İmam Humeyni'nin Liderlik Tarzı

6- Liderin Öncülüğü

Etkili bir liderliğin en önemli unsurlarından biri de liderin gelişmeler karşısındaki öncülüğüdür. Yani, lider tüm alanlarda başkalarından önde olmalıdır.

İslam açısından lider, davet etiği şey konusunda başkalarından geride kalamaz. Böyle olması durumunda o, artık lider değildir. Toplumda gerçek lider, tüm mükemmellik alanlarında zirvede olan kişidir, tıpkı derece açısından masumlardan sonra gelen İmam Humeyni gibi. Nefsi mükemmellik alanlarında ve liderlik gücünde başkalarından ileride olanlar, toplumun liderliğini yapabilirler. Bu çerçevede halkı için tüm alanlarda örnek, model ve Kur’an’ın tabiriyle “usve” olmalıdır. Allah bu konuda büyük tevhidi liderleri tanıtarak onları dini model olarak nitelemekte ve şöyle buyurmaktadır:

“İbrahim ve onunla birlikte olanlarda sizin için güzel bir örnek vardır.”[1]

Hatırlatmak gerekir ki her fert, bariz bir şahsiyete sahip olmak için hangi tür davranışları taklit edeceğini bilmek ister ve bu hedef doğrultusunda bir model arayışına girerek doğru bir hayat tarzı kazanıp hayatındaki sorunlardan kurtulmayı diler.

Burada insana pratikte iyi yaşamanın ölçütlerini gösterecek, davranış modeli sunabilecek birine ihtiyaç vardır. Dünyanın büyük liderleri, bu tür önemli özelliklere sahiptiler. Bu yüzden hatta bu model olma özelliğini liderin etkileyiciliğinin ölçütü olarak görmek bile mümkündür. Belki de Kur’an’ın Resul-i Ekrem’i bir model olarak tanıtması bu yüzdendir.

“And olsun, sizin için, Allah’ı ve ahiret gününü umanlar ve Allah’ı çokça zikredenler için Allah’ın Resûlü’nde güzel bir örnek vardır.”[2]

İslam Peygamberi’nin (s.a.a) geçmişte ve şimdi takipçileri arasındaki nüfuzunun en önemli sebeplerinden biri, onun söz konusu ettiği her türlü şiarda herkesin önünde olmasıydı. Tevhid şiarını söz konusu ettiğinde o, ilk muvahhitti. Bireysel, toplumsal ve siyasi hayatında Allah’tan başka hiçbir şeye dayanmıyordu. En zor, sıkıntılı ve bunalımı durumlarda bile müşriklerden yardım istemiyordu.

İnsanları ibadetlere ve geceleri ibadetle ihya etmeye davet ettiğinde, kendisi herkesten fazla ibadet ehliydi. Adalet şiarını söz konusu ettiğinde adaleti kendisi ve yakınları hakkında herkesten daha fazla icra ediyordu. Hatta sahabeleri arasında otururken bakışlarını paylaştırma konusunda bile adalete riayet ediyordu. Mustazaflardan yana olma şiarını söz konusu ettiğinde kendisi de tıpkı onlar gibi yaşıyordu.

İmam Bakır (a.s) “İslam Peygamberi (s.a.a) bisetten itibaren yaşadığı müddetçe üç gün üst üste buğday ekmeği ile karnını doyurmamıştı[3]” diye yemin etmektedir.

Elbette bu, Peygamber’in bunlara sahip olmamasından ve kendisine müreffeh bir hayat kuramamasından dolayı değildi.

Peygamberin eşi Aişe şöyle diyor: Allah’ın Resulü (s.a.a) yaşadığı müddetçe üç gün üst üste yiyecekle doymamıştı. İsteseydik, doyuncaya kadar yiyebilirdik; fakat başkalarını kendimize tercih ediyorduk.[4]

İmam Ali (a.s) Nehcu’l-Belaga’nın 160. hutbesinde İslam Peygamberi’nin (s.a.a) sade yaşantısına işaret ederek Müslümanlardan maddi hayata yönelik tutumlarında İslam Dünyası’nın mutlak liderini örnek almalarını istiyor.

