İmge Kitabevi Yayınları: 41 Joseph Campbell

'Çünkü işte, kendisinin olmayan meskenleri mülk edinmek için dünyanın genişlikleri içinde dolaşan o sert ve saldırıcı milleti, Kıldanileri, ayağa kaldırıyorum (Habakkuk 1:6). Bu, (tefsir) Kitrim (Romalılar) çevik ve savaşta yetenekli demektir, iktidarları devirir ve onları Kittim ege­menliğine katarlar. Bir çok ülkeleri ele geçirir Ve tanrının yasalarına i-nanmazlar... Dünyadaki şehirleri yağmalayarak ve dağıtarak yumuşak toprakta ilerlerler/⁹⁵)

Bu metnin başında iki kişinin adı geçer; metnin yayımlanışının yarattığı ilk heyecanla bütün yaşam, haça gerilme, diriliş ve ikinci ge­lişiyle Mesih Isa mitolojisinin Kumran Essene toplulugunca önceden bilindiği sanılmıştı. Okuduğumuz gibi:

'Bundan ötürü şeriatın kuvveti yok (Habakkuk 1:4). Bu, onlar (Yahu­di önderler) Tanrının şeriatını reddettiler demektir. Ve hak hiç ortaya çıkmtyor, çünkü kötü adam salihin etrafını sarıyor. Bu, kötü adam, Kötü Kahin ve salih adam da Doğruluğun Öğretmeni demektir/¹¹¹®

Bugün artık kötü adamın Kudüs'ün ulu kahinlerinden birini an­lattığı biliniyor. Batı bilimadamları onun Jonathan Maccabeus oldu­ğunu (h.î.Ö. 160-142) ileri sürdüler. Gördüğümüz gibi kutsal görevi ele geçiren ilk oydu.*⁹⁷) Başkaları, görevi resmen bir tunca kazıtarak onaylatan Simon'u (h.î.Ö. 142-134) ileri sürüyorlar/⁹⁸' Üçüncü bir öneri de John Hyrcanus. (hİ.Ö. 134-104) Yalnız kahinliği değil krallığı da gaspetmişti. O zaman da cesur muhalif Eleazar Doğruluğun Öğ­retmeni oluyor, Ferisi'lerin (belki de partinin aşırı bir kanadının) çöle çekilmesi ve Kumran'daki merkezin kurulmasının (İ.Ö. 110) nedenidir; kuruluş onun iktidarına rastlıyor/⁹⁹'

Namelerin dilinde Kötü Kahin, Yalanın Vaizi, Yalarım Adamı, Ya­lanlar Vazeden Adam, Yanlışın Adamı, Hakaret Eden Adam olarak tanımlanıyor; bütün lakaplar Yalanı, Karanlıkların Efendisi ve Doğ­ruyu, Işığın bir niteliği olarak kavrayan Zerdüşt inancına uyuyor.

Ölü Deniz külliyesinin bir başka metni, Eski Ahitdeki Nahum Ki­tabının tefsiri de Gazabın aslanı... insanları cardı asan' tanımını ya­pıyor. Alexander Jannaeus'la (h.I.Ö. 104-78) özdeşleştirilebilir, gördü­ğümüz gibi Kudüs'de bir gecede sekiz yüz Yahudiyi çarmıha gerdir-

240

miş, kendisi cariyeleriyle eğlenirken kanlarını onların gözleri önünde kestirmişti/¹⁰⁰^ Ve Josephus'un dediği gibi bir çok Yahudi çöle kaç­mıştı. Peder Duncan Howlett, dünyanın nadir gördüğü gecelerden bi­riydi' diye yazar, 'ölü Deniz Namelerinin Kötü Kahini için daha bakınmamıza gerek yok!''-¹⁰¹)

Kötü Kahin için en azından dört aday bulabiliyoruz, Doğruluğun Öğretmeni içinse (Kötü Kahinin baskı yaptığı) bir isim önerildi, öyle pek inandırıcı da değil, yaşlı cesur Ferisi Eleazar; Esseneler, Ferisiler-den çıkmış bir topluluk muydu? Sorunun karşılığı yok. Doğruluğun Öğretmeni mezhebin kurucusu muydu? Kötü Kahin tarafından çarmıha gerilmiş miydi? Öldükten sonra dirildi nü? Ve gene Mesih o-larak gelecek mi? Bu noktalar için Profesör Millar Burrows' dan alıntı yapayım:

'Öğretmen çarmıha gerilmiş olabilir... Taşlanmış veya başka bir yolla öldürülmüş olabilir. Öte yandan doğal ölümle de ölmüş olabi­lir... Ne Habakkuk Tefsiri ne yayımlanmış başka bir Kumran metni öğretmenin öldürüldüğüne açıkça değinmiyor'. Dahası, 'Onun diril-diğine inanıldığını gösteren açık bir kanıt yok*. Son olarak, Burrows'a göre Öğretmenin Meşinle veya peygamberle özdeşleştirilmiş olduğu 'oldukça belirsiz'.'¹⁰²) Hareketin bir başka metninden, Şam Metni diye anılan parçadan (1895'de bulunmuş önce Ferisi metni sanılmıştır) hâlâ gelmesi beklenen 'doğruluk öğretmeni, şeriat yorumcusu ve peygam­berle iki mesih' olduğunu biliyoruz, fakat Profesör Burrows 'gelmiş olan doğruluk öğretmeniyle gelecek olan kişiler arasında ne gibi bir ilişki olacağının düşünüldüğü de oldukça belirsizdir* sonucuna varıyor/¹⁰³'

Fakat, ölü Deniz Name'lerinde (Profesör F.M. Cross'un terimini kullanırsak) Süz in Leben olduğu kesindir. Son Hellenist dönemin Ya­hudi' kıyamet görüşü vardır ve Hıristiyan misyonu bu genel kom­şuluğun içinden çıkmıştır.'¹⁰⁴) Profesör Cross'dan alıntıyla: 'ilk Kilise gibi, Essene topluluğu da Ferisilerden ve öteki Yahudi akımlarından, son günlerin seçilmiş cemaatı olma bilinciyle ayrıkr'/¹⁰⁵) Fakat bir ayrımın daha sözü edilmelidir. Esseneler 'son gün' anlayışıyla Me­sih'in geleceği günü beklerken, ilk Hıristiyanlar için Mesih zaten gel­miştir. Onun, daha sonraki bir temelden çıktığını söyleyebiliriz/¹⁰⁶) ölü Deniz topluluğunun ana teması, geçmiş yıllarda olduğu gibi, Ye-hova'run putperestlerin ordularını getirirerek halkını günahlarından dolayı cezalandırdığıydı. Bu açıdan da Esseneler tam eski peygamber-

241

lerin çizgisini izlerler. Fakat, Amos, Hoşea, Yeremya ve ötekiler ibrani kıyametini tarihsel anlamıyla kavrarlarlar, şimdi ideoloji Zerdüşt ölümden sonraki yaşam düşüncesiyle kaynaşmıştır. Eski görüşe göre halk cezalandırılacak fakat Mesih Davud Evinin dünya güçlerini yenilemesini sağlayacak 'kalanlar olacaktı. Şimdi geçerli olan düşün­cede ise, tersine, yaklaşan gün tarihin kendisinin sonunu gösteriyor­du. İki ruhun, ışık ve karanlığın kozmik mücadelesinin sonuydu. Üstelik, tanrının bu kargaşa gününde mükemmel çağa geçecek olan kalanlar, başka bir Yahudi mezhebinden değil bu mezhepten olacak­lardı. Öle Deniz çölünde manastırlarında bu kader için sert bir biçimde hazırlanıyorlardı.

İlk Hıristiyan görüşü de hemen hemen aynıydı. Fakat bazı bilima-damlarının gözlemlediği gibi, Ölü Deniz Namelerinde hemen tanınan Eski Ahit'irt meşruluğu ve dışarıda bırakma, Hıristiyanlarca terkedil­mişti. Çünkü onlar 'daha sonraki bir temeldeydiler'. Işık Oğulları ile Karanlığın Oğullarının Savaşının kozmik krizi geçmişti, eski Yargılama ahlakı Aşk'a yönelebilirdi. Disiplin Elkitabında Tanrının Cemaati düzenine girmek isteyen adayın 'Tanrıyı araması.. Seçilmiş olanları sevmesi ve reddettiklerinden nefret etmesi... Işık Oğullarının hepsini sevmesi, hepsini Tanrının belirlediği kısmetine göre kabul et­mesi ve Karanlık Oğullarından Tanrının öcündeki suça göre nefret et­mesi' gerektiğini okuyoruz/¹⁰⁷* Oysa Mesih anlayışta duyulması ge­reken sözleri şunlardır:

'Sen komşunu sevecek ve düşmanından nefret edeceksin denil­diğini işittiniz. Fakat ben size derim, Düşmanlarınızı sevin, ve size eza edenler için dua edin ki, siz göklerde olan Babanızın oğulları olasınız; zira o, güneşini kötülerin ve iyilerin üzerine doğurur; ve sa-lih olanlar ile olmıyanların üzerifıe yağmur yağdırır. Çünkü eğer sizi sevenleri severseniz, ne karşılığı olur? Vergi mültezimleri de öyle yapmıyorlar mı? Ve yalnız kardeşlerinizi selamlarsanız fazla ne yapmış olursunuz? Putperestler de öyle yapmıyorlar mı? Bundan do­layı semavi Babanız kâmil olduğu gibi, siz de kâmil olun'/¹⁰⁸*

Zerdüşt terimiyle, iyinin ve Kötünün ötesine gitmelisiniz, dolan­mış ikiz yılandan aslan-adam aşamasına. Daha önce tartışılan Tire-sias gizemiyle ve Kitabı Mukaddes terimiyle Düşüşden önceki in­sanın durumuyla karşılaştırın.

Buraya kadar, Hıristiyan mitolojinin kaynaklarının Pers etkisinde­ki eski Ahit düşüncesinden geliştiği çıkarılabilir. Şimdiye kadar aşk

242

üstünde durulması ve (bir olasılıkla) özellikle Yahudiden değil de in­sanlık kavramından sözedilmesiyle birlikte Yunanlılarla ilgili özel bir şey bulamıyoruz. Fakat, Mesih terimiyle ilgili olarak daha söylenecek şeyler var; bunun için de gözlerimizi Roma'ya çeviriyoruz.

243