İmam suyuti

ZİKRULLAH HAKKINDA AYETLER

Allah Azze ve Celle buyurur ki;
1- “O halde siz, beni anın ki, ben de sizi anayım. Bana şükredin de nankörlük yapmayın.” (Bakara 152)
2- “Arafattan dönüşünüzde Meş’ari Haram’da Allah’ı zikredin. O, size nasıl gösterdiyse siz de onu öylece anın. Doğrusu siz onun göstermesinden önce yanlış gidenlerden idiniz.” (Bakara 198)
3- “Hac ibadetlerinizi bitirince, cahiliye devrinde Hacdan sonra, toplanıp atalarınızı anarak öğündüğünüz gibi, hatta daha kuvvetli bir anışla Allah’ı zikredin.” (Bakara 200)
4- “Bir de sayılı günlerde (teşrik günlerinde) Allah’ı tekbir ile zikredin.” (Bakara 203)
5- “Bununla beraber Rabbini çok zikret ve akşam sabah tesbih et.” (Al-i İmran 41)
6- “Akıl sahipleri o kimselerdir ki, ayakta iken, otururken ve yanları üzere yatarken (daima) Allah’ı zikrederler; göklerin ve yerin yaratılışı hakkında tefekkür ederler...” (Al-i İmran 191)
7- “O korkulu zamanda namazı kılıp bitirdikten sonra ayakta iken, otururken ve yanlarınız üzerine yatarken hep Allah’ı zikredin.” (Nisa 103)
8- “Onlar(münafıklar) namaza kalktıkları zaman üşenerek kalkarlar; insanlara gösteriş yaparlar. Allah’ı pek az zikrederler.” (Nisa 142)
9- “Muhakkak ki şeytan, şarapta ve kumarda aranıza düşmanlık ve kin düşürmek, sizi Allah’ı anmaktan ve namaz kılmaktan alıkoymak ister. Artık siz sakınmaz mısınız?” (Maide; 91)
10- “Sabah ve akşam içinden yalvararak ve korkarak, yüksek olmayan hafif bir sesle Rabbini zikret. Gafillerden olma.” (A’raf 205)
11- “Gerçek müminler o kimselerdir ki, Allah anıldığı zaman kalpleri korkarak ürperir...” (Enfal 2)
12- “İyice bilin ki, kalpler ancak Allah’ı zikretmek ile yatışıp huzur bulur.” (Ra’d 28)
13- “Unuttuğun zaman Rabbini zikret” (Kehf 24)
14- “Ey Rasulüm, itaatkar ve mütevazi olanları Cennetle müjdele. Bunlar o kimselerdir ki, Allah zikredilince kalpleri titrer.” (Hac 34-35)
15- “Nice adamlar vardır ki, ne bir ticaret ne de bir alışveriş, Allah’ı zikretmekten kendilerini alıkoymaz.” (Nur 37)
16- “Muhakkak ki Allah’ı zikretmek (herşeyden) daha büyüktür.” (Ankebut 45)
17- “Gerçekten Allah’ı, ahiret gününü arzulayanlar ve Allah’ı çok zikredenler için, size Allah’ın Rasulünde pek güzel bir örnek vardır.” (Ahzab 21)
18- “Allah’ı çok zikreden erkekler ve kadınlar (var ya ) Allah bunlara bir mağfiret ve büyük bir mükafat hazırlamıştır.” (Ahzab 35)
19- “Ey iman edenler! Allah’ı çok zikredin, Onu sabah ve akşam tesbih edin, yüceltin.” (Ahzab 41)
20- “O halde yazıklar olsun o Allah’ın zikrini terkedip kalpleri katılaşanlara!.. Onlar apaçık bir sapıklık içindedirler.” (Zümer 22)
21- “Allah kelamının en güzeli olan Kur’an ayetleri birbirine benzer, tekrarlanan (kıssa ve öğütlerle dolu) bir kitap halinde indirdi. Öyleki, Rablerinden korkanların derileri, ondan ürperir. Sonra derilerinde, kalplerinde Allah’ın zikrine (dönerek rahmet ayetleriyle) yumuşar...” (Zümer 23)
22- “Her kim Rahman’ın zikrinden göz yumarsa, biz ona şeytanı musallat ederiz. Artık bu ona arkadaştır.” (Zuhruf 36)
23- “İman edenlere vakti gelmedi mi ki, kalpleri Allah’ın zikrine saygıyla yumuşasın...” (Hadid 16)
24- “Bunları şeytan kaplamış da Allah’ı hatırlamayı kendilerine unutturmuştur. Bunlar şeytan taraftarıdırlar. Bilin ki, şeytan taraftarı olanlar hüsrana düşenlerdir.” (Mücadele 19)
25- “Ey iman edenler! Sizi ne mallarınız, ne çocuklarınız, Allah’ı anmaktan alıkoymasın. Her kim bunu yaparsa işte onlar hüsrana düşenlerdir.” (Münafıkun 9)
26- “Kim de Rabbinin zikrinden yüz çevirirse Allah onu şiddetli bir azaba sokar.” (Cin 17)
27- “Hem Rabbinin ismini zikret ve herşeyden kesilerek O’na ihlas ile ibadet et.” (Müzemmil 8)
28- “Sabah akşam Rabbinin adını zikret.” (İnsan 25)
29- “Gerçekten kurtulmuştur (küfür ve masiyetten) temizlenen. Ve Rabbinin ismini anıp da namaz kılan.” (A’la 14-15)
30- “Allah’ın mescidlerinde O’nun zikrini yasaklayandan ve onların harap olmasına çalışandan daha zalim kim olabilir?” (Bakara 114)
“Allah’ı bol bol zikrediniz. Belki felaha erersiniz”(Enfal 45)
Şüphesiz zikrullah’ı emir ve tavsiye eden pek çok ayet vardır. Yine Allah Teala Kendisini az zikretmenin münafıkların sıfatı olduğunu Nisa suresi 142. ayetinde belirtmektedir. Bazıları Kur’an’da geçen “zikr” kelimesinin namaz, ilim, dua, kıraet gibi çeşitli manalarda kullanılmasını sebebiyle, zikir ibadetini inkara kalkışmaktadır.
“Namazı kıldıktan sonra; ayakta iken, otururken, yanlarınız üstü yatarken de Allah'ı anın. Emniyete kavuştuğunuzda; namazı dosdoğru kılın. Namaz; şüphesiz mü'minler üzerine vakitleri belli bir farz olmuştur.” (Nisa 103) ayeti, korku namazı hakkındadır. Nitekim bir önceki ayette; “Ve o vakıt sen içlerinde olub da onlara nemaz kıldırdığında içlerinden bir kısmı seninle beraber namaza dursun, silâhlarını da yanlarına alsınlar, bunlar secdeye vardıklarında diğer kısım arkanızda beklesinler, sonra o nemaz kılmamış olan diğer kısım gelsin seninle beraber kılsınlar ve ihtiyatlı bulunsunlar ve silâhlarını yanlarına alsınlar, kâfirler arzu ederler ki silâhlarınızdan ve eşyanızdan bir gafil bulunsanız da size birdenbire bir basgın bassalar, eğer yağan yağmurdan bir eziyyet varsa veya hasta iseniz silâhları bırakmanızda beis yoktur, bununla beraber ihtiyatı elden bırakmayın çünkü Allah kâfirler için mühiyn bir azab hazırlamıştır” buyrulur.

“Haccın menasikini yerine getirdikten sonra Allah’ı babalarınızı zikreder gibi hatta ondan daha şiddetli zikrediniz.” (Bakara 200) bu ayet, zikrin Kur’an kıraetinden, duadan ve Kur’an’da zikr kelimesi ile ifade edilen diğer ibadetlerden ayrı bir ibadet olduğunu göstermektedir.

Çalışmamızın üç ve dördüncü bölümleri İmam Abdurrahman Celaleddin Bin Ebubekr Es-Suyuti’nin El-Havi Lil-Fetavi adlı eserinde⁴⁵ yer alan; “İ’malül Fikr Fi Fadlız Zikr” ve “Neticetül Fikr Fi Cehri Fiz-Zikr” adlı iki risalesinin tercümesidir. Bu iki risalenin hadislerinin kaynaklarını dipnotlarda gösterdik.
Zikrullah hakkındaki bu iki risalenin tercüme metnine geçmeden önce bazı nakillerde bulunmak isteriz;

Ali Radıyallahu anh der ki; “Allah’a yemin ederim ki, ben Muhammed Sallallahu aleyhi vesellem’in ashabını gördüm ama bugün onları andıran bir şey göremiyorum. Onlar secdeye fazlaca vardıklarından yüzleri ve alınları tozlanmış olarak sabahlarlar, kendisine taziyede bulunulan kimse gibi mahzun dururlardı. Gecelerini Allah’a secde edip kıyamda durarak, Kitabullah’ı okuyarak geçirirlerdi. Ayakları ve alınları çok namaz kılmaktan yorulur ve böyle gecelerlerdi. Sabah olduğunda Allah’ı zikrederler ve rüzgarlı bir günde ağaçların sallanışı gibi sallanırlardı. Gözlerinden yaşlar boşanır, elbiseleri ıslanırdı. Allah’a yemin ederim ki bugün halk geceyi gafletle geçiriyor.”⁴⁶

İmam Cafer Sadık Radıyallahu anh; “Hak tealayı zikredecek vakitte tevbeyi zikretmek zikirden gafil kalmaktır. Hakikatte Allah’ı zikretmek, O’nun zikri esnasında bütün eşyayı unutmaktır. İşte o vakit kul için, Allah Teala her şeye bedel olur.”⁴⁷
Seyyid Ahmed Er Rıfai k.s. buyuruyor; “Allah’ı zikir, gerek semavi afetlere ve gerekse yeryüzünün afetlerine karşı bir kalkandır.”⁴⁸
Seyyid Abdulkadir Geylani K.s.; “Yüksek sesle yapılan zikrin nurları zakirlerin kalbine yer eder, kalpleri o nurlarla hayata kavuşur. Uhrevi ve sonsuz hayat kazanırlar.”⁴⁹
Haris-i Muhasibi der ki; “Allah yoluna girmeyi isteyen kişi kalbine zikrullah mührünü vurmak zorundadır”⁵⁰
Abdurrahman es Sülemi der ki; “Bana göre zikir, tefekkürden daha olgunlaştırıcıdır. Çünkü zikir ile Allah Teala vasfedildiği halde, fikir ile vasfedilmez. Allah’ın vasfı olan şey, Allah’ın vasfı olmayan şeyden daha üstündür.”⁵¹
Abdülkerim Kuşeyri der ki; “Zikir Hakk Sübhanehu ve Teala’ya giden yolda riayeti lüzumlu, kuvvetli bir esastır. Hatta bu yola temel şart zikirdir. Devamlı zikir dışında başka bir şekilde hiç kimse Allah’a ulaşamaz. Zikir iki nevidir; dilin zikri, kalbin zikri. Kalbin daimi zikri mertebesine kul dil ile zikir sayesinde vasıl olur. Kalpleri nurlandırma ve feyzi çoğaltma, kalp zikrinin tesiri ile hasıl olur. Kul hem dille, hem kalple zikir halinde olursa süluk halinde kemal vasfına ulaşmış olur.”⁵²
İmam Sühreverdi; “Halis bir zikir ancak takva ile yapılır. Zikrin kapısı ancak takva ile açılır. Kul organlarını ilahi yasaklardan korumadıkça takvaya eremez. Kendisini haramlardan koruduktan sonra lüzumsuz, faydasız ve geçici heveslerden organlarını muhafaza etmeyen gerçek takvayı bulamaz…”⁵³
Ebu Talib El Mekki; “Muhabbetin alametlerinden biri de Habib Teala’yı zikretmektir. Zikrullah aynı zamanda Allah Teala’nın kuluna duyduğu sevginin de delilidir. Bu kullarına olan lütuflarının en büyüklerindendir.”⁵⁴
Şa’rani; “Kişiler, dilleri ve kalbleriyle Allah’ı çokça andıklarında onlarda İlahi bir yakınlığın ünsiyet ve belirtileri başlamış olur. Artık bu gibi kişilerin kalbleri Allah’ı zikirden yorulmadığı gibi gaflete de düşmezler. Aynı zamanda da devamlı olarak kalbleri ile Allah’ı müşahede etmiş olurlar. Bu iki halin kişide devam etmesi ise kulun günahlara ve ahlaksızlıklara düşmesine mani olmuş olur…”⁵⁵
Şeyh Efdalüddin; “Dil ile zikir, havas ve avam için de meşrudur. Çünkü azamet perdesi hiç kimsenin, peygamberlerin bile önünden kalkmaz. Bu perde lazımdır, lakin incelir.”⁵⁶ Demiştir.
Ali Ramiteni cehri zikirle meşgul olmasının hikmetini sorduklarında şöyle derr; “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem “Son nefesinizde tevhid zikrini telkın ediniz” buyurmuştur. Bu telkin tabii cehri olacaktır. Derviş her nefesini son nefes bilecektir. Bu yüzden cehri zikirle meşguliyette bir mahzur yoktur. Hatta belki böylesi daha efdaldir.”⁵⁷
İbni Kayyım Rahmetullahi aleyh, Şeyhul İslam Ensari’nin(Kuddise sırruhu) Menazilus Sairiyn adlı eserini şerhederken zikir hakkında der ki; “Her uzvun muvakkat bir ibadeti vardır. Zikir ise kalb ve dilin zamanla sınırlanmayan ibadetidir. Bilakis onlar her halukarda, otururken, yatarken, kalkarken, mabud ve mahbublarını zikretmekle emrolundular. Nitekim cennet bir bahçe, zikir onun çiftçisidir. Aynı şekilde kalpler de harab olmuş, kül olmuştur, zikir ise kalplerin imar edicisi ve temelidir. Zikir kalbin parlatıcısı ve cilasıdır. Hastalıklar kalbi kaplayınca zikir onun devasıdır. Her ne zaman zakir, zikrinde gark olacak şekilde zikrini artırırsa zikredilene kavuşma muhabbet ve iştiyakı da artar…”⁵⁸