İnformasiya anlayışı və xassələri

6. İnformasiya miqdarının ölçü vahidləri

Kodlaşdırılmış informasiya kompüterin yaddaş qurğusunun oyuq (yuva) adlanan yaddaş hissəsində saxlanılır. Yaddaş oyuqlarının hamısının quruluşu eynidir və oyuqlar hər birində yalnız bir dənə ikilik rəqəm 0 və ya 1 rəqəmi yerləşə bilən mərtəbələrdən ibarətdir. Bütün oyuqlardakı mərtəbələrin sayı eynidir. Bu mərtəbələrə ikilik mərtəbələr də deyirlər. Oyuqdakı mərtəbələrin sayına “maşın sözü” və ya “oyuğun uzunluğu” deyilir. Bir mərtəbədə yerləşə bilən informasiyanın miqdarına bit (binary digit-ikilik rəqəm) deyilir. Yaddaş qurğusuna yazıla bilən informasiyadakı bitlər sayına informasiyanın həcmi deyilir. Deməli, bit informasivanın ən kiçik (elementar) ölçü vahididir. Bir bit dedikdə bir dənə ikilik rəqəm, 0 və ya 1 rəqəmi başa düşülür. Başqa sözlə, bir bit bir ikilik mərtəbəni göstərir. Onda bu termindən istifadə edərək deyəcəyik ki, ASCII standartında verilmiş simvolların kodlarının uzunluğu 8 bitdir. İnformasiyanı yadda saxlamaq və ötürmək üçün baytdan (1bayt-8 bit) istifadə edirlər. 8 bitli kod vasitəsi ilə 2⁸=256 sayda ədədi (simvolu) kodlaşdırmaq olar. Bu isə klaviaturada yerləşən ingilis və milli əlifbanı, rəqəmləri və xüsusi işarələri kodlaşdırmağa imkan verir. Bir baytda yerləşən ikilik kodla əlifbanın istənilən hərfi kodlaşdırıla bilər. Deməli, hər bir simvolun uzunluğu bir bayt və ya 8 bit olan xüsusi kodu var. Yəni, əgər biz kompüterə “İnformatika” sözünü daxil ediriksə, onda kompyuterə 11 bayt və ya 88 bit informasiya daxil olur. Daha böyük həcmə malik olan məlumatı ölçmək üçün digər ölçü vahidləri də vardır: Kilobayt (Kb), Meqabayt (Mb), Giqabayt (Gb), Terabayt (Tb), Petabayt (Pb), Ekzabayt (Eb), Zetabayt (Zb). Belə ki,

1 bayt = 8 bit

1 Kbayt = 1024 bayt = 2¹⁰ bayt

1 Mbayt = 1024 Kbayt = 2¹⁰ Kbayt = 2²⁰ bayt

1 Gbayt = 1024 Mbayt = 2¹⁰ Mbayt = 2²⁰ Kbayt = 2³⁰ bayt

1 Tbayt(terabayt) = 1024 Gbayt = 2¹⁰ Gbayt = 2²⁰ Mbayt = 2³⁰ Kbayt = 2⁴⁰ bayt

1 Pbayt(petabayt) = 1024 Tbayt = 2¹⁰ Tbayt = 2²⁰ Gbayt = 2³⁰ Mbayt = 2⁴⁰ Kbayt =

=2⁵⁰ bayt

1 Ebayt(eksabayt) = 1024 Pbayt = 2¹⁰ Pbayt = 2²⁰ Tbayt = 2³⁰ Gbayt = 2⁴⁰ Mbayt=

= 2⁵⁰ Kbayt = 2⁶⁰ bayt

1 Zbayt (zetabayt)= 1024 Ebayt = 2¹⁰ Ebayt = 2²⁰ Pbayt = 2³⁰ Tbayt = 2⁴⁰ Gbayt =

=2⁵⁰ Mbayt = 2⁶⁰ Kbayt = 2⁷⁰ bayt

Ölçü vahidləri yaddaşa yazılmış mətnin həcmini, yaddaşın özünün həcmini, çevik və ya fləş disklərdə, CD və ya DVD disklərində saxlanılan informasiyanın həcmini və s. hesablamağa imkan verir.