Inform atika va axborot texnologiyalari

Ко ‘chma kom pyuterlar
shaxsiy kompyuterlaming 
tez rivojlanayotgan kenja sinfidir. M utaxassislar fikri- 
cha, 1998 yilda foydalanuvchilam ing 50% dan ko ‘prog‘i 
aynan к о 4chma kom pyuterlardan foydalangan bo 4Isa, 
2010 yilga kelib bu ko 4rsatkich 90% dan oshdi.
K o4chm a kom pyuterlam ing k o ‘pchiligi akkumu- 
lyatorlardan alohida (avtonom ) ta ’m inlanadi. U lar tar- 
m oqqa ulanishi ham mum kin. Videom onitor sifatida
37

---

ularda yassi videoproyektorli suyuq kristalli displeylar 
qoMlaniladi.
Suyuq kristalli displeylar (LCD
- 
L iqu id C rystal D is­
play)
faol (aktiv) va sust (passiv) m atritsali b o ia d i. Sust 
matritsada ekranning har bir elementi (piksel) koordina­
tali boshqaruvchi shaffof sim lar kesishgan jo y g a у etib 
keladi.
Faol (aktiv) matritsali displey ancha m urakkab va 
qimmat, biroq yaxshi sifat - barqaror, kontrast va tiniq 
tasvir berilishini ta’minlaydi.
K o‘chma kompyuterlar turli-tuman: ulkan va og ‘ir (15 
kg gacha), portativ ishchi stantsiyalaridan to 100 gramm 
keladigan elektron yozuv daftarchasigacha bo‘lgan 
ko‘chma kompyuterlar mavjud.
Portativ ishchi stantsiyalar
eng qudratli va yirik 
k o ‘chma ShKlardir. U lar ko ‘pincha chem odan shaklida 
tayyorlanadi va og‘zaki tilda «K o‘chm anchi» deb ata­
ladi. U lam ing konfiguratsiyasi ko ‘chmas ShK lar ishchi 
stantsiyalari konfiguratsiyasiga o ‘xshash.
Mohiyatiga ko‘ra ular tarmoqdan ta’minlanuvchi od- 
diy ishchi stantsiyalaridir, biroq tashqi qobigfi (кофиз!) 
k o ‘tarib yurish uchun qulay qilib tayyorlangan va yassi 
suyuq kristalli videomonitorga ega. U lar odatda modem 
va CD-ROM lar bilan jihozlangan, lokal ham da Internet 
tarmoqlariga ulanishi mumkin.
«LapTop» turidagi 
portativ
kompyuterlar «diplomat» 
hajmidagi kichik chemodanchalar ko'rinishida tayyorlana­
di. Ulaming ogfirligi odatda 5-10 kg atrofida b o ‘ladi. Ap- 
parat va dasturiy ta’minot ulaming eng yaxshi ko ‘chmas 
ShKlar bilan muvaffaqiyatli raqobatlashishiga imkon be­
radi.
Kompyuter-bloknotlar (NoteBook
va 
SubNoteBook,
shuningdek, ulam i Omni Book - «har yerda hozir» deb 
ham atashadi) stolda foydalaniladigan ShK lam ing bar-
38

---

cha vazifalarini bajaradi. U lar uncha katta b o ‘lmagan 
kitob hajm idagi m o ’ja z chem odancha (ba’zan olinadigan 
qopqoqli holda) k o ‘rinishida tayyorlanadi. 0 ‘z xususi­
yatlariga ko ‘ra k o ‘p jixatdan LapTopga mos keladi, faqat 
o ‘lcham i va bir qator kichik hajmdagi operativ va diskli 
xotirasi bilan farqlanadi.
K om pyuter-bloknotlam ing ko ‘pgina m odellari aloqa 
kanaliga va shunga muvofiq hisoblash tarm og1 iga ulanish 
uchun m odem larga ega aloqani ta ’minlaydi. U lar uncha 
katta b o ‘lmagan hajm dagi suyuq kristalli m onoxrom 
va rangli displeylarga ega. Klaviaturasi har doim qisqa, 
Track Point va Track Pad turidagi m anipulyatorlarga ega.
Cho ‘ntak kom pyuterlari {Palm Top,
bu «kaftdagi» de- 
gan m a’noni bildiradi) 300 gramm o g ’irlikka ega. Tipik 
oTcham lari yigT lgan holatda 150x80x25 mmdir. Ular 
toTaqonli shaxsiy kom pyuterlar boTib, m ikroprotses­
sor, operativ va doim iy xotira, odatda m onoxrom suyuq 
kristalli displey, ixcham klaviatura, ko ‘chm as ShKga 
axborot alm ashuv maqsadlarida ulanish uchun port 
boTim lariga ega.
Elektron kotiblar {PDA-Personal D igital Assistent,
ulami b a’zan 
H and H elp -
qo‘l yordamchisi deb atasha­
di) cho6ntak kom pyuteri shakliga ega (og'irligi 0,5 kg dan 
ortiq emas), biroq Palm Top ga nisbatan keng funktsional 
imkoniyatlarga ega (xususan: nomlar, m anzilgohlar va 
telefon raqamlarini saqlovchi elektron m a’lumotnomalar, 
kun tartibi va uchrashuvlar, joriy ishlar ro ‘yxatlari, xara- 
jatlar yozuvlari va boshqalar haqidagi axborotni tash­
kil qilishga y o 6naltirilgan apparat va maxsus dasturiy 
ta ’minot), maxsus matnli, b a’zan esa grafik muharrirlik, 
elektron jadvallar tayyorlaydi.
K o ‘pgina elektron kotiblar modemlarga ega va boshqa 
ShKlar bilan axborot almashishi mum kin. H isoblash 
tarm og'iga ulanganda esa elektron pochta va fakslarni ol-
39

---

ish hamda jo ‘natish mumkin. Ulardan b a ’zilari hatto av­
tomatik raqam teruvchilarga ega. Elektron kotiblarning 
yangi modemlari boshqa kompyuter qurilmalari bilan 
masofadan simsiz axborot almashish uchun radiomodem 
va infraqizil portlar bilan jihozlangan.