“Güzel ve temiz bir örnek (usve) olan Peygamberinizi izleyin. Zira o, herkes için en iyi örnek, maddi hayatın aldatıcı görüntülerini terk etme konusunda en iyi bir modeldir. Allah katında en sevimli kul, Peygamberi takip eden, onun gittiği yoldan giden, ağzını dünya ile doldurmayan gözünü ve kulağını ona bağlamayan, bedeni herkesten daha zayıf, karnı herkesten daha aç olandır.”[5]

Bu sebeple İslam Peygamberi, hayatının bütün yönleriyle güzel bir modeldir. Bu da, halkı davet ettiği her şeyde öncü olmasından dolayıydı. İlahi peygamberlere, hepsinden daha fazla da İslam Peygamberine (s.a.a) uyan kişilerden biri de İslam Devrimi’nin Lideri İmam Humeyni idi. O, Allah’ın Resulü’nü (s.a.a) model alarak kendisini takipçileri nezdinde etkili bir lider haline getirmişti.

İmam Humeyni’nin sade yaşantısı ve maddi dünyaya ilgisizliği, delillendirme gerektirecek bir mesele değildir. Bu, onun zahit kişiliğinden kaynaklanıyordu, bu özelliği de onun dünyanın maddi yanlarına olan ilgisizliğine sebep oluyordu. O, lüks ve müreffeh bir hayat yaşayabilecek olmasına rağmen sade bir hayat yaşadı. O, bir şiar söz konusu etmeden önce onu pratik hayatında yaşıyordu. O, evsiz barksızları, saraylarda ve köşklerde yaşayanlara tercih ediyordu. Tek bir cümleyle o, bariz bir liderlik örneğiydi. Daha önce anlatılanlardan genel bir sonuca ulaşmak istediğimizde şunu söyleyebiliriz: İslam kültüründe liderlik modeli; zamanını tanıma, hedefe inanma, halkı tanıma, adalet merkezli olma, cazibe ve öncülük gibi özelliklere sahiptir.

^[1]      Mümtehine, 4

^[2]      Ahzab, 21

^[3]      Kuleyni, Furu-u Kâfi, c. 8, s. 130

^[4]      Feyz, el-Muhaccetu’l- Beyza, c. 6, s. 79

^[5]      Nehcu’l- Belaga, hutbe 160

İmam Humeyni’ye Göre Liderlerin ve Yöneticilerin Özellikleri

Gerekli liderlik özelliklerine sahip, bilinçli bir lider ve güçlü bir yönetici olan İmam Humeyni, daima İslami şiarları yüceltecek bilge insanlar ve yöneticiler yetiştirmeye çalıştı. İmam Humeyni’nin risaleti, tıpkı peygamberlerin özellikle de Resul-i Ekrem’in (s.a.a) ve İmamların (a.s) risaleti gibi toplumsal hayatı kötülüklerden temizleyip iyileştirmek ve insanları mutlak hayır ve kemâlâta sevk etmekti. Bu yüzden Allahu Teâlâ’ya yakınlaşma yolunda başkalarına örnek ve model olmak için kendini temizlemiş ve güzelliklerle süslemişti.

Bu yüzden bu bilge lider açısından Müslüman yöneticilerin ve liderlerin taşıdığı özelliklerin incelenmesi büyük bir önem taşımaktadır. Bir başka deyişle İmam Humeyni açısından iyi bir Müslüman yönetici ve liderin, başka bir deyimle etkili ve işlevsel bir lider veya yöneticinin hangi özelliklere sahip olması gerektiğini kısaca incelemek istiyoruz. Biz, burada İmam Humeyni’nin sözlerinden çıkaracağımız bazı kavramları inceleyeceğiz.

Genel olarak İslam Devrimi’nin Büyük Lideri’nin söz ve yazılarından elde edilen veriler, göstermektedir ki, aşağıdaki özellikler Müslüman lider ve yöneticilerin seçkin sıfatları olabilir.

1) Tezkiye, iman ve takva

2) Sade yaşantı

3) Özgüven

4) Sabır ve istikamet,

İmam Humeyni’nin yaklaşımında kendi örgütünde liderlik ve yöneticilik yapacak bir kişinin yukarıdaki özelliklerin tümünü kendisinde toplaması durumunda Müslüman lider veya yönetici olarak değerlendirilebileceği söylenebilir. Bu bölümde söz konusu edilen bu özelliklerin her birini incelemeye çalışacağız.