Inform atika va axborot texnologiyalari

in fo rm a tio
so'zidan olingan b o iib , 
tushuntirish, xabar berish, bay on etish, biror narsa yoki 
hodisa haqida m a ’lum ot berish m a’nosini anglatadi.
Inson yashaydigan dunyo turli m oddiy va nom oddiy 
o b ’ektlar, shuningdek, u lar o'rtasidagi o ‘zaro aloqa va 
o ‘zaro ta ’sirlardan, y a ’ni jarayonlardan tashkil topgan.
S ezisha’zolari, turli asboblarvaodchagichlar yordam i­
da qayd etiladigan tashqi dunyo dalillari 
m a ’lu n w tla r
deb 
ataladi. M a’lum otlar aniq vazifalami hal etishda zarur va 
foydali deb topi Isa, bunday m a’lumotlar 
axborot
deb ata­
ladi. Demak, m a’lumotlarga u yoki bu sabablarga ko‘ra, 
toydalaniImayotgan yoki texnik vositalarda qayta ish- 
lanilayotgan, saqlanayotgan, uzatilayotgan belgilar yoki 
yozib olingan kuzatuvlar sifatida qarash mum kin. Agar 
bu m a’lumotlardan biror voqea yoki hodisa to ‘g krisidagi 
mavhumlikni kam aytirish uchun foydalanish imkoni- 
yati tugNlsa, m a’lum otlar axborotga aylanadi. Demak, 
amaliyotda foydali deb topilgan, ya’ni foydalanuvchining 
bilimlarini oshirgan m a ’lumotlamigina 
axborot
deb atasa 
b o ia d i.
M asalan, qo g ‘ozga telefon raqamlarini m a ’lum tar- 
tibda yozib, birovga k o ‘rsatsangiz, u buni biror axborot 
bermaydigan m a ’lum ot sifatida qabul qiladi. Biroq ana 
shu har bir telefon raqami qarshisiga m uayyan korxona 
yoki tashkilot nom i, lining faoliyat turi yozib q o ‘yilsa, 
avvalgi m a’lumot axborotga aylanadi.
5

---

M a’lum vazifalam i hal etish natijasida yangi m a’­
lumotlar -
bilim lar,
y a ’ni tizim lashtirilgan haqqoniy 
yoki sinovdan o 'tg an xabarlar paydo bo'ladi.
Axborotdan foydalanish imkoniyati va samarador- 
ligi uning reprezentativligi, m azm undorligf yetarliligi, 
aktualligi, o‘z vaqtidaligi, aniqligi, ishonarliligi, barqa- 
rorligi kabi asosiy xossalari bilan bog'liqdir:
a) axborotning reprezentativligi -
o b 'ek t xususiyati- 
ni adekvat ifoda etish m aqsadlarida uni to ‘g bri tanlash 
va shakllantirish;
b) axborotning m azm nndorligi -
sem antik hajmi 
(mazmuni) ni ifoda etadi;
c) axborotning yetarliligi
(toNaligi) - qaror qabul qi­
lish uchun minimal, lekin yetarli tarkibga (ko‘rsatkichlar 
jamlam asiga) ega ekanligini bildiradi. To'g^ri qaror qabul 
qilish uchun to ‘liq bo‘lmagan, y a’ni yetarli bo ‘lmagan, 
xuddi shuningdek, ortiqcha bo ‘lgan axborot ham foy­
dalanuvchining qabul qilgan qarorlari samaradorligini 
kamaytiradi;
d) axborotning
dolzarbligi - axborotdan foydala­
nish vaqtida uning boshqarish uchun qimmatliligi saq- 
lanib qolishi bilan belgilanadi va uning xususiyatlari 
o ‘zgarish dinamikasi hamda ushbu axborot paydo b o ‘l- 
gan vaqtdan buyon o ‘tgan vaqt oralig ‘iga bog ‘liq b o‘- 
ladi;
e) axborotning о ‘z vaqtidaligi
- uning avvaldan bel- 
gilab qo ‘yilgan vazifani hal etish vaqti bilan kelishilgan 
vaqtdan kechikm asdan olinganligini bildiradi;
J) axborotning aniqligi
- olinayotgan axborotning 
o b ’ekt, jarayon, hodisa va hokazolarning real holatiga 
yaqinligi darajasi bilan belgilanadi;
g) 
axborotning ishonchliligi -
axborotning real mav- 
ju d o b ’ektlarni zarur aniqlik bilan ifoda etish xususiyati 
bilan belgilanadi;

---

h) 
axborotning barqarorligi -
axborotning asos qilib 
olingan maMumotlar aniqligini buzm asdan o ‘zgarishlarga 
ta ’sir qilishga qodirligini aks ettiradi.
Inform atika uchun axborotni qabul qilish, saqlash, 
unga ishlov berish va uzatishda axborot texnologiyalari 
vositalaridan qanday foydalanish kerakligi muammosi 
eng asosiy boMgani uchun axborotlarning tasnifi ham 
o 'zig a xosdir. Jumladan, inform atikada analogli va ra- 
qamli axborotlar ishlatiladi. Inson sezgi a ’zolari analogli 
(uzluksiz) axborot bilan ish ko‘rishga m oslashgan bo*Isa, 
hisoblash texnikasi asosan raqamli (diskret) axborot bi­
lan ishlaydi.
In fo rm a tik a atamasi fransuzcha