç bir öyüd-nəsihətsiz doğru yolu seçib, bu yolda hərəkət edilməsi üçün nə etmək lazımdır? Bu sual həyati əhəmiyyət daşıdığından ona cavab verilməsi çox mühümdür.
Şübhəsiz ki, bütün canlılar kimi, insanın da əməl və rəftarları hansısa məqsəd daşıyır. Əgər heyvan ot yeyirsə, onun məqsədi tox olmaqdır. Əgər insanda da belə bir xüsusiyyət varsa, demək, onun da belə bir məqsədi var. İstənilən bir əməl hansısa meyldən yaranır.
Eyni bir hədəfə doğru müxtəlif meyllərlə hərəkət edilməsi mümkündür. Bə’zən bir neçə meyl eyni hədəfə doğru aparır. Amma heç bir əməl məqsədsiz olmur. Hətta bir şəxs parkda gəzirsə, onun da hansısa məqsədi var. Bu insandan soruşduqda ki, onun gəzişməsinin məqsədi nədir, cavab verməkdə çətinlik də çəkə bilər. Amma onu gəzməyə vadar edən daxili bir tələbat vardır. Allah-təala bütün insanların daxilində belə bir meyl qoymuşdur. Bu meyl başqa canlılarda da müşahidə olunur. İstər insan, istərsə də digər canlılar qidalanmaqdan ləzzət alırlar. İnsanın daxilində onu müxtəlif işlərə sövq edən çeşidli meyllər mövcuddur. İnsanın meyli bir şey istəyirsə, o yubanmadan bu istəyin ardınca gedir. Əlbəttə ki, belə bir istəyin həyata keçməsinə maneçilik yoxdur. Bir neçə meyl eyni zamanda baş qaldırdıqda bu meyllərdən biri qabağa düşür. Məsələn, insan həm ləzzət almaq, həm də rahat olmaq istəyir. Ləzzətə çatmaq üçün əziyyətə düşmək lazım olduğundan insan rahatlıq meylini üstün tutub, ləzzət ardınca getmir. Rahatlıq istəyində olan adamlar bir çox meyllərini susdururlar. Macəraçı adamlar isə əksinə, daim öz meyllərini tə’min etmək ardınca qaçırlar.
Dostları ilə paylaş: |
