Inform atika va axborot texnologiyalari

О Paneli
f o l B ii to n l
1 4 .9 -r a s m .
Form l ob’ekti Label 1 va Paneli kom ponentlarini 
qamrab olsa, shu vaqtda Paneli komponenti B utton 1 
komponentini qamrab oladi. Endi 
Object TreeView
oyna­
sida sichqoncha yordamida Label 1 ni olib P an eli ustiga 
olib kelib qo‘yib yuborsak, Paneli kom ponenti Label 1 
komponentini qamrab oladi. Formada ham Label 1 kom ­
ponenti Paneli komponenti ichida joylashadi.
Object Inspector oynasi
H ar bir ob’ekt, komponent o ‘zining param etrlariga ega 
(joylashishi, o ‘lchami, rangi va h.k.). B a ’zi bir param etr- 
lami (o‘lchami, joylashishi) formaning o ‘zida sichqon-
410

---

cha yordam ida o ‘zgartirish m um kin. B oshqa parametr- 
lam i o ‘zgartirish uchun 
O bject Inspector
oynasi yordam
beradi (14.6-rasm). Bu oyna ikki qism ga boMingan - Pro­
perties (xususiyatlar) v a Events (hodisalar). Properties 
yordam ida o b ’ektlam ing (formalar, buyruq tugm alari, 
kiritish maydonlari va h.k.) xususiyatlarini o ^ g a rtirish
m um kin. Events esa ob ’ekt ustiga sichqonchaning yoki 
klaviaturaning tugm achalarini bosganda ja v o b berishi 
yoki bermasligini, ekranga chiqqanda yoki oynaning 
o ‘lcham ini o ‘zgartirganda o ‘zini qanday tutishini tahrir- 
laydi. H ar bir qism (Properties va Events) ikki ustunli 
jad v al k o ‘rinishga ega. C hap ustunda xususiyatning yoki 
hodisaning nomi bo ‘ladi, o ‘ng tom onda esa xususiyat­
ning qiym ati yoki qism -dastum ing nomi bo ‘ladi. H odisa­
lar to ‘g ‘risida keyinroq batafsil to ‘xtab o ‘tam iz.
Jadval qatorlari sichqoncha yordam ida tanlanadi va 
oddiy yoki m urakkab xususiyatlam i k o ‘rsatadi. Oddiy 
xususiyatlar deb bitta qiym atga ega boMgan xususiyatlar 
aytiladi. M asalan: sonlar, belgilar qatori, True (rost) yoki 
False (yolg‘on) qiymatlari. Caption xususiyatiga belgilar 
qatori, H eight (balandlik) va W idth (eni) xususiyatlarga 
son qiymatlar, Enabled xususiyatga esa True (rost) yoki 
False (yolg‘on) qiym atlar kiritiladi. M urakkab xususiyat­
lar deb bir nechta qiym atga ega b o ‘lgan xususiyatlar ay­
tiladi. Bunday xususiyatlam ing chap tom onida «Q» belgi 
turadi va uni bosganda m urakkab xususiyatni o ‘z ichiga 
olgan ro ‘yxat chiqadi.
R asm da k o ‘rib turganingizdek F o n n l o b ’ekti aktiv 
boMgani uchun 
Object Inspector
da uning xususiyatlari 
chiqib turibdi. M asalan, agar sichqoncha y ordam ida for­
m ada yoki 
Object TreeView
oynasida Label 1 kom ponent­
ni belgilasak mos ravishda O bject Inspector da uning xu­
susiyatlari chiqadi (14.10-rasm).
411

---

E
l l a W I
i L a b ^
Pio p ertiet | E vent* |
A ign
aM o n e
A
Aignm ent
laLefUvetify
SA ncho»*
la k le ft.a k T op)
AutoSize
True
B O M o d e
bdLeftToflioN
Caption
Labefl
G oto
Q c B t r f a c e
S C o m b a in i*
(T S c eC o ro b e in
C u « x
ciD elatA
D ia g Q iic *
ciD rag
Dres#und
dkD /ag
D tagM ode
dm M anual
V
A ls h o w n
J
1 4 .1 0 - r a s m .
Dasturni tahrirlash oynasi
Dasturni tahrirlash oynasi forma orqasiga yashirin- 
gan bo‘ladi. U oynaga F12 yoki CtrlQF12 tugmalari yor­
damida o‘tish mumkin. Dasturni tahrirlash oynasi dastur 
matnini yaratish va uni tahrirlash uchun m o ‘ljallangan 
(14.7-rasm). Bu matn maxsus qoidalar bo ‘yicha yarati- 
ladi. Tayyor dasturni tekshirish va uni m ashina kodiga 
aylantirish ishlarini esa Delphi kompilyatori bajaradi. 
Delphi muhiti dasturlashda k o ‘p ishlami o ‘zi bajarsa ham 
bu muhitda ishlayotgan dasturchi Object Paskal dastur­
lash tilini bilishi lozim. Dasturni tahrirlash oynasi dast- 
lab bo‘sh formani normal W indows-oyna bo ‘lib ishlashi 
uchun minimal matnga ega bo ‘ladi.