Informatsion texnologiyalar

Ma’lumotlarni  qayta  ishlash  axborotlar  texnologiyasining  komponentlariga 
quyidagilar kiradi: ma’lumotlar bazasi, ma’lumotlarni qayta ishlash; hisobotlarni 
yaratish. 
4.  Tadqiqot va loyihalashda axborot texnologiyalari 
 
Ilmiy  tadqiqotlar  va  loyiha-konstruktorlik  ishlarining  samaradorligi  ko‘p 
jihatdan  avtomatlashtirishning  umumiy  darajasi  bilan  bog‘liq.  Bu  ikki 
yo‘nalishdagi 
avtomatlashtirilgan 
hal 
qiluvchi 
rol 
yangi 
axborot 
texnologiyalariga  tegishlidir.  Ilmiy  faoliyatda  asbob-uskunalar  dastlabki 
o‘rinlardan  birini  ishg‘ol  etadi.  Shu  bois  ilmiy  tadqiqotlar  samaradorligini 
oshirish  uchun  ularni  avtomatlashtirish  muhim  ahamiyatga  ega.  Chunki  bu  hol 
eksperimentni  nafaqat  avtomatlashtirishga,  balki  o‘rganilayotgan  obyektlar, 
hodisa va jarayonlarni modellashtirishni amalga oshirishga ham imkon beradiki, 
ularni  an’anaviy  vositalar  bilan  o‘rganish  juda  qiyin  yoki  imkoni  yo‘q.  Bu 

---

 
89 
vazifani  hal  etishga  ilmiy  tadqiqotlarning  avtomatlashgan  tizimlari  (ITAT) 
xizmat qiladi. 
Loyihalashtiruvchi muhandislar ham o‘z asbob-uskunalariga ega. Biroq bu 
klassik  vositalar  eskirgan.  Texnik  vositalarni  ishlab  chiqishda  quyidagi  muhim 
tendensiyalar  aniq  ko‘zga  tashlanadi:  ishlab  chiqilayotgan  mahsulotlar  soni  har 
o‘n besh yilda ikki barobar ko‘paymoqda, mahsulotlar murakkabligi esa har o‘n 
yilda  va  yangi  namunalarni  yaratishda  tahlil  qilinadigan  ilmiy-texnik  axborot 
hajmi  har  sakkiz  yilda  ikki  barobarga  oshmoqda.  Ayni  paytda  loyihalashda 
so‘nggi  paytlargacha  loyihachilar  sonining  ekstensiv  o‘sish  tendensiyasi 
ustuvorlik qilmoqda. Chunki mehnat samaradorligi juda sekin oshayapti. Shuni 
aytish  kifoyaki,  sanoat  ishlab  chiqarish  sohasida  samaradorlik  1900  yildan 
buyon  o‘rtacha  1000%  ga,  loyihalashda  esa  bor-yo‘g‘i  20%  ga  oshgan.  Yangi 
axborot  texnologiyalarini  barcha  joylarda  foydalanish  bu  salbiy  tendensiyani 
avtomatik loyihalash tizimini (ALT) yaratash yo‘li bilan yengib o‘tishga imkon 
beradi.