Inform atika va axborot texnologiyalari

11.1. INTERNET HAQIDA BOSHLANG‘ICH
MA’LUMOTLAR
In tern et - b u y ag o n a standart aso sid a fa o liy a t k o ‘r- 
satuvchi ja h o n g lob al k o m p y u ter ta rm o g ‘idir. U n in g
nom i « tarm o q lararo » degan m a ’no ni anglatadi. U m ahal- 
liy (lokal) k o m p y u te r tarm oq lam i b irlash tiru v ch i tarm oq 
b o ‘lib, o ‘zin in g alo h id a axborot m ay d o n ig a e g a b o ‘lgan 
virtual to ‘p la m d a n tashkil topadi.
In tern et ta rm o q q a kiruvchi b arch a k o m p y u terlarn in g
o ‘zaro m a ’lu m o tlar alm ashinish im koniyatini y aratib 
beradi. In te m e tn in g h ar bir m ijozi o ‘zin ing k o m p y u teri 
orqali b o shq a sh a h a r yo ki m am lak atg a ax b o ro t uzatishi 
yok i u y e rd a n ax b o ro t olishi m um kin.
11.1-rasm. Internet tarmog'i.
3 4 1

---

11.1-rasm da Internet va unga bo g d an ish n in g um um iy 
shakli keltirilgan. U nga asosan Internetga b o g 4 a n ish va 
undan foydalanishning asosiy texnik vositasini shaxsiy 
kom pyuterlar tashkil etadi. K o m pyuterning im koniyat- 
larini kengaytirish uchun u n ga m ikrofon, videokam era, 
ovoz kuchaytirgich (audiokolonka) v a boshqa q o ‘shim - 
cha qurilm alar ulanishi m um kin. Internet xizm ati 
Inter­
net provayderlari
yordam ida aloqa kanallari orqali am al­
g a oshiriladi. A loqa kanallari sifatida telefon ta rm o g ‘i, 
kabelli kanallar, radio va kosm os aloqa tizim laridan foy- 
dalanish mum kin.
I n t e r n e t n in g ish p r in s i p i
11.2-rasm. Internet tarm og'ining tuzilish sxem asi.
11.2-rasm da Internet tarm o g ‘ining tuzilish sxem asi 
keltirilgan. U ning asosida yuqori tezlik k a ega b o ‘lgan 
superkom pyuterlar o ‘zaro bo g ‘lanishi m um kin. K eyin 
esa, doim iy aloqa kanallari orqali m a ’lum otlar provay- 
derlarga, so ’ngra oddiy foydalanuvchilarga uzatiladi.
342

---

In tern et T C P /IP (T ransm issions C o n tro l P ro to co l/ 
In ternet P ro to co l) aso sid a ishlaydi. 
Protokol
deb, Inter- 
netdagi m a ’lu m o tla m in g form ati, m a ’lu m o t u z a tish n in g
o ‘zaro k elish ilg a n qoidalari va tarm o q d ag i ab o n en tlar 
o ‘rtasidag i m a ’lu m o t alm ashinish usu llari to ‘p lam i ayti- 
ladi.
In te m e tn in g asosiy xizm atlari:
•
W W W
(W orld W ide Web yoki B u tu n ja h o n ele k ­
tro n ta rm o g ‘i) - Internetning g ip e rtek st m a ’lum ot 
- q id iru v tizim i;
•
E -m ail -
elek tro n pochta;
•
Telnet -
S erv er v a kliyent o ‘rtasid ag i aloqani 
b o sh q arish protokol va dasturlari;
•
FTP -
fay llarn i u zatish protokol v a dastu rlari.
W W W m a ’lu m o tlari W W W -server deb no m lan u v ch i
aloh id a k o m p y u terlard a jo ylash adi va u lar alo h id a tash- 
kilo tlar yok i x u su siy shaxslarga tegishli b o T ad i. G iper- 
m atndagi m u ro jaatlar orqali foydalanuvchi b ir h u jjatd an
ikkinchi h u jjatg a y o k i v eb -sahifaga tez v a oson o ‘tishi 
m um kin.
W W W n in g a so sid a H T T P (H y p erT ex t T ran sfer 
P ro to co l) g ip e rm a tn li m a ’lu m o tlam i u z a tish p ro to k o li 
yo tad i.