İmge Kitabevi Yayınları: 41 Joseph Campbell

5. AŞK TANRISI

Pers Şahlar Şahı, adaletinin yayılışıyla, bir yanda Anadolu'nun uzak batısında. Yunan îonya şehirlerini, daha önce örneği görülme­miş egemenliğinin Satrap hk I 'i olarak, öte yanda Hint uygarlığının en eski merkezlerini Pencapta Satraplık XX olarak aydınlattı. Dahası, tahtının ihtişamında ve Persepolis'teki sarayında simgeleşen ulu efen­dilik imgesi ve elindeki despotluk yöntemleri, dünyanın o zamana ka­dar gördüğü en güçlü toplumsal örgütlenmenin sinirleri ve kirişleri oldular. Zamanında o kadar şaşılası bir etkisi vardı ki, iki yüzyıldan fazla sürmemesinde karşın yüzyıllardır kraliyet yönteminin nihai figür ve simgesi durumuna geldiler. Hindistan'da, Chandragupta Maurya'nın (I.O. 322-293) maiyet ve hükümet kuramında örneklenen Kautilya'nın Arthashastra 'Sonuca Ulaşma Sanatının Kitabı' ve Çin" de, Shih Huang Ti iktidarında (Î.Ö. 221-206) Kautilya'nın eserinin

191

eşdeğeri Shang Tzu'nun 'Efendi Shangın Kitabında despotizm sa­natına model Pers Şahlar şahı olmuş ve bugüne gelen siyasa idea­linde yöntem ve kazanımlarda kesin olarak Doğuya örnek yapıl­mıştır. Dahası, Eski Ahit'in Tann haşmetinin vahiyle görünümlerin­de, Pers Şahlar şahmın etkisi ilk kaynak olarak tanınabilir. Onun yönetimi ve yönetim yöntemleri Yunan tebasmdan Heredot'un ese­rinde de bulunur. Işınımı Ahura Mazdaydı ama, haşmet aracı kırbaçtı.

Kutsal Levant'ın hükümetinin cömertliği ötesinde, aydınlık Yunan yarımadasında Perikles'in siteye övgü düzen söylevinde, varlığı ya­sanın ve bunun yanısıra yaşamın da en iyi desteği olan sitede, haş­met ve yönetimin ve dindarlığın oldukça değişik bir anlayışı ge­lişiyordu. Yunanistan'da bireysel mükemmellik kaçınılmaz olarak öyle bir sınırda saygı görüyordu ki, aşk (Eros) ilke ve gücü, yalnız tamı olarak değil, ama herşeye bilgi veren tann olarak tanınıyordu. Çünkü hiç kimse onu sevmeden kendisi için, veya evini sevmeden ai­lesi için, yaşam görevinde mükemmellik kazanamaz. Aşk her şeye çiçek getirir, her şeye kendi gizil gücünde açıklık getirir, özgür toplu­mun gerçek pedagogudur. Dünya tarihindeki büyük şölende -Agathon' un ziyaret konuşmasında- Eflatun'un ölümsüzleştirdiği gibi: 'Sevgi ne yaparsa yapsm zorla yapmaz, çünkü her irisin, gönül isteğiyle onun emrine girer. Devletin kraliçeleri olan kanunlann doğru bulduğu da isteye isteye yapılan anlaşmalardır'.^

Princeton'dan Profesör Warner Fite, Profesör Jowett'in o zamanlar okulda okutulan çevirisinden, ortos paiderastein 'oğlancılığın doğru türü'nün 'gerçek sevgi' olduğunu Yunanca bilmeyen^⁶⁰' kuşağa göstererek Viktorian Eflatun'un sevgi idealinin yanlışlığını ortaya çıkardı. O zamandan beri herkes -birçoklarının tahmin etmiş olduğu gibi- oğlancılığın, kulamparalık ve livatanın, dünyanın çoğu ahlak dizgelerinde doğaya karşı tiksindirici bir saldın kabul ettiği şeyin, Ef­latun'un, maneviyata giden tek doğru yolda, iyi konuşma, şiir, bilim, mükemmellik ve mükemmel şehir devletine yükselmede model arka-daşlık-ilişki olduğunu gördüler.

tikel erginlenme liflerinde, Avusturalya yerlilerindeki gibi, oğlan­cılık, anneliğin çevreninden erkekliğin gizli bilgilerine dönüşümde rol oynar. Erkek çocuklar bundan sonra başka ritlerle köye ve evliliğe götürülür. Aynı şekilde, yukanda sözü edilen Orfik kır şarkılannın(*)

H Bkz. Sayfa 158.

192

pedagojik çevre ve atmosferine gençlerin katılışı, her zaman erkek top-luluğuylaydi/⁶¹) Bu bakımdan bunlar, hazırlık okulu, yaşama ha-zırlıktı. Fakat Atina'nın aslanlarının yüksek çevresinde, V. yüzyü-IV. yüzyıl başındaki büyük dönemde (l.ö. 450-350) pedagojik atmosfer tahnit edildi. Onun hakkında okuduğumuz her şey yanardönerin ha­rika, yetişkin atmosferine sahiptir, zamansız gökler,, anlamsız yaşa­ma, heteroseksüel yaklaşımın kaba ciddiliğinin dokunulmamışlıgı. Sanat da, dikilen güzel çıplağa, tüm incelik ve çekiciliğine karşı, so­nuçta, nötrdür. Şarkıyı söyleyen oğlanın sesi gibi. Karşılaştırma için gözler Hindistan'da Gupta, Chalukya ve Raştrakuta'ya döndüğünde hemen açığa çıktığı gibi. Heinrich Zimmer'in gözlemini alıntılayalım:

Yunan heykeli mükemmel doruğuna, güreş ve koşuda, ulusal din­sel yarış Olimpia'da ve başka yerlerde ödül alan çekici çocukların yakışıklı atletik gövdelerinin resmedilmesinden ulaştı. Hindu öte yandan, büyük döneminde, yaşayan organizmanın doğrudan dene­yimlerine ve yoga deneyinin içe dönük dikkatinden çıkan yaşam sü­recinin gözlemine dayandı. Ve aynı şekilde ustaca büyüleyici figürün damıtılmış ve işlenmiş kesin bir heteroseksüel yönü vardı. Yunan sa­natı gözün deneylerinden, Hindu, kanın dolaşımından türemiştir.*⁶²'

Romalı taşlamacı şair Juvenalin (İ.S. 60-140) gizli kadınlar kül­tünde olanlardan hoşnutsuzlukla konuştuğu mısraları vardın