Inform atika va axborot texnologiyalari

M intaqaviy kom pyuter tarm oqlari
bir-biridan ancha 
uzoqda joylashgan biror m intaqaga tegishli abonentlarni 
birlashtiradi. M asalan, biror shahar ichidagi yoki iqti­
sodiy regionda yoki alohida bir m am lakatda joylashgan 
abonentlarni birlashtiruvchi tarmoq.
Lokal (mahalliy) tarm oq
kichik bir hududda joylash­
gan abonentlarni birlashtiradi. Bunday tarm oq odatda 
aniq bir jo y g a b o g ‘langan b o ‘ladi. M asalan, biror korxo­
na yoki tashkilotga. M ahalliy tarmoqning uzunligini 2-3 
km bilan cheklash mum kin.
Global, mintaqaviy va mahalliy tarmoqlar birlashmasi 
k o ‘p tarmoqli iyerarxiyani tashkil etish imkonini beradi. 
Masalan, Internet kom pyuter tarm og‘i keng tarqalgan, 
ommaviylashgan global kompyuter tarm og‘idir. Uning 
tarkibiga erkin ravishda birlashgan tarmoqlar kiradi. Uning 
nomining o ‘zi «tarm oqlar orasida» m a’nosini bildiradi. 
Internet alohida tarm oqlam i birlashtirgan. Shuning uchun 
u katta imkoniyatiarga ega. 0 ‘zining shaxsiy kompyuteri 
orqali Intemetning ixtiyoriy abonenti axborotni boshqa sha- 
harga uzatishi, uzoq masofada joylashgan biror kutubxo- 
nadagi adabiyotlar katalogini к о ‘rib chiqishi, tarmoqqa 
ulangan abonentlar bilan konferentsiyada yoki o ‘yinda 
ishtirok etishi mumkin. Intemetning asosiy yacheykasini 
mahalliy kompyuter tarmoqlari tashkil etadi.
K om pyuterlam i m ahalliy tarm oqqa ulashning uch 
asosiy strukturasi mavjud:
23

---

-
halqasimon\
-sh in a li;
-yu ld uzsim o n.
Halqasimon
bogManishda kom pyuterlar yopiq chiziq 
bo‘yicha bog‘langan b o ia d i. Tarm oqning kirish qis­
mi chiqish qismi bilan ulangan b o ia d i. A xborot halqa 
bo‘yicha kompyuterdan kompyuterga o ia d i.
Tarmoqning 
shinali
b o gian ish id a 
m aiu m o tlar 
uzatuvchi kompyuterdan shina bo‘yicha har ikki tomon- 
ga uzatiladi.
Yulduzsimon
b o g ian ish da markaziy kom pyuter m av­
ju d b o iib , unga qolgan barcha kom pyuterlar b o g ian g an
b o ia d i.
1.7. AXBOROT TEXNOLOGIYALARINING 
QO LLANISH SOHALARI
Axborot texnologiyalari faqat fan va texnika hodi- 
sasi boim asdan, iqtisodiy rivojlanishning muhim omi- 
liga aylanmoqda. Axborot bilan qamrab olinmagan bi­
ror muhim x o ‘jalik sektorini (ishlab chiqarish, transport, 
kredit-moliya sohasi, savdo) misol keltirish qiyin. Ayni 
paytda kompyuterlar va aloqa vositalari asosida axborotni 
to ‘plash, saqlash va taqdim etishning zamonaviy usullari, 
yangi axborot texnologiyalari va xizm atlam i sotish (tar- 
qatish) maqsadlarida ishlab chiqarish mustaqil tarmoq si­
fatida shakllandi va ajralib chiqdi.
A xborot texnologiyalari, shu jum ladan, kom pyuter­
lar keng qoTlanilib kelayotgan ayrim sohalarni k o ‘rib 
chiqamiz.
Tiiorat sohasi.
A xborot texnologiyalari yangi korxona yoki firma­
ning muvaffaqiyat bilan faoliyat ko ‘rsatishida katta rol 
o ‘ynashi mumkin.
24

---

M asalan:
• biznes reja tuzishda va kutilayotgan darom ad va 
chiqimlarni hisoblashda;
• kom paniya yoki firmaning em blem asini yaratish va 
tegishli hujjatlarini tartibga keltirishda;
• kom paniya yoki firm aning taqdim ot marosimini 
o ‘tkazishda;
• reklam alam ing loyihasini tuzish va reklam a m a­
ted all arini tayinlash, hisobotlar, shartnom alam i 
tayyorlashda;
• m ijozlar haqidagi m a’lum otlar ro ‘yxatini saqlash 
va u bilan ishlashda;
• boshqa firmalar, potentsial ta’m inotchi, ulgurji xa- 
ridorlar bilan bog‘lanishda;
• m ijozlar va ta ’m inotchilar bilan m uzokara olib bo- 
rish va hokazolarda.