Inform atika va axborot texnologiyalari

Mikroprotsessor.
IBM 
rusumli 
kompyuterlarda 
protsessor sifatida odatda Intel firmasi yoki unga muvo- 
fiq boshqa firmalaming mikroprotsessorlari o ‘matiladi. 
K om pyuterlar mikroprotsessor turlari bilan farqlanadi. 
M asalan, Intel 8086, 80286, 80386, 80486 mikroprotses­
sorlari.
32

---

1993 yildan boshlab Intel firmasi Pentium mikro- 
protsessorlarini ishlab chiqarib, IBM kom pyuterlariga 
o ‘m atm oqda.
Operativ xotira.
Operativ xotira o ‘zida kompyuter- 
da ishlatilayotgan dasturlar va m a’lum otlam i saqlaydi. 
M a’lum otlar doim iy xotiradan operativ xotiraga k o ‘- 
chiriladi, olingan natijalar zarur holda diskka qayta yo- 
ziladi. K om pyuter o'chirilishi bilan operativ xotiradagi 
m a’lum otlar o ‘chiriladi.
D iskli ja m la g ich la r
M a’lum otlam i saqlash, ulam i 
bir kom pyuterdan ikkinchisiga olib o ‘tish, kom pyuter 
bilan ishlaganda foydalaniladigan m a’lum otlam i doimiy 
saqlash uchun disklardagi jam lagichlar ishlatiladi. U lar 
ikki turda b o ‘lib, 
egiluvchan disklar (disketlar) va qattiq
disklardagi ja m la g ich la r (vinchesterlar)
deb ataladi.
Egiluvchan disklar (disketlar)ga
m a ’lum otlam i yo- 
zish va ulardan m a ’lum otlam i o ‘qish uchun disk yurituv- 
chi (diskovod) qurilmasi ishlatiladi.
Qattiq disklardagi jam lagichlar (vinchesterlar)
kom ­
pyuter bilan ishlaganda foydalaniladigan axborotni do­
imiy saqlashga m o ‘ljallangan. M asalan, operatsion tizim 
dasturlari, k o ‘p ishlatiladigan dasturlar paketlari, hujjatlar 
m uharrirlari, dasturlash tillari uchun translyatorlar va 
boshqalar.
K om pyuterda qattiq diskning m avjudligi u bilan ish- 
lashda qulaylikni oshiradi. Foydalanuvchi uchun qattiq 
diskdagi jam lagich lar bir-biridan diskka qancha axborot 
sig‘ishi bilan farq qiladi. Hozirgi paytda kom pyuter­
lar asosan sigfim i bir necha yuz Gbayt va undan k o ‘p 
bofigan vinchesterlar bilan jihozlanm oqda. Fayl server- 
lar nafaqat katta sigfim li, balki tezkor bo ‘lgan bir nechta 
vinchesterlar bilan jihozlanishi mumkin.
D iskning ish tezligi ikki ko ‘rsatkich bilan aniqlanadi:
1. D iskning sekundiga aylanishlar soni.
33

---

2. 
Diskdan m a’lumotlami o ‘qish va unga m a’lumotlar 
yozish tezligi.
Shuni alohida ta’kidlash lozimki, m a'lum otlarga ki­
rish vaqti va o ‘qish-yozish tezligi faqat diskovodning 
o‘zigagina bog‘liq emas, balki disk bilan axborot alma- 
shish kanali parametrlariga, disk kontrollerining turi va 
kompyuter mikroprotsessorining tezligiga ham bog‘liq.
M a’lumotlami saqlash uchun kom pakt disk (CD -
Compact Disk) lardan keng foydalaniladi. CD-R tipidagi 
kompakt disklarga m a’lumotlami faqat bir marta yozish 
mumkin, CD-RW tipidagi kompakt disklarga esa qayta- 
qayta yozish mumkin.
DVD kompakt disklarga ko^proq m a’lumot yozish 
mumkin (о‘п1аЬ Gbayt). M a’lumot bir marta yoziladigan 
DVD-R va qayta-qayta yoziladigan DVD-RW disklar 
mavjud.
Hozirgi kunda m a’lumotlami saqlashga ju d a qulay 
bo ‘lgan flesh-xotira (Flash M emory) qurilmasidan keng 
foydalanilmoqda. Bunday qurilmalar bir necha o‘nlab 
Gbayt m a’lumotni saqlashi mumkin.
Kontrollerlar (maxsus elektron sxemalar)
kompyuter 
tarkibiga kiruvchi turli qurilmalar (monitor, klaviatura va 
boshqalar) ishini boshqaradi.
Kiritish-chiqarish portlari
orqali protsessor tashqi 
qurilmalar bilan m a iu m o t almashadi.
Ichki qurilm alar bilan m a’lumot almashuvi uchun 
maxsus portlar hamda umumiy portlar mavjud.
Umumiy portlarga printer, «sichqoncha» ulanishi 
mumkin. Umumiy portlar 2 xil bo ‘ladi: parallel - LPT1- 
LPT4 deb belgilanadi va ketma-ket - COM 1-COM3. Pa­
rallel portlar kirish-chiqishni ketma-ket portlarga nisbatan 
tezroq bajaradi.