Informatsion texnologiyalar

Tizimning bo‘linishi —  bu  uning  maqsadlar  va  vazifalarga  javob  beruvchi 
ma’lum  belgilar  bo‘yicha  ajratilgan  elementlar  yoki  bir  qator  kenja  tizimlardan 
tuzilganligini anglatadi. Kenja tizimlar bunday ajratilishning asosini tashkil etib, 
bunda  elementlar  o‘rtasidagi  aloqalar  ko‘proq,  kenja  tizimlar  o‘rtasida  esa 
kamroq bo‘ladi. 
Tizim  tushunchasi  shu  ma’noda  nisbiyki,  tizim  elementining  o‘zi  ham 
murakkab  tizim  bo‘lishi  mumkin.  Biror  belgi  bo‘yicha  ajratilgan  tizim  o‘ziga 
nisbatan yuqori darajadagi tizim elementi bo‘lishi mumkin. 
Tashqi muhit. «Tizim» tushunchasi tizimga kiruvchi bir qator elementlarni 
cheklaydi:  shartli  ravishda  cheklangan  chegara  o‘rnatadi,  undan  tashqaridagi 
elementlar  esa  ushbu  tizimga  kirmay  qoladi.  Bundan  anglashiladiki,  tizim  o‘z-
o‘zidan  emas,  balki  boshqa  ko‘plab  elementlar  qurshovida  mavjud  bo‘ladi. 
Ayrim  masalalarni  hal  etishda  bizni  bu  tashqi  muhitning  barcha  elementlari 
emas, balki ushbu masala nuqtai-nazaridan tashqi muhitni tashkil etuvchi, ko‘rib 
chiqilayotgan  tizimga  biror-bir  aloqasi  bo‘lgan  elementlargina  qiziqtiradi. 
Tashqi muhit — bu ko‘rilayotgan tizimga ta’sir ko‘rsatuvchi yoki ko‘rilayotgan 
masala sharoitida uning ta’siri ostida bo‘lgan, tizimdan tashqaridagi har qanday 
tabiat  elementlaridir.  Chunki,  real  sharoitlarda  tizimlarning  har  biri  alohida 

---

 
23 
emas, balki boshqalari yonida, bir-biriga bog‘liq holda ishlaydi. Tizimlarni tahlil 
va sintez qilish chog‘ida aloqalarning ikki  xil turi ajralib  turadi: ichki va tashqi 
aloqa. Tashqi aloqaga ega tizimlar ochiq deb, unga ega emaslari esa yopiq aloqa 
deb ataladi.