İmam həSƏNƏ (Ə) VƏSİYYƏTİNİN ŞƏRHİ İLƏ Əxlaq dərsləRİ) İKİNCİ Cİld müƏLLİF: ustad misbah yəZDİ

TƏZADLI MEYLLƏR

Bu iki qütb arasındakı daxili çəkişmələr, həmin iki meylin daimi savaşı onu həmişə iki yol ayrıcında qoyur. Həzrət Əli (ə) öz bəyanı ilə bu məqamda dostluq vəzifələrini açıqlayır. Dostluğun qırılmasında qarşı tərəfə hücum imkanı vermə. Bu savaşda qalib gəlməyə çalış. Əgər dostun müxtəlif bəhanələrlə dostluq əlaqələrini qırmaq istəyirsə, sən də ona qarşı müqavimətinlə dostluğu qorumağa çalış. Qarşı tərəfə icazə vermə ki, dostluğun qırılmasına nail olsun.

Vəsiyyətnamənin bu hissəsi də müxtəlif mənbələrdə fərqli şəkildə nəql olunmuşdur. Bir mənbədəki mətnə əsasən, Həzrətin (ə) kəlamında iki növ istək müqayisə olunur. Çünki insanda müxtəlif tə’yinatlı qüvvələr mövcuddur. Bu müxtəliflik əhatəli olduğundan Həzrətin (ə) buyuruğu dostluq sahəsində faydalı ola bilər. Məsələn, dostluq zamanı insanın vücudunda iki növ meyl nəzərə çarpır. Bu meyllərdən biri insanı ehsana, xeyirxahlığa, canıyananlığa, mehribanlığa, insanlara xidmətə də’vət edir. Digər bir meyl isə əvvəlki meylə qarşı çıxaraq, vəfasızlığa, xəyanətə, sərtliyə də’vət edir. Bu meyllərin hər ikisi insanın ixtiyarındadır. İnsan bu qüvvənin hansından istifadə etməkdə azaddır. Ona görə də Həzrət (ə) həqiqət yolunu göstərmək üçün buyurur ki, yaxşılıq qüvvəsi pislik qüvvəsindən güclü olmalıdır. Çalışmalısınız ki, qüvvənizi xeyirxahlığa və mehribanlığa sərf edəsiniz. Məbada, xəyanət və vəfasızlığa üz tutasınız. Sizin vücudunuzda iki qüvvə savaşdadır. Bir qüvvə sizə deyir ki, dostluqdan əl çəkin, vəfasızlığa vəfasızlıqla cavab verin. O əmr edir ki, əgər dost sizdən uzaqlaşmaq istəyirsə, siz də ondan uzaqlaşın. Amma ikinci qüvvə başqa mövqedən çıxış edir və deyir ki, dostluğu qoruyun, əhdinizə vəfa edin, dostluq rabitələrini qırılmağa qoymayın, hətta dostunuzun xəyanətinə də məhəbbətlə cavab verin. Bu qüvvə əmr edir ki, heç zaman yaxşılığı və məhəbbəti unutmayın, hətta sizə pislik edilmişsə, siz pisliyi rəva bilməyin. Bir sözlə, bu iki qüvvə daim savaşdadır. Siz isə müsbət meyllərə arxa durmalısınız.

Yada salaq ki, Həzrətin (ə) əvvəlki kəlamı iki dostun qarşılıqlı rəftarlarını müqayisə edirdi və necə rəftar etmək lazım olduğunu öyrədirdi. Amma Həzrətin (ə) buyuruqlarının bu hissəsində insanın vücudundakı iki zidd qüvvədən danışılır. Bu qüvvələrdən biri insanı pisliyə, dostluq əlaqələrinin qırılmasına, digəri isə yaxşılığa, dostluğa, sədaqətə çağırır. Həzrət (ə) ikinci meyli, yə’ni yaxşılığa çağıran qüvvəni tövsiyyə edir və buyurur ki, bu meyli gücləndirməyə çalışın. Sizi ehsana, yaxşılığa, vəfadarlığa səsləyən qüvvəyə yol açın. İcazə verməyin ki, pisliyə çağıran qüvvə qalib gəlsin və siz ətrafdakılara, xüsusi ilə dostlara qarşı vəfasız olasınız. Məbada, yaxşılıq qüvvən, pislik qüvvəndən zəif olsun. Çalışın ki, ehsan gücünüz pislik gücünüzdən üstün olsun. Əməldə başqalarının xeyirxahı olun. Ətrafdakılara yaxşılıq etməyə çalışın.

Bağışlamaq gücünüz xəsislik gücünüzdən çox olsun. Əgər başqalarına maddi yardım etmək fürsəti yaranmışsa, bu fürsəti əldən buraxmayın. İnsanın daxili bir meyli onu vadar edir ki, öz imkanlarını işə salıb, ətrafdakılara kömək əli uzatsın. Digər bir meyl isə onu xeyirxahlıqdan çəkindirir. İnsanı başqalarına xidmətə çağıran birinci qüvvə «bəxşiş», onun ziddi isə «xəsislik» adlanır. Həzrət Əli (ə) bu məqamda buyurur ki, bəxşiş qüvvənizin xəsislik qüvvənizdən güclü olmasına çalışın. Bir halda ki, insanda iki qüvvə mövcuddur, çalışmalıyıq ki, bəxşiş qüvvəsi xəsislik qüvvəsinə üstünlük gəlsin. Bəxşiş qüvvəsi vasitəsi ilə insanların problemlərinin həllinə çalışmaq lazımdır.