Inform atika va axborot texnologiyalari

«Корзина»
ni tozalash uchun 
«Ф айл»
menyu- 
sidagi 
«Очистить корзину»
(Savatni tozalash) buy rug 4 
ustida sichqonchaning chap tugm achasini bir marta bo­
sing. Shuni ta ’kidlash kerakki, 
«Корзина»
(Savat) dan 
olib tashlangan m a’lum otlam i qayta tiklab boMmaydi.
4.3. OYNALAR BILAN ISHLASH
M S W indows tizim i aynan 
Windows - Oynalar
deb atalishi bejiz emas. Bu tizim da ishlash jarayonida 
kom pyuter foydalanuvchi bilan oynalar yordam ida m u­
loqot yuritadi. M asalan, Ilovalar oyna ko ‘rinishida na­
m oyon bo‘ladi va h.k. D em ak, oyna M S W indowsning 
asosiy ob ’ekti ekan. O ynaning b ir necha turlari mavjud: 
asosiy oyna (ish snoli), papkala r oynasi, m uloqot oynasi,
ilovalar oynasi, т а ’lum otlar tizim i oynasi.
Papkalar oynasi
hujjatlar va ilovalam i izlash, tanlash 
va yuklash uchun ishlatiladi. Papkalar oynasi MS Win­
dow sning boshqa o b ’ektlari belgilari va oynani boshqa­
rish elementlarini o ‘z ichiga oladi.
Ilovalar oynasi
asosan hujjatlar bilan ishlashda qo ‘l- 
laniladi. Bu oynalar ilovalarga hujjat sifatida yuklatilgan 
axborotni va ilovalami boshqarish elem entlarini o‘z ichi­
ga oladi.
M uloqot oynasi
faqat boshqarish elem entlarini o ‘z 
ichiga olishi bilan boshqa oynalardan farq qiladi. Ular 
yordam ida operatsion tizim va uning ilovalarini boshqa­
rish mumkin.
M a ’lumotlar tizim i oynasi
operatsion tizim va ilova­
lar ishi haqidagi m a’lum otlam i o ‘z ichiga oladi.
Endi papkalar oynasining asosiy qism larini aniq- 
lashtirib olamiz. Buni 
«К орзина»
(Savat) oynasi mi- 
solida k o ‘rib chiqam iz. B irinchi satr (aksariyat hollarda
65

---

bu к о 4к rangdagi satr) -
sarlavha.
A gar shu satrdagi 
Ilovaning rasmchasiga bosilsa, oyna joy lan ish in i va 
o 4lchovlarini belgilovchi buyruqlar ro 4yxati paydo
boMadi. 0 4ng yuqori burchakda uchta tugm acha m a­
vjud: 
Birinchisi -
«Свернуть»
(Y ig 4ib olish).
U Ilova oynasini m asalalar panelida to ‘rtburchak tug­
macha shaklida (darchadek) y ig ‘ib oladi. Sichqoncha 
tugmachasini «darcha» ustida bir m arta bosish oy­
naning oldingi o ‘lchovi va joylashishini tiklaydi. (Bu 
to 4rtburchak tugm achalar barcha m inim allashtirilgan 
oynalar ko'rinishi uchun uning o ‘lchovini avtom atik 
ravishda o'zgartiradi).
Ikkinchisi -
«Развернуть»
(Yoyish). U Ilova oyna­
sini butun ekranga (yoki hujjat oynasini butun ilova oy- 
nasiga) yoyib tashlaydi. Shunga ahamiyat berish kerakki, 
M asalalar paneli oyna maksimallashtirilgan holda ham 
ko'rinib turadi. Sichqoncha 
«Развернуть»
(Yoyish) tug­
machasi ustida bosilgandan keyin uning о 4 m i da boshqa 
ikki kvadratlik tugmacha paydo bo 4ladi. Hosil b o ‘lgan 
tugmachaning ustida sichqoncha bosilsa, oyna oldingi 
holatiga qaytadi.
U chinchisi -
«Закрыт ь»
(Yopish). U jo riy ilovani 
yopadi va bajarilayotgan ishning saqlab qolinm agan 
natijalarini saqlaydi. (Bu amalni klaviaturada A lt+F4 
tugm achalar kom binatsiyasi yordam ida ham bajarish 
m um kin.) Joriy Ilovani yopish uchun Ilovaning sistem a 
m enyusi tugm achasini ikki m arta bosish ham m um kin.
Oynadagi keyingi satr -
M enyu
satri. U nda bir nech- 
tadan buyruqlami o ‘z ichiga olgan menyu buyruq lari 
(4.4-rasm) joylashgan. Bular 
«Файл»
(Fayl), 
«Правка»
(Tahrirlash), 
«Вид»
(K o4rinish), 
«Переход»
(O 'tish), 
«Избранное»
(Tanlangan), 
«Справка»
(M a’lumot) 
buyruqlaridir.
66

---

Уд«>и'лл
4 . 4 - r a s m .
Oynaning chetlarida vertikal va gorizontal aylantirish 
tasmalarini ko ‘rish m um kin. O ynaning quyi qism ida 
ho-
lat satri
joylashgan. M enyu satri ostida 
vositalar paneli
satri
mavjud. B u satrda k o ‘p ishlatiladigan buyruqlar 
belgilari joylashgan.
Undan keyin odatda adres satri joylashadi.
M enyunig 
«Вид»
(K o‘rinish) buyrugNga kirib, oyna­
da namoyon b o ‘lgan o b ’ektlam ing belgilarini o ‘zgartirish 
mumkin. 
«Крупные значки»
(Yirik belgilar) buyrug‘i 
o b ’ektlami katta piktogram m alar shaklida k o ‘rsatadi. 
«Мелкие значки»
(M ayda belgilar) buyrug‘i ob ’ektlam i 
may da shaklda, 
«Spisok»
(R o ‘yxat) - ob ’ektlarni ro ‘yxat 
shaklida, 
«Таблица»
(Jadval) - ob ’ektlam i unga tegishli 
m a’lumotlari (hajm i, yaratilish vaqti, sanasi) bilan birga­
likda ko ‘rsatadi.
Ish stolida joylashgan yorliqlar oMchamini o ‘zgar- 
tirmoqchi boMsangiz, yana ish stolining bo ‘sh joyida 
sichqonchaning o‘ng tugm achasini bosasiz. Hosil bo ‘lgan 
ro ‘yxatdan 
«Свойства»
(Xossalar) b u y m g in i tanlang.
67

---

Namoyon bo ‘lgan oynada 
«Параметры»
(Parametrlar), 
so‘ng 
«Настройка»
(Sozlash) qismiga kiring. 
«Рабочий
стол»
(Ish stoli) qismida ko ‘rsatkich 
«Меньше»
(Kichik) 
tomonga surilsa, ekrandagi yorliqlar o ic h o v i kattalasha- 
di, aksincha, 
«Больше»
(Katta) tomonga surilsa - kichik- 
lashadi.
Joriy oynaning 
«Фон»
qismiga o ‘tilsa, ish stolining 
rasmini, y a’ni 
fo n n i
o ‘zgartirish mumkin. O ynadagi ekran 
namunasining tagida ikkita ustun mavjud: birida naqsh- 
lar ro ‘yxati, boshqasida - rasmlar ro ‘yxati aks ettirilgan 
bo‘ladi (4.5-rasm). Kerakli rasmni tanlab olib, uni ekran 
namunasida k o ‘rganingizdan so ‘ng, 
«Применить»
(Q o‘llash) tugmachasini sichqoncha bilan bossangiz, 
rasm o ‘zgaradi. Joriy oynaning 
«Заставка»
(Peshlavha) 
qismida Peshlavha o ‘zgartiriladi. U shbu jarayon yuqori- 
dagi fonni o‘zgartirgan kabi amalga oshiriladi.
С войства: Экран 
( ? ! |X |
Темы j Рабз-*» стоп ' Заставха _ Оформпение Параметры