Имам сәҸҸад (ӘЛЕЈҺиссалам)-ын исламда һҮгуг нәЗӘРИЈЈӘСИ

48. SƏNƏ PİSLİK EDƏNİN HAQQI

وَأمّا حَقُّ مَنْ سَاءَكَ القَضَاءُ عَلَى يَدَيهِ بقَوْلٍ أَوْ فِعْلٍ فَإنْ كَانَ تَعَمَّدَهَا كَانَ العَفْوُ أَوْلَى بكَ لِمَا فِيهِ لَهُ مِن القَمْعِ وَحُسْنَ الأَدَب مَعَ كَثِيرِ أَمْثالِهِ مِنَ الخَلْقِ، فإنَّ اللهَ يَقُولُ {وَلَمَنِ انتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولئِكَ مَا عَلَيْهِمْ مِنْ سَبيلٍٍ. إنمَّا السّبيلُ عَلى الَّذين يظْلِمونَ النَّاسَ ويَبغونَ في الأرْضِ بغَيرِ الحَقِّ، أُولئِكَ لهُم عَذابٌ أليِمٌ. وَلمَنْ صَبَرَ وَغَفَرَ إنَّ ذلِكَ لََمِنْ عَزْمِ الأُمُورِ}

وَقَالَ عَزَّ وَجَلَّ {وَإنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُوا بمِثلِ مَا عُوقِبتُمْ به وَلَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابرِينَ} هَذا فِي الْعَمْدِ فَإنْ لَمْ يَكُنْ عَمْدًا لَمْ تَظْلِمْهُ بتَعَمُّدِ الانتِصَارِ مِنْهُ فَتَكُونَ قَدْ كَافَأتَهُ فِي تَعَمُّدٍ عَلَى خَطَأٍ. وَرَفِقْتَ بهِ وَرَدَدتَهُ بأَلْطَفِ مَا تقْدِرُ عَلَيْهِ. ولا قُوَّةَ إلا باللهِ.

"Qəza və qədərdən, sənə pisliyi dəymiş (və ya, ittifaqən, onun əli ilə sənə pislik yetşən) şəxsin sənin boynunda haqqı budur ki, əgər qəsdən bu işi görübsə, sənə yaxşı olar ki, onu bağışlayıb, ondan keçəsən. İnsanlarla bu cür yaxşı və ədəblə rəftar et. Çünki, Allah-taala buyurur: "Zülmə mə`ruz qaldıqdan sonra (həddi aşmadan) onun əvəzini çıxanlara heç bir cəza verilməz......."Nəhayət, buyurur: “Bu, doğru işlərdəndir!" Yenə də Allah-taala buyurur: "(Ey mö`minlər! ) İntiqam almaq məqsədilə (birinə ) cəza verəcək olsanız, sizə nə cəza verilibsə, onu da o cür cəzalandırın. Agər onlardan (intiqam almayıb) səbr etsəniz, bu, səbr edənlər üçün daha xeyirlidir!" Bu mövzu, pisliyin qəsdən olması haqqında idi.

Amma, əgər onun sənə pisliyi qəsdən olmazsa, qəsdən ondan intiqm almağa çalışma. Bununla, qəsdən olan işi xəta ilə dəyişirsən. Hər nə qədər bacarırsansa, onunla mülayim rəftar et! "

İmam Səccad (əleyhissalam), "pislik edənin haqqı" barəsindəki sözünün qısası budur ki, sənə pisliyi dəyənin işi iki haldan xaric deyildir. Ya qəsdən bu işi sənin haqqında görüb, bu vaxt sənə yaxşı olar ki, onu bağışlayasan. Əlbəttə, bunu o halda et ki, sənin bağışlamağından sui-istifadə etməmiş olsun. Yaxud, səhvən və xəta üzündən sənə pisliyi keçib. Bu zaman onun əvəzni çıxmaq istəsən, sənin bu işin xətadan olan işin əvəzini qəsdən çıxmaqla bitir. Bu da müsəlmana yaraşan iş deyil. Bu halda daha yaxşı olar ki, onun xətasını ən yaxşı rəftar və mülayimətçiliklə bağışlayıb yola verəsən.

ƏVF VƏ BAĞIŞLAMAĞA DƏ`VƏT

Çox az insanlar tapılar ki, həyatda hər tərəfli şəkildə xəta və səhvə yol verməsin və başqalarının hüquqlarını tamamilə yerinə yetirsin. Əgər qərar olsa ki, intiqam hissinə uyğun olaraq hər kimin qüdrəti olsa, həmin anda öz qisasını alsın, onda cəmiyyətdə bir sıra silsiləvari toqquşmalar yarana bilər. Bəlkə də, bu proses gündən-günə şiddətlənərək ağır nəticələrə səbəb ola bilər. Ona görə ki, əvvəla, intiqam həmlələriin keyfiyyət və kəmiyyət cəhətindən nəzartə alınıb qorunması çox çətindir. İkincisi, Əgər fərz etsək ki, intiqamın keyfiyyətini nəzarətə alaq, ilk törədilmiş cinayətin dəqiq ölçüsü, caninin və üzərində cinayət olunmuşun nəzərində bərabər deyildir. Beləliklə, fərz olunsa ki, müqabil tərəf öz intiqam həmləsində, öz nəzərində kəmyyət və keyfiyyətə riayət edərsə, başqa tərəf müqabilin nəzərində ədalətə riayət olunmaz halda qalır. Ona görə də, tərəf müqabil hiss edir ki, mən də öz nitiqamımı almalıyam və təzədən şiddətli toqquşmalar başlayır. Bu atəş və intiqam silsilələrini kəsə biləcək yeganə qüvvə, insanın əvf və bağışlamaq ruhiyyəsidir. Əgər doğru araşdırsaq, biləgəyik ki, intiqam, intiqam alanın üzərində heç bir müsbət əsər qoymur. Yalnız, müvəqqəti təskinlik yerdə qalır.¹ Halbuki, əfv və bağışlamaqla, insan ən yaxşı ruhi təskinlik və mə`nəvi rahatçılıq ələ gətirir. İslam göstərişlərində, xüsusilə Qur`ani-Kərimdə bu mövzuya, maraqlı və diqqəti cəlb edən ifadələrlə işarə olunmuş, ən mühüm İslami vəzifələrdən biri kimi tanıtdırılmışdır. Biz, Qur`an bəhsinə başlamazdan əvvəl, İmam Səccad (əleyhissalam)-ın sözlərindəki Qur`an ayələrinin mətninə işarə edirik.