İnformasiya anlayışı və xassələri

8. Mövqeli say sistemləri

Mövqeli say sistemləri ədədlərin təsvirindəki əyaniliyə və hesab əməllərinin aparılmasındakı sadəliyə görə böyük üstünlüklərə malikdir. Bu say sistemində ədədi təşkil edən rəqəmlərin qiymətləri onların ədəddəki mövqeləri ilə təyin olunur. Məsələn: 333 ədədindəki 3 rəqəmlərinin qiymətləri fərqlidir. Soldan birinci 3 üç yüzü, ikinci 3 otuzu, üçüncü isə üçü göstərir.

Mövqeli say sistemlərinin tipik nümayəndəsi bizim istifadə etdiyimiz onluq say sistemidir. Bundan əlavə, informatikada digər mövqeli say sistemlərindən də istifadə olunur.

Ədədlərin yazılışı üçün istifadə olunan simvolların (rəqəmlərin) sayına say sisteminin əsası deyilir. Əsası q olan mövqeli say sistemindəki ixtiyari A ədədini belə təsvir etmək olar:

(1)

Burada A_q – q əsaslı say sistemində verilən ədəd;

q– say sisteminin əsası;

a_i – verilmiş say sisteminin əlifbasına daxil olan rəqəmlər (a_i);

n – tam hissədəki mərtəbələrin (rəqəmlərin) sayı;

m – kəsr hissədəki mərtəbələrin (rəqəmlərin) sayıdır